Seyhan Belediyesinde iç kontrol sisteminin kurulması, uygulanması, izlenmesi ve geliştirilmesi yönünde, yürürlükteki iç kontrol mevzuatı gereklerinin yerine getirilmesini teminen çalışmaların devam ettiği tespit edilmiştir.
Kamu idarelerinde uygulanacak olan iç kontrol sistemi 5018 sayılı Kanunun 55 ile 67’nci maddelerinde; iç kontrolün tanımı, amacı, yapısı ve işleyişi, ön mali kontrol ve mali hizmetler birimi, muhasebe hizmeti ve yetkilisi, iç denetim, iç denetçi ve İç Denetim Koordinasyon Kurulu ve görevleri başlıkları altında, anılan Kanunun 55, 56, 57 ve 58‘inci maddelerine dayanılarak Hazine ve Maliye Bakanlığınca hazırlanan ve yayımlanan “İç Kontrol ve Ön Malî Kontrole İlişkin Usul ve Esaslar”da da; iç kontrol, ön mali kontrol, mali hizmetler biriminin ön mali kontrolüne tabi mali karar ve işlemler ve çeşitli hükümler bölümleri altında ayrıntılarıyla birlikte ele alınmıştır.
İç kontrol kavramı, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “İç kontrolün tanımı” başlıklı 55’inci maddesinde; “idarenin amaçlarına, belirlenmiş politikalara ve mevzuata uygun olarak faaliyetlerin etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde yürütülmesini, varlık ve kaynakların korunmasını, muhasebe kayıtlarının doğru ve tam olarak tutulmasını, malî bilgi ve yönetim bilgisinin zamanında ve güvenilir olarak üretilmesini sağlamak üzere idare tarafından oluşturulan organizasyon, yöntem ve süreçle iç denetimi kapsayan malî ve diğer kontroller bütünü” şeklinde tanımlanmıştır.
“İç kontrolün amaçları” 5018 sayılı Kanunun 56’ncı maddesi ile İç Kontrol ve Ön Malî Kontrole İlişkin Usul ve Esasların 4’üncü maddesinde sayılmıştır.
Anılan maddelere göre iç kontrolün amaçları;
“a) Kamu gelir, gider, varlık ve yükümlülüklerinin etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde yönetilmesini,
b) Kamu idarelerinin kanunlara ve diğer düzenlemelere uygun olarak faaliyet göstermesini,
c) Her türlü mali karar ve işlemlerde usulsüzlük ve yolsuzluğun önlenmesini,
d) Karar oluşturmak ve izlemek için düzenli, zamanında ve güvenilir rapor ve bilgi edinilmesini,
e) Varlıkların kötüye kullanılması ve israfını önlemek ve kayıplara karşı korunmasını sağlamaktır.” denilmektedir.
Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından 31.12.2005 tarihli ve 26040–3. mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayınlanan ve 01.01.2006 da yürürlüğe giren İç Kontrol ve Ön Mali Kontrole
İlişkin Usul ve Esaslar’ın “İç Kontrol Standartları” başlıklı 5’inci maddesinde; “İç kontrol standartları, merkezi uyumlaştırma görevi çerçevesinde Maliye Bakanlığı tarafından belirlenir ve yayımlanır. İdareler, malî ve malî olmayan tüm işlemlerinde bu standartlara uymakla ve gereğini yerine getirmekle yükümlüdür. Kanuna ve iç kontrol standartlarına aykırı olmamak koşuluyla, idarelerce görev alanları çerçevesinde her türlü yöntem, süreç ve özellikli işlemlere ilişkin standartlar belirlenebilir.” hükmü yer almaktadır.
Söz konusu hüküm gereğince Hazine ve Maliye Bakanlığı, kamu idarelerinde iç kontrol sisteminin oluşturulması, uygulanması, izlenmesi ve geliştirilmesi amacıyla gerekli standart ve temel şartları belirlemiş ve “Kamu İç Kontrol Standartları Tebliği” adı altında 26.12.2007 tarih ve 26738 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
Yapılan incelemeler neticesinde; iç kontrol sisteminin oluşturulması, uygulanması, izlenmesi ve geliştirilmesi ilgili olarak aşağıdaki çalışmaların yapıldığı tespit edilmiştir.
2015-2016 Dönemi İç Kontrol Eylem Planı ve 2017-2018 Dönemi İç Kontrol Eylem Planları ile 2019-2020 Dönemi İç Kontrol Eylem Planı hazırlanmıştır. 2017-2018 İç Kontrol Eylem Planı hazırlanırken kapsamlı bir iş programı çerçevesinde mevcut durum analizi yapılmış, belediyenin iç kontrol alanındaki sorunlarının tespiti ve bu sorunlara çözüm önerilerinin geliştirilebilmesi için toplantılar düzenlenmiştir. Tüm birim müdürlerinin ve personellerin katıldığı toplantılarda beş iç kontrol standardı için sorunlar belirlenmiş ve katılımcı yöntemlerle önceliklendirilmiştir. Çalışmanın bir diğer amacı da, kurum içinde iç kontrol çerçevesinde ortak algıyı oluşturmak olarak tespit edilmiştir. Yapılan toplantılar ile hem kurumsal farkındalık ve sahiplenmenin artırılması, hem de gelecek dönemde iç kontrol uyum eylem planının oluşturulmasıyla birlikte uygulanacak olan öncelikli faaliyetlerin belirlenmesine yönelik süreç de başlatılmıştır.
Bununla birlikte, Seyhan Belediyesi’nin iç kontrol standartları 2019-2020 Dönemi İç Kontrol Uyum Eylem Planında makul güvencenin sağlanmasına yönelik olarak 18 standart altında toplam 110 adet eylem belirlenmiştir. Bu eylemler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Tablo 8: İç Kontrol Uyum Eylem Planında Belirlenen Standartlar ve Eylem Sayıları
BİLEŞENLER STANDART
2 Misyon, organizasyon yapısı ve görevler 9 3 Personelin yeterliliği ve performansı 13
4 Yetki devri 5
RİSK DEĞERLENDİRME 5 Planlama ve programlama 7
6 Risklerin belirlenmesi ve
değerlendirilmesi 4
KONTROL FAALİYETLERİ
7 Kontrol stratejileri ve yöntemleri 5 8 Prosedürlerin belirlenmesi ve
belgelendirilmesi 3
9 Görevler ayrılığı 2
10 Hiyerarşik kontroller 2
11 Faaliyetlerin sürekliliği 5
12 Bilgi sistemleri kontrolleri 4
BİLGİ VE İLETİŞİM
13 Bilgi ve iletişim 11
14 Raporlama 4
15 Kayıt ve dosyalama sistemi 7
16 Hata, usulsüzlük ve yolsuzlukların
bildirilmesi 3
İZLEME 17 İç kontrolün değerlendirilmesi 5
18 İç denetim 2
TOPLAM 110
2019 Faaliyet Raporunda, iç kontrol sisteminin kurulması işletilmesi, gözetimi ve izlenmesinden birinci derecede sorumlu olan kurum üst yöneticisi ve iç kontrol sisteminin kurulması, standartlarının uygulanması ve geliştirilmesi konularında koordinatörlük görevini ve ön mali kontrol görevini de üstlenen Mali Hizmetler Müdürlüğü iç kontrol sisteminin yasallık ve düzenliliğine ilişkin yeterli güvenceyi sağladığını belirten iç kontrol güvence beyanlarını vermiştir.
İç kontrol ortamının bir unsuru olan iç denetim birimi Seyhan Belediyesi tarafından oluşturulmuş olup, iç denetim biriminde üç adet iç denetçi görev yapmaktadır. İç Denetim Birim Başkanlığı tarafından 2020 yılında iki adet rapor tamamlanmış olup rapor başlıkları aşağıdaki gibidir.
1- Basın ve Yayın Müdürlüğünün Hizmet Alım İşi ihalesinin ihale komisyonunca iptal edilmesine ilişkin gerekçelere ilişkin yazılan bir adet inceleme raporu (Basın ve Yayın Müdürlüğü)
2- Belediye Denetim Komisyonunca hazırlanan 2019 yılına ait Denetim Komisyonu Raporunda yer alan iddialara ilişkin yazılan bir adet inceleme raporu.
31.12.2020 tarihi itibarıyla devam eden iç denetim raporu ise; “Randevu, Ağırlama ve Protokol Süreçlerinin Sistem ve Uygunluk Denetimi”dir.
Sonuç olarak, iyi işleyen bir iç kontrol sisteminin varlığı noktasında etkin bir kontrol ortamı son derece önemlidir. Kurum üst yönetimi başta olmak üzere tüm personelin sistemin yapılandırılması ve işlerliğinin sağlanmasındaki olumlu ve yapıcı yaklaşımları iyi bir kontrol ortamının en temel özelliğidir.
Bu itibarla, Seyhan Belediyesinde üst yönetim ve çalışanlarının iç kontrol sistemi ve kurumsal risk yönetiminin kurulmasına ilişkin yürürlükteki iç kontrol mevzuatı gereklerini büyük ölçüde yerine getirilmesinde pozitif ve destekleyici tavır sergiledikleri kanaati yanında kurulan İç kontrol sisteminin etkinliğinin sağlanmasını teminen üst yönetici tarafından işleyişinin gözetilmesi ve izlenmesi sorumluluğunun azami düzeyde yerine getirlmesinin gerekli olduğu değerlendirilmiştir.