Hesap Durumu Belgesi Alınmaksızın Açılacak Kredi Limitinin

Şubelerce iyi tanınan, moralitesi yerinde olan müşterilere, hesap durumu belgesi, bilanço, gelir tablosu alınmadan; müşterinin çek, senet, negatif nitelikli bireysel kredi, icra iflas, ihale yasaklısı gibi tüm sorgulamaları yapılmak suretiyle ‘Firma Bilgi Formu’ düzenlenerek Hesap Durumu Belgesi alınmaksızın kredi tespit edilebilmektedir. 119

2.2.2.2. Scoring (Puanlama) Yöntemi ile Açılacak Kredi Limitinin Tespiti

Kredi değerlendirme sürecinin kısaltılması, müşterilerin kredi değerliliğinin sağlıklı olarak tespit edilebilmesi amacıyla birçok bankada scoring yöntemi kullanılmaktadır. Bu yönteme ilişkin ayrıntılı bilgi vermek yerinde olacaktır.

2.2.2.2.1. Scoring Yöntemi Genel Esasları

Scoring yöntemi genel esasları aşağıdaki gibi sıralanabilir :120

(a) Müşterilerin ölçeği (cirosu), moralitesi, mali ve mali olmayan verileri ile bilanço dışı varlıkları (kefaleti alınacak firma ortaklarının varlıkları) değerlendirilerek müşterinin Skor puanını ve teminatını belirlenmekte olup, müşterinin faaliyet gösterdiği sektör tipine göre geliştirilen formüllerle kredi miktarı otomatik olarak hesaplanır.

(b) Kredi açılması için gerekli tüm belgeler temin edilip, gerekli istihbarat, çek, senet, icra, iflas, Kredi Kayıt Bürosu (KKB) gibi tüm sorgular yapılıp, müşteri

119

T.C. Ziraat Bankası Eğitim Daire Başkanlığı Yayınları, Ticari Kredi Uygulamaları Eğitim Kitabı,

a.g.e.

120

T.C. Ziraat Bankası Eğitim Daire Başkanlığı Yayınları, Ticari Kredi Uygulamaları Eğitim Kitabı,

ile kredi ilişkisine girilebileceğine dair olumlu kanaatin oluşması halinde, kredi tutarı ve teminatın belirlenmesi amacına yönelik olarak kullanılır.

(c) Scoring kayıt ekranında, mali olmayan veriler ve mali veriler olmak üzere iki ana modül bulunmaktadır. Bu ana modüller, sektörlere göre alt kriterle ayrılmıştır. Her modülün ağırlığı sektörlere göre değişebildiği gibi, ciroya (ölçeğe) göre de değişmektedir.

(d) Tüm müşteriler; imalat, pazarlama, hizmet, turizm olmak üzere dört grup sektör tanımı içerisinde değerlendirilir. Müşterilerin birden çok sektörde faaliyette bulunmaları halinde ciro içerisinde payı en fazla olan faaliyet konusu asıl sektör olarak alınır.

(e) Müşteri ölçeği yıl sonu ciroya göre belirlenmektedir. Yıl sonu ciro; imalat, hizmet, turizm ve pazarlama firmalarında yıl sonu net satış tutarını ifade etmektedir.

(f) Gelirlerinin tamamı komisyon gelirlerinden oluşan aracı müşterilerde (sebze meyve komisyonculuğu, sigorta acentası vb.) ciro brüt kardan oluşur.

Scoring yönteminin genel esaslarına uyularak müşteriye tahsis edilecek kredi limiti tespit edilmeye çalışılır.

2.2.2.2.2. Scoring Yöntemi ile Müşteriye Tahsis Edilecek Kredi Tutarının Tespiti

Kredi miktarı

Sektör bazında mali veriler, müşterinin cirosu ve scor puanı esas alınmak suretiyle geliştirilen formüllerle Scoring Yöntemi aracılığıyla otomatik olarak belirlenmektedir.

Puan Ölçeği

0 ile 100 arasında sayısal veriler ile F ile A+’ya kadar olan harf gösterimini ifade etmektedir. Genel uygulamada 60 Puan ve üzeri puana sahip müşterilere kredilendirme yapılır. 121

Scoring yöntemi net satış tutarı 10 Milyon TL’ye kadar müşterilere 1.500.000 TL kadar açılacak kredilerde kullanılmakta olup, gerçek ve tüzel kişi kefaletiyle

121

T.C. Ziraat Bankası Eğitim Daire Başkanlığı Yayınları, Scoring Uygulamaları Eğitim Notları, Ankara, 2010

Kredi Puanlama (Scoring) Yöntemi kullanılarak, Şubelerce yetkileri dahilinde resen kredi açılabilir.

Scoring Yöntemi aşağıdaki aşamalardan oluşur:122

(a) Müşteriye ilişkin bilgiler sistemde bulunan scoring formuna girilerek firma puanı oluşturulur.

(b) Firma Puanı 70 ve üzerinde olanlara kredi tahsisi yapılır.

(c) Firma Puanının 60–70 arasında olması halinde ise, kredi açılması Şube/Bölge Kredi Komitesinin yetkisindedir.

(d) Firmaya Tahsis Edilebilecek Kredi Tutarı aşağıdaki formül aracılığı ile hesaplanabilir;

Kredi Tutarı = (Net Satış Tutarı *Müşterinin Sektör Oranı * Firma Puanı/100)

Müşteri Sektör Oranı:

Đmalat-inşaat taahhüt sektöründe faaliyet gösteriyor ise 0,25 Ticaret/hizmet sektöründe faaliyet gösteriyor ise 0,10

Scor puanı 60 ve üzerinde olmasına rağmen mevcut limit kadar kredi tutarı çıkmayan müşterilerin kredi limit vadesi mevcut teminat, koşul ve tutarlarla 1 yıl, Scor puanı 40–59 arasında olanlarda ise en fazla 6 ay süre ile yenilenebilecek ve limit boşluklarından bu sürenin sonuna kadar kredi kullandırılabilecektir. Scoring yöntemi ile kredi limiti yenilenmeyen mevcut müşterilerin kredi limitleri risk düzeyine çekilerek yeni kredi kullandırımı yapılmaksızın risk vadesine kadar kredinin tedricen tasfiyesine çalışılacaktır. 123

Yukarıda belirtilen formüle göre hesaplanan kredi tutarının iki katına kadar kamu kurum ve kuruluşlarına hitaben ihale konulu teminat mektubu verilebilir.

Đnşaat taahhüt firmalarında net satış tutarı: ilgili hesap yılında yapılan hakediş tutarının, gelir tablosunda yer alan net satış tutarına ilavesi ile bulunmaktadır.

122

T.C. Ziraat Bankası Eğitim Daire Başkanlığı Yayınları, Scoring Uygulamaları Eğitim Notları,

a.g.e.

123

T.C. Ziraat Bankası Eğitim Daire Başkanlığı Yayınları, Scoring Uygulamaları Eğitim Notları,

2.2.2.2.3. Scoring Yönteminde Đş Akışı

Scoring yönteminde iş akışı aşağıdaki sıra ile yapılmaktadır.124

(1) Kredi ilişkisine girilmesi düşünülen müşteri için sistemde tanımlı hesap bulunmuyorsa müşteri numarası tanımlanarak hesap açılır.

(2) Skorlama yapılabilmesi için müşteri tanıtımı, mali ve mali olmayan veriler ile varlık / borç bilgilerine ilişkin veri girişi yapılır.

(3) Firma Bankanın kredili müşterisi ise TCMB Birleştirilmiş Risk Kayıtları (Memzuç) otomatik olarak tablolara yansıyacağından veri girişi yapılmaz. Ancak, yeni müşteriler ve sistemde kayıtlı Memzuç bilgileri Scoring işleminin yapıldığı tarihten itibaren 2 aydan daha eski olan mevcut müşteriler için Memzuç veri girişi yapılır.

(4) Varlık değerlendirmesinde kefaleti sağlanacak firma ortağı/ortaklarının varlık ve borçlarının girişi yapılır.

(5) Sistem otomatik olarak; müşteri skor puanını, derecesini, Şube/Bölge yetkisinde tahsis edilebilecek TL cinsinden azami kredi tutarını hesaplar ve alınması gereken asgari teminat tutarını belirler. Sonucu “KOBĐ Kredileri Scoring Tanıtıcı Bilgiler Formu ve Scoring Sonuç Tablosu”nda gösterir.

(6) Scoring’e ilişkin işlemler 21 gün sistem üzerinde kalabilmektedir. SCOR girişine başlayıp herhangi bir nedenle tamamlanmaması halinde 21 gün sonra işlem aşamaları sistemden silineceğinden, bu müşteri için yeniden Scoring girişi yapılabilecektir.

Scoring yöntemi bazı durum ve koşullarda uygulanamaz. Bu durum ve koşulları incelemek yararlı olacaktır.

124

T.C. Ziraat Bankası Eğitim Daire Başkanlığı Yayınları, Scoring Uygulamaları Eğitim Notları,

2.2.2.2.4. Scoring Yönteminin Uygulanamayacağı Durumlar

Scoring yönteminin uygulanamayacağı bazı durumlar aşağıdaki gibidir :125 (1) Fiili iş konusu; inşaat taahhüt, faktoring, leasing olan müşterilerin kredi talepleri, (2) Yıl sonu net satış tutarı 10 Milyon TL’nin altında olan müşterilerin 1.500.000

TL’nin üzerindeki talepleri,

(3) Yıl sonu net satış tutarı 10 Milyon TL’nin üzerinde olan müşterilerin talepleri, (4) Proje kredileri ve

(5) Otorize kredi talepleri.

Yukarıda sıralanan talepler, şubenin yetki birimine bakılmaksızın Bölge Başkanlıkları tarafından MATĐR düzenlenmek veya Mali Tahlil ve Đstihbarat Birimi’nden MATĐR talep etmek suretiyle değerlendirilir. 126 MATĐR düzenleyerek kredi limiti tespitini aşağıdaki gibi inceleyebiliriz.

2.2.2.3. Analiz Yöntemi (MATĐR Düzenleyerek) ile Açılacak Kredi