Hayvanlarla İlgili Efsaneler

Kaynak Bilgisi: Ünsal Tunçözgür, Dünden Bugüne Safranbolu, Safranbolu Hizmet Birliği Kültür Yayınları, 1997, s.110-111.

Olay Örgüsü:

1. Abdullah ve hanımı köyün en fakiridirler 2. Ekip biçecek tarlaları yoktur.

3. Bu yüzden köyün hayvanlarını gütmektedirler ve bu yolla rızıklarını temin etmektedirler

4. Ne var ikisi de ibadet ve zikir ile Allah kulu olmuşlardır, O’nun inayetine mazhar olmuşlardır.

5. Geceleri dağlardan inen geyikler onların evine gelmekte ve sütlerini sağdırmaktadırlar.

6. İkisi de bu kadar çok sütten, yağ ve peynir yaparak, Safranbolu pazarına götürüp ve para kazanmaya başlamışlar.

7. Ne var ki, bu durum köylüye çok acayip gelir. İneği, davarı olmadığı halde bu yağ ve peynir nereden yapılmaktadır?

8. Köylüler ikisi de kadıya şikâyet ederek, güttükleri köylüye ait hayvanların gündüz dağda sütünü sağarak, bu yağ ve peynirleri hırsızlık yoluyla yaptıkları iddiasında bulunurlar.

9. Abdullah da karısı da, kadı’nın sıkıştırması üzerine sır olarak kalması gereken gerçeği açıklarlar.

10. Kadı ikna olur. İkisi de kurtulur, ama artık geyikler gelmez olurlar. 11. Her ikisi de eskisinden beter aç açıkta kalmışlardır.

158

12. Bunun üzerine gazaba gelip köylüye beddua ederler: “Allah bu köyün hanesini altıdan yediye çıkartmasın,” diye

13. Çok geçmeden ikisi de sıkıntı içinde vefat eder.

14. Ne var ki onları bedduası tutmuştur. Köy hiçbir zaman altı haneden yedi haneye çıkmaz.

Formeller:

Formel Sayılar: Her ikisi de eskisinden beter aç açıkta kalmışlardır. Formel İfadeler:

1. Başlangıç Formeli: Yok. 2. Geçiş Formeli: Ne var ki…

3. Bitiş Formeli: …onları bedduası tutmuştur. Köy hiçbir zaman altı haneden yedi haneye çıkmaz

Ara Sözler: Bu türbede ermiş Abdullah ve hanımının mezarları vardır. Adı geçen bu karı koca bir vakitler burada yaşamışlar. İlk türbe yandığından, taşları tahrip olduğundan hangi yıllarda yaşadıkları kesin olarak bilinmemektedir

Atasözü, Deyimler: Ne var ki onları bedduası tutmuştur. Köy hiçbir zaman altı haneden yedi haneye çıkmaz. Her ikisi de eskisinden beter aç açıkta kalmışlardır

Motifler:

Hayvanlar (B)

Yardımcı Hayvanların Çeşitleri (B400-B499): Geceleri dağlardan inen geyikler onların evine gelmekte ve sütlerini sağdırmaktadırlar.

Yasak (C)

Konuşma Yasağı (C400-C499) Konuşma Yasağı (C400)

159

Yasağın Kırılması (C920): Abdullah da karısı da, kadı’nın sıkıştırması üzerine sır olarak kalması gereken gerçeği açıklarlar.

Ölüm (E): Çok geçmeden ikisi de sıkıntı içinde vefat eder. Harikuladelikler (F);

Harikulade Hadiseler (F900-F1099);

Olağanüstü Hadiseler (F900): Geceleri dağlardan inen geyikler onların evine gelmekte ve sütlerini sağdırmaktadırlar.

Kaderin Ters Dönmesi (L)

Talihi Yaver Gitmeyen Kahraman (L100-L199): Kadı ikna olur. İkisi de kurtulur, ama artık geyikler gelmez olurlar. Her ikisi de eskisinden beter aç açıkta kalmışlardır

Geleceğin Tayini (M); Beddualar (M400-M499);

Beddualar (M400): Bunun üzerine gazaba gelip köylüye beddua ederler: “Allah bu köyün hanesini altıdan yediye çıkartmasın,” diye

Bedduanın Yerine Getirilmesi (M411): Ne var ki onları bedduası tutmuştur. Köy hiçbir zaman altı haneden yedi haneye çıkmaz.

Cemiyet (P);

Aile (P200-P299); Abdullah ve hanımı.

İşler ve Meslekler (P400-P499); Kadı ikna olur. Mükâfatlar ve Cezalar (Q)

Mükâfatlandırılmış İşler (Q10-Q99): Ne var ikisi de ibadet ve zikir ile Allah kulu olmuşlardır, O’nun inayetine mazhar olmuşlardır.

Cezalandırılmış İşler (Q200-Q399): Kadı ikna olur. İkisi de kurtulur, ama artık geyikler gelmez olurlar.

160

Din (V);

Dini Merasimler (V0-V99); İkisi de ibadet ve zikir ile Allah kulu olmuşlardır. Çeşitli Motif Grupları (Z)

Formüller (Z0-Z99)

Formilistik Sayı: (Z71): İkisi de kurtulur. Nazım Kısımlar: Yok.

Tekerlemeler: Yok Mekân: Safranbolu Zaman: Belirsiz.

Konu: Göğeeren türbesinin hangi olaylardan sonra yapıldığını konu alır. İşlev: Ders vermek.

Efsanenin Adı: Göğeeren Köyü Efsanesi (43) Kaynak Bilgisi: Kaynak Şahıs 8

Olay Örgüsü:

1. “Safranbolu’nun Gööğren köyüne ermişler yerleşmiş.

2. Ermişler köyün ormanında yaşıyormuş, fakat köylü onların ermiş olduğunu bilmiyormuş.

3. Ayrıca köyün ormanında ise geyikler varmış ve köylüden saklanarak yaşıyorlarmış.

4. Köyün ormanında yaşayan ermişlerin yanına her gün bu geyikler gelip kendini sağalttırırlarmış.

161

6. Köylüler de ermişlerin bolluk içinde yaşamaya başladığı fark edince onlardan şüphelenmişler ve hırsızlık yaptıklarını düşünerek şikâyet etmişler.

7. Ermişleri iftira ile köyden kovdurmuşlar.

8.Ermişler giderken beddua etmişler 3 eviniz 4 olmasın demişler.” Formeller:

Formel Sayılar: … 3 eviniz 4 olmasın demişler. Formel İfadeler:

1. Başlangıç Formeli: Yok. 2. Geçiş Formeli: Ayrıca… 3. Bitiş Formeli: Böylece… Ara Sözler: Yok.

Atasözü, Deyimler: Köylüler de ermişlerin bolluk içinde yaşamaya başladığı fark edince onlardan şüphelenmişler ve hırsızlık yaptıklarını düşünerek şikâyet etmişler.

Motifler:

Hayvanlar (B)

Hayvanların Dostlukları (B300-B599)

Yardımcı Hayvanların Hizmetleri (B500-B599): Köyün ormanında yaşayan ermişlerin yanına her gün bu geyikler gelip kendini sağalttırırlarmış.

Harikuladelikler (F)

Harikulade Hadiseler (F900-F1099)

Olağanüstü Hadiseler (F900): Ayrıca köyün ormanında ise geyikler varmış ve köylüden saklanarak yaşıyorlarmış.

Aldatmalar (K)

162

Sahte İthamlar (K2100-K2199)

İftiralar (K2110): Ermişleri iftira ile köyden kovdurmuşlar Geleceğin Tayini (M)

Beddualar (M400-M499)

Beddualar (M400): Ermişler giderken beddua etmişler 3 eviniz 4 olmasın demişler.”

Din (V)

Mukaddes Şahıslar (V200-V299)

Dinî Yardımcılar (V200): Safranbolu’nun Gööğren köyüne ermişler yerleşmiş. Çeşitli Motif Grupları (Z)

Formüller (Z0-Z99)

Formilistik Sayı: 3 (Z71.1): Ermişler giderken beddua etmişler 3 eviniz 4 olmasın demişler.

Formilistik Sayı: 4 (Z71.2): Ermişler giderken beddua etmişler 3 eviniz 4 olmasın demişler.

Nazım Kısımlar: Yok Tekerlemeler: Yok

Mekân: Safranbolu (Gööğren Köyü) Zaman: Bilinmiyor.

Konu: Gööğren köyünde geyiklerle ilgili yaşana sıra dışı bir olayı anlatır. İşlev: Ders vermek.

Efsanenin Adı: Sütçünün Yaptığı Hileyi Ortaya Çıkaran Maymun Efsanesi (44) Kaynak Bilgisi: Kaynak Şahıs 3

163

Olay Örgüsü:

1. “Safranbolu’da bir sütçü hacca gitmeye karar vermiş. 2. Yola çıkmış.

3. Yoldayken bir maymun sütçünün elindeki altın kesesini almış.

4. Altının bir tanesini sütçüye atarken diğerini deniz sularının içine atmış.” 5. Meğer sütçü süte su katarmış”.

Formeller:

Formel Sayılar: Yok. Formel İfadeler: Yok.

1. Başlangıç Formeli: Yola çıkmış. 2. Geçiş Formeli: Yok.

3. Bitiş Formeli: Meğer…

Ara Sözler: Allah’ın ilahi adaleti tecelli etmiştir. Atasözü, Deyimler: Yok.

Motifler:

Hayvanlar (B)

Hayvanların Dostlukları (B300-B599)

Yardımcı Hayvanların Çeşitleri (B400-B499): Yoldayken bir maymun sütçünün elindeki altın kesesini almış.

Harikuladelikler (F)

Harikulade Hadiseler (F900-F1099)

Olağanüstü Hadiseler (F900): Altının bir tanesini sütçüye atarken diğerine suların içine atmış.

164

Cezalandırılmış İşler (Q200-Q399): Meğer sütçü süte su katarmış. Din (V)

Çeşitli Dini Motifler (V500-V599)

Mekke-Medine’ye Giderek Hacı Olma (V532): Safranbolu’da bir sütçü hacca gitmeye karar vermiş.

Nazım Kısımlar: Yok Tekerlemeler: Yok Mekân: Safranbolu. Zaman: Bilinmiyor.

Konu: : Safranbolu’da hacca gitmek için yola çıkan bir sütçünün yaptığı hilenin bedelini ödemesini anlatır.

İşlev: Ders vermek.

Efsanenin Adı: Taşlı Türbe Efsanesi (45) Kaynak Bilgisi: Kaynak Şahıs 10

Olay Örgüsü:

1. “Ovacuma köyünde bulunan bu türbenin içinde beyaz bir yılanın yıllardır yaşadığını görenler olmuş.

2. Bu yılan bu türbeyi korurmuş ve türbeye zarar verenlere musallat olurmuş.” Formeller:

Formel Sayılar: Yok. Formel İfadeler:

1. Başlangıç Formeli: Yok. 2. Geçiş Formeli: Yok.

165

3. Bitiş Formeli: Yok. Ara Sözler: Yok.

Atasözü, Deyimler: …musallat olurmuş. Motifler:

Hayvanlar (B)

Yardımcı Hayvanların Çeşitleri (B400-B499): Bu yılan bu türbeyi korurmuş ve türbeye zarar verenlere musallat olurmuş.

Harikuladelikler (F)

Harikulade Yerler ve Eşyalar (F600-F899)

Olağanüstü Olaylar (F660): Ovacuma köyünde bulunan bu türbenin içinde beyaz bir yılanın yıllardır yaşadığını görenler olmuş.

Din(V)

Dini İnanışlar (V300): Bu yılan bu türbeyi korurmuş ve türbeye zarar verenlere musallat olurmuş.

Çeşitli Motif Grupları (Z) Sembolizm (Z100-Z199)

Sembolik Renkler (Z140): Ovacuma köyünde bulunan bu türbenin içinde beyaz bir yılanın yıllardır yaşadığını görenler olmuş.

Nazım Kısımlar: Yok Tekerlemeler: Yok

Mekân: Safranbolu (Ovacuma) Zaman: Bilinmiyor.

Konu: Ovacuma köyündeki bir türbenin esrarengiz durumunu anlatır. İşlev: Açıklama yapmak, bilgi vermek.

166

3.6. Çobanlarla İlgili Efsaneler