Buzan ve Buzan (2015,s.59) zihin haritalama kurallarının zihinsel serbestliği engellemek yerine aksine daha da artırmayı amaçladığını savunmaktadır. Buzan’a (2009) göre Zihin Haritası kuralları ikiye ayrılır:
A) Teknik B) Sayfa Düzeni Tekniğin Kuralları; Vurgular Çağrışımlar Anlaşılırlık Kişisel bir tarz Sayfa Düzeni’nin Kuralları;
Hiyerarşi
22 2.5.1. Teknik kuralları
1. Vurgu’ya yer verin: Bir zihin haritasında kullanılan vurgu, hafıza ve yaratıcılığın ilerlemesinde başrolü üstlenmektedir. Vurgu içinde yer alan tüm unsurlar çağrışım içinde kullanılabilir, bu durumun zıttı da görülebilir. Vurguda yer alan unsurlar şunlardır:
Mümkün oldukça merkezde bir sembole yer verin. Sembolleri zihin haritasının her köşesinde kullanın.
Merkezde yer alan sembol için üç ya da daha fazla renk kullanılmalıdır. Zihin haritasındaki semboller ve resimler dikkat çekici bir biçimde üç
boyutlu yazılarak derinlik öğesine yer verilmelidir.
Duyuları harmanlama anlamına gelen Sinestizi’ye yer verilmelidir. Zihin haritasındaki kelime, resim ve simgeler farklı büyüklükte
kullanılmalıdır.
Zihin haritalamada kullanılan kelimeler, resimler, basit hareket göstergeleri kullanılarak hareket ettirilebilir.
Zihin haritalamadaki sembolün belirginliğini arttırmak için düzenli aralıklar kullanılmalıdır. Bu durum hiyerarşi ve sıralamaya katkı eder. Maddelerin çevresine uygun boşluklar bırakmak, maddelerin kendisi
kadar önemlidir. Bu durum da zihin haritasına bir düzen katmaktadır. 2. Çağrışımlar kullanılmalıdır: Hafıza ve yaratıcılık için önem taşıyan diğer
önemli faktör çağrışımdır. Beynin dışarıdan algıladıklarını anlamlandırması için kullandığı ve bütünleştirici bir araç olan, aynı zamanda hafıza ve kavrama yetileri içinde önem arz eder.
Zihin haritasında kullanılan oklar, bilgi parçacıklarını birbirleriyle ilişkilendirmeye yönlendirmektedir. Kullanılan oklar birden fazla yöne ve başlığa doğru olabildiği gibi bu okların büyükleri ve şekilleri, boyutları bakımından farklı olabilirler.
23
Yaratıcılığın ve hafızanın gelişiminde renkler önemli bir rol oynar. Zihin haritasında kullanılan kodlama ve zihin haritasının bazı kısımlarını belirtmek amacıyla kullanılan renkler, amaçlanan bilgiye daha hızlı ulaşılmasını sağlar. Renkler aynı zamanda hafızayı geliştirir ve yaratıcılığı arttırmaktadır. Renklerin zihin haritasında kullanımı son derece önem arz eder. Zihnimiz için güçlü bir araç olan renkler, düşüncelerimizin gücünü arttıracak noktaları belirtmek, kodlamak ve öğrenme yapmamıza yardımcı olur.
Şifreler, zihin haritasının çeşitli kısımları arasında bağlantılar kurmaya yardımcı olmaktadırlar. Şifreler, genel olarak doğrulama işareti, artı, üçgen veya alt çizgi biçiminde kullanıldığı gibi daha farklı şekillerde de olabilmektedir. Zamanı daha verimli kullanmamızı sağlar.
3. ANLAŞILIRLIK: Bu ilke, zihin haritasındaki verilmek istenen mesaj daha net ve anlaşılır bir biçimde verilmesini sağlayan önemli bir öğedir. Bu nedenle zihin haritasının açık ve net bir biçimde çizilmesi gerekir. Açıklık ilkesi ile çağrışım gücü ve anımsama yeteneği artar.
Zihin haritalarında her satırda tek kelimenin kullanılması önemlidir. Çünkü her kelimenin birden fazla çağrışımı vardır. Satırlarda tek kelime kullanmak, çağrımsal serbestlik sağlar, önemli olan ifadeler yok olmaz, seçeneklerin çoğu açık ve anlaşılır olur.
Çizgi uzunlukları, kelime uzunluklarıyla eşit tutulmalıdır, kelimelerin yakınına yazılması çağrışımı kolaylaştırır, kalan boşluklarda zihin haritasına daha fazla bilgi eklememize yardımcı olur.
Zihin haritalarında çizgileri birleştirmek gerekir. Bu durum zihinde yer alan düşünceleri de birbirleriyle ilişkilendirmemizi sağlar. Çizilen çizgiler değişik şekillere dönüşebilir. Bunlar; oklar, eğriler, kavisler, çemberler, üçgenler, çok yüzlü çizimlere yani beynin sonsuz kapasitesindeki herhangi bir şekle dönüşebilir.
24
Zihin haritalarında çağrışımı kolaylaştırmak için merkezdeki çizgiler kalınlaştırılmalı ve canlı hale getirilmelidir. Çizgilerin kalın çizilmesi, beynimize merkezde yer alan düşüncenin önemli olduğu mesajını verir. Zihin haritalarında kullanılan her bir dalla şekiller oluşturulabilir ve
şekiller sayesinde de dalların üzerinde yer alan bilgiyi kolaylıkla hatırlayabiliriz. Beyin, çizilen çizgilerle verilen bilgileri daha kolay hatırlar.
Zihin haritalarında yer alan resimler ve semboller açık ve anlaşılır olmalıdır. Bu durum, düşüncelerin daha net olmasını sağladığı gibi, açık, kolay kavranan zihin haritası da sade, hoş ve çekici bir görünüme sahip olacaktır.
Kağıt, yatay olarak kullanılmalıdır. Bir zihin haritası çizilirken kağıdın yatay şekilde olması kişiye özgürlük verir, haritanızı istediğiniz bir biçimde çizmemize fırsat sağlamaktadır. Dikey şekil, kişiyi sınırlar, kağıdın yatay şekilde olması zihin haritanızın okunmasını kolaylaştırır. Zihin haritasında çağrışımı kolaylaştıran unsurlardan bir tanesi de,
haritanın düzleme olabildiğince paralel çizilmesidir. Bu durum haritanın okunmasını kolaylaştırır (Buzan ve Buzan, 2015, s.67).
4.Kişisel Bir Tarz Geliştirme
Her birey farklı ve özeldir. Kişiler, zihin haritalarını oluştururken, kendi bilgi birikimlerini ve düşünce tarzlarını ortaya koyarlar. Bir, zihin haritası oluşturulur, her yeni deneme öncekinden daha farklı, daha renkli, hayal gücü donanımlı ve daha zengin içerikli olmalıdır. Her harita, kişiyle özdeşleştiği gibi, kişinin zihinsel yeteneklerini de geliştirir. Zihin haritaları, ne kadar kişiye özgü ve öznel olarak hazırlanırsa hatırlanması da o kadar kolay olacaktır (Buzan, 2009, s.43).
25 2.5.2. Sayfa Düzeni
Zihin haritalarının, sayfaya yazılış şekli, yapılandırılışı ve ilerleyen zamanlarda haritaların nasıl kullanılacağı, üzerinde büyük önemi vardır.
1.Hiyerarşi: Zihin haritalarında, temel düzenleme prensipleri içerisinde yer alan, hiyerarşinin ve kategorilerin yer alması, haritanın zihinde yer tutmasında ve geri çağrılmasında büyük katkı sağlar.
2.Numaralandırma: Zihin Haritaları, bir proje hazırlama, bir konuşma metni hazırlama ya da tatil planı hazırlama gibi amaçlarla hazırlanacaksa kronolojik olarak, ya da önem derecesine göre, haritayı düzenlemek gerekir. Zihin haritalarındaki dallar, ya kişinin isteğine göre numaralandırılabilir, ya da saat, tarih gibi daha ayrıntılı olan unsurlar eklenebilir, aynı zamanda haritaya alfabenin harfleri de eklenebilir (Buzan,2009,s.44).