Halkevi Şubeleri (Çalışma Kolları)

Tüm vatandaşların hobilerine ve ilgi alanlarına cevap verebilmek için bir Halkevi dokuz ayrı çalışma koluna ayrılmıştır. 9 şubenin 1932,1935 ve 1940 yönetmeliklerine göre bazılarının adları değişiklik gösterir. Bu yönetmeliklerde geçen şube adlarına Tablo 1’de yer verilmiştir.

Tablo 1: 1932-35-40 Yönetmeliklerine Göre 9 Şubenin İsimlendirilmesi

CHF Halkevleri Talimatnamesi (1932) CHP Halkevleri Öğreneği (1935) Halkevleri Çalışma Talimatnamesi (1940)

1 Dil, Edebiyat, Tarih Dil, Tarih, Edebiyat Dil ve Edebiyat

2 Güzel Sanatlar Ar Güzel Sanatlar

3 Temsil Gösterit Temsil

4 Spor Spor Spor

5 İçtimai Yardım Sosyal Yardım Sosyal Yardım

Tablo1’in devamıdır

7 Kütüphane ve Neşriyat Kitapsaray ve Yayın Kütüphane ve Yayın

8 Köycüler Köycülük Köycülük

9 Müze ve Sergi Müze ve Sergi Tarih ve Müze

Şubelerin isimlerinde bir değişiklik olmasına rağmen görevleri aynı kalmıştır. Bu çalışma 1940 yönetmelikteki isimler esas alınarak hazırlanmıştır.

1.4.1. Dil ve Edebiyat Şubesi

Bu şube diğer şubeler gibi Cumhuriyet ve inkılâp prensiplerinin kökleşmesine, memleket sevgisinin vatandaşlık görevi duygusunun yükselmesine çalışmıştır. Bu amaçla da çevrenin bilgisini yükseltmeye yarayacak konularda söyleşiler ve konferanslar düzenlenmiştir (CHP Halkevleri Çalışma Talimatnamesi, 1940) (madde 1). Dil çalışmalarına önem veren şube, Türk dilinin o günkü yazı dili ve edebiyatta kullanılmayan, fakat halk arasında yaşayan kelimeleri, terimleri eski ulusal masalları, atasözlerini araştırıp toplar. Özellikle göçebe Türk boylarının anane ve görenekleri incelenmiştir (CHP Halkevleri Öğreneği, 1935).

Şubenin edebiyatla ilgili olarak da başlıca amaçları şunlardır:

- Edebiyat sahasındaki yeni yaratmalar için heyecan dolu canlı bir ortam yaratmak, - Türk dilinin sadeleşmesini sağlamak,

- Dünya edebiyatından yararlanırken Türk tarihini öven çalışmalardan uzaklaşmamak, İnkılâbı halk tabanına yayacak geçmişteki milli mücadeleleri, şanlı hatıraları edebileştiren sanat eserlerini çoğaltmak,

- Genç yetenekleri korumak ve edebiyata teşvik etmek,

Yukarıdaki amaçlara ulaşmak için şube üyeleri tarafından toplantılar yapılmış, edebiyat konuları üzerinde tartışılmış, konferanslar verilerek, şiirler okunmuştur. Yarışmalar yapılıp değerli eserlere ödüller verilmiştir (CHP Halkevleri Çalışma Talimatnamesi, 1940) (madde 7).

Şube ilim, sanat, edebiyat, sahalarında kendilerini kanıtlamış Türk büyüklerini anmak ve milletin onlara karşı duyduğu saygıyı ifade etmek için, törenler düzenlemiş, toplantılar yapmıştır (CHP Halkevleri Çalışma Talimatnamesi, 1940).

Şube üyeleri dergi çıkararak veya çıkmakta olan dergi veya gazetelere şubenin amaçları doğrultusunda yazılar yazmıştır. CHP Halkevleri Çalışma Talimatnamesinde ifade edildiğine göre dergi çıkaran her Halkevi, dergisinden diğer Halkevi dergilerine birer nüsha, Parti Genel Sekreterliğine iki nüsha gönderir (CHP Halkevleri Çalışma Talimatnamesi, 1940).

1.4.2. Güzel Sanatlar Şubesi

“Güzel Sanatlar Şubesi müzik, resim, heykel, mimari, tezyini sanatlar ve sairede profesyonel veya amatör unsurları bir araya toplar, genç yetenekleri korur ve bunların yetişmesine çalışır.” (CHP Halkevleri Çalışma Talimatnamesi, 1940) (madde 19). Şube bu genel amacın dışında:

Temsil programlarının müzik kısmını hazırlar, uygular, halk için müzik geceleri yapar. Düzenlenen geceler ve müzik çalışmalarında koro, bando, orkestra, radyo, gramofon gibi öğelerde yer almıştır. Halkın müziğe ilgisini artırmak amacıyla açılan kurslarda halk türkülerini kendi yöresel ağızlarıyla öğretmeye çalıştığı gibi bütün halkın milli marşları ve mahalli şarkıları öğrenmesine de yardımcı olunmuştur.

Şube, sergiler açmak ve imkân bulduğu takdirde atölyeler kurmak veya mevcut atölyeleri takviye etmek suretiyle resmi, heykeltıraşlığı ve tezyini sanatları teşvik eder. Bu sergilere bütün amatörler katıldığı gibi sergide sergilenecek resimlerin konusu da serbesttir (CHP Halkevleri Çalışma Talimatnamesi, 1940) (madde 30).

Eserlerin sergide teşhire layık olup olmadığına Halkevi Başkanının veya Güzel Sanatlar Şubesi Başkanının önderliğinde kurulan üç veya beş kişiden oluşan jüri karar verir (CHP Halkevleri Çalışma Talimatnamesi, 1940) (madde 34).

Yapılan sergilerde amaç genç yetenekleri ortaya çıkarmaktır. Halkevlerinde amatör fotoğrafçılığı da teşvik etmek için belli zamanlarda fotoğraf sergileri de açılmıştır (CHP Halkevleri Çalışma Talimatnamesi, 1940) (madde 42).

1.4.3. Temsil Şubesi

Halkevleri Öğreneğinde bu şubeye iki görev verilmiş olup birinci görev şube gösteri sanatına hevesi ve yeteneği olan üyelerden toplanmış bir gösteri kolu kurar. İkincisi, ise Halkevi piyeslerinde Genel İdare Kurulunca belirlenen temsiller oynanır (CHP Halkevleri Öğreneği, 1935) (madde 45, 46).

Halkevleri sahnelerinin amacı şu şekilde özetlenmiştir: - Halkevlerinde bir hayat ve hareket uyandırmak,

- Şehir ve kasabaların tiyatro ihtiyaçlarını gidermeye yardım etmek, - Gençleri güzel ve serbest konuşturmaya alıştırmak,

- Gençlerin fikir, sanat ve dil terbiyelerine yardım etmek,

- Tiyatro artisti olabilecek kabiliyetlerin kendilerini göstermelerine imkân vermek, - İyi hatip yetiştirmek,

- Memleket ve cemiyet için faydalı telkinlerde bulunmak (CHP Halkevleri Çalışma Talimatnamesi, 1940) (madde 43).

Temsil Şubesi Temsil çalışmalarının yanı sıra sinemadan da yararlanmıştır. Halkevlerinde gösterilecek filmler şu şekilde belirlenmiştir:

- CHP’nin göndereceği filmler, - Hükümetin göndereceği filmler,

- Halkevi İdare Heyetinin piyasadan tedarik edeceği filmler (CHP Halkevleri Çalışma Talimatnamesi, 1940) (madde 51).

1.4.4. Spor Şubesi

Bu şubenin amacı Türk gençliğinde ve Türk halkında spor ve beden hareketlerine sevgi ve ilgi uyandırarak bu sporları bir kitle hareketi haline getirmeye çalışmaktır (CHP Halkevleri Öğreneği, 1935) (madde 47).

Şube tarafından o bölgede bulunan spor kulüpleri desteklenerek bu kulüplerin dışında kalan gençlerin spor kulüplerine girmesine çalışılır.

Her yerin kendi imkân ve durumuna uygun olarak aşağıda belirtilen spor hareketlerine öncelik vermesi istenmiştir.

- Daha çok sağlık amacına hizmet eden güç vererek yapılan, beden yapısını güçlendirici spor hareketleri: Jimnastik, kürek çekme, yürüme, atletizm.

- Güç ve uzluk isteyen ve bunları geliştiren spor çeşitleri: Futbol ve yüksek jimnastik hareketleri, eskrim, boks, türlü güreşler, otomobil, yüzme, ata binme, müdafaasız hayvanlar avı, iç sularda olta ve ağla balık avları, silahla atıcılık.

- Güç ve uzluk isteyen ve az çok tehlikeli olan spor çeşitleri: Müdafaalı hayvanlar avı, sürgün avı, dağ ve kış sporu, yelken kullanma, açık denizde balıkçılık, açık denizde yelken sporu.

Yukarıda belirtilen sporların dışında Halkevleri bisikleti olan gençler arasında yarışmalar düzenleyerek halkı bisiklet sahibi olmaya teşvik eder. Halkevleri kendi üyeleri arasında spor yarışları düzenleyebileceği gibi, Halkevleri arasında çeşitli sporlar için merkezden yarışmalar düzenlenir.

Spor şubesi ayrıca yerine ve imkânına göre iki yılda bir jimnastik günleri yaparlar. Ayrıca üç veya dört yılda bir yurdun her tarafında büyük jimnastik bayramları hazırlanır. Köycülük Şubesinin düzenleyeceği gezilerden ayrı olarak spor şubesinin memleketi tanımak ve tanıtmak bakımından kafileler halinde geziler düzenler. Herkeste ilgi, istek ve sevgi uyandırmak için sporla ilgili konferanslar verir.

1.4.5. Sosyal Yardım Şubesi

Bu şubenin esas görevi, Halkevinin bulunduğu bölgede hakiki yardıma muhtaç kimsesiz kadınlar, çocuklar, maluller, düşmüş ihtiyarlar ve hastalar gibi vatandaşlar hakkında cemiyetin şefkat ve yardım duygularını uyandırmak ve yükseltmektir (CHP Halkevleri Çalışma Talimatnamesi, 1940) (madde 66). Bu amaçlara ulaşmak için Halkevleri muhitlerinde bulunan hayır cemiyetleriyle münasebetlerine dikkat eder.

Halkevleri Sosyal Yardım Şubelerinin bilfiil meşgul olacakları konular bilhassa şunlardır:

- Kimsesiz okul çocuklarının elbise, yemek, yatmak ve bakımları ile önemli suretle ilgilenmek,

- Tedavi kurumlarında yatırılarak bakılması lüzumlu olan ihtiyaçlı hastaların mahalli hastanelere kabul ve tedavilerine, başka yerde tedavi edilecekleri de oraya göndermeye çare aramak,

- Kimsesiz hastalara ve doğuran kimsesiz kadınlara yardım yapmak,

- Köyden gelen hastaların barındırılması ve tedavi için yardımda bulunmak,

- İşsizlerin iş bulmalarına yol göstermek ve zor durumda kalmış vatandaşların yardımına koşmak,

- Dilenciliğe karşı önlemler almak, - Cezaevlerindeki muhtaçları gözetmek,

- Halkı konferanslar, afişler, filmler yoluyla sağlık konusunda bilgilendirmek (CHP Halkevleri Çalışma Talimatnamesi, 1940) (madde 68).

Bu amaçların dışında il merkezinde bulunan Halkevleri parasız birer muayene açmaya çalışmalıdır. Şube Köycülük gezisinin düzenlediği köy gezilerine de köylü hastaları tedavi ve muayene etmek için doktor gönderir. Şube bütün bu görevlerini yapabilmek için gelir kaynakları arar. Bu amaçla uygun zaman ve fırsatlarda temsiller, balolar, gezintiler düzenler (CHP Halkevleri Çalışma Talimatnamesi, 1940) (madde 78).

1.4.6. Halk Dershaneleri ve Kurslar Şubesi

Bu şube halkın bilgisini yükseltecek her türlü okutma ve yazdırma ve yetiştirme hareketlerinin ilerleyip genişlemesini sağlamak ve korumak maksadı ile açılır (CHP Halkevleri Çalışma Talimatnamesi, 1940) (madde 79).

- Fizik, kimya gibi müspet ilimler ile dikiş, nakış, ütü, kola, şapkacılık, çiçekçilik, mahalli ihtiyaç ve imkânlara göre muhasebe, bağcılık, arıcılık, motorculuk, elektrikçilik v.s. gibi pratik hayat sahalarına giren kurslar,

- Yabancı dil kursları.

Halkevleri ayrıca binaları elverişli olmazsa dershane ve kursları başka binalarda da açabilir (CHP Halkevleri Çalışma Talimatnamesi, 1940) (madde 83). Yer ve bütçe imkânı olan Halkevlerinde müspet ilimlerin uygulaması halka tanıtmak için fizik ve kimya laboratuarları kurulur. Şube tarafından bu kurslardan mezun olanların diplomaları törenle verilmiştir (CHP Halkevleri Çalışma Talimatnamesi, 1940) (madde 88). Halk Dershaneleri ve Kurslar Şubesi ileride açılacak olan Halk Eğitim merkezlerinin temelini oluşturmuştur.

1.4.7. Kütüphane ve Yayın Şubesi

Halkevlerinde bir kütüphane ve okuma odasının bulunması Halkevinin ilk kurulma şartlarından sayılır. Halkevleri kendi kütüphane ve okuma odalarını kendi binalarından ayrı yerlerde de açabilirler.

Halkevleri Çalışma Talimatnamesinin 90. maddesinde kütüphaneye giremeyecek kitaplar şu şekilde ifade edilmiştir: Dini mahiyette olan, Türk inkılâbı ideolojisine uymayan, yabancı rejim ve ideolojileri tasvir eden, genellikle milli ve realist görüşler dışında kalan hurafeleri, geri ve irticai zihniyeti amaçlayan, bedbinlik telkin eden; cinayet, intihar gibi vakaları tasvir eden, şehvet ve ihtiras eğilimlerini kamçılayan ve gençliği sıhhate muzır alışkanlıklara teşvik eden eserler Halkevi kütüphanelerine konulamaz (CHP Halkevleri Çalışma Talimatnamesi, 1940) (madde 90).

Halkevi Kütüphanelerine 4 şekilde kitap temin edilir.

- Hükümet tarafından genel menfaate hizmet ettiği kabul edilen cemiyetlerden Dil Tarih Kurumu v.s.,

- CHP Genel Sekreterliğinden, - Halkevlerinin kendi bütçeleri ile,

Kütüphane ve okuma odaları Halkevi İdare Heyetinin tespit edeceği zamanlarda mutlaka açık bulundurulur (CHP Halkevleri Çalışma Talimatnamesi, 1940) (madde 95). Ayrıca Halkevlerinin bütün yayınları bu şube tarafından bastırılır. Halkevlerinin çıkardığı dergiler hariç diğer bütün yayınlar parasız olarak dağıtılır.

1.4.8. Köycülük Şubesi

Köycülük Şubesinin esas görevi köylerin sosyal, sıhhi, bedii, gelişmelerine ve köylü ile şehirli arasında karşılıklı sevgi ve dayanışma duygularının kuvvetlenmesine çalışmaktır (CHP Halkevleri Çalışma Talimatnamesi, 1940) (madde 104). “Şube yakın köyleri imkân olduğu kadar sık ve çok olarak Halkevi genel müsamerelerine ve Halkevi üyelerini de uygun mevsimlerde köylerde hazırlanacak kır bayramlarına çağırmak suretiyle sevişme ve anlaşma sebep ve vasıtaları arar.” (CHP Halkevleri Çalışma Talimatnamesi, 1940) (madde 105).

Köycülük Şubesi Halkevi Dershane ve Kurslar Şubesi ile işbirliği yaparak imkân olan yerlerde köylüyü okutmaya çalışmak, tanışılan köylerde 15 günde bir yazı bilmeyen köylülerin mektuplarını yazmak ve Sosyal Yardım Şubelerinin yardımı ile hasta köylülerin tedavileri ile meşgul olur (CHP Halkevleri Çalışma Talimatnamesi, 1940) (madde 108).

Köycülük Şubesi şehit ailelerinin öksüzlerini korumaya ve bu ailelerin kentte kovalanması güç ve imkânsız resmi işlerini kolaylaştırmaya ve sonuçlandırmaya çalışır (CHP Halkevleri Öğreneği, 1935) (madde 69).

1.4.9. Tarih ve Müze Şubesi

Bu şubenin yapacağı başlıca işler şunlardır:

- Yazılar, konferanslar ve paneller aracılığıyla tarihsel değerleri halka tanıtmak, - Yerel tarihsel kalıntıların derlenip toplanması için çalışmak,

- Halkevi civarında bulunan tarihi eserlerin korunmasına katkıda bulunmak, - Mevcut müzeleri desteklemenin yanı sıra yenilerini açmak,

- Bulunan ve derlenen tarihi kalıntıların katalogunu çıkarmak (CHP Halkevleri Çalışma Talimatnamesi, 1940).