3.1. Metodoloji
3.2.6. Haberlere Güven(Credibility)
Televizyon haberlerine duyulan güven (credibility) ile ilgili hazırlanan ölçek 16 ifadeden oluĢmaktadır. Bu ifadelerin ortalama ve standart sapmaları aĢağıdaki tablo da gösterilmektedir.
Tablo 43. TV Haberleri Güven Ölçeği Ġfadeleri
Ortalama S. Sapma
Muhabirler iyi eğitimli 3,10 1,064
Vatansever 2,91 1,080
Öncelikle kamu çıkarlarıyla ilgili 2,85 1,047
Ġzleyicinin ne düĢündüğünü önemser 2,84 1,105
Toplumun refahı ile ilgilidir 2,74 1,040
Ahlaklı / Ahlaki 2,72 1,064
Gerçeklere dayalıdır / Gerçekçidir 2,72 1,041
Doğru 2,67 ,954
Gerçekleri yargılardan (düĢünce) ayırır 2,64 1,064
Güvenilir 2,57 ,998
Ġnsanların mahremiyetine saygı duyar / kiĢisel haklara saygılıdır
2,56 1,155
Sonraki çıkarınızı kollar 2,56 1,025
Dürüst / Adil 2,51 ,957
Sansasyonel değildir 2,48 1,019
Tüm hikayeyi söyler 2,46 ,965
Tarafsız 2,30 ,985
Ölçekte bulunan televizyon haberlerine güvene iliĢkin 16 ifadenin ortalama ve standart sapmalarına bakıldığında; televizyon haberlerine güveni etkileyen en önemli unsurun muhabirlerin iyi eğitimli olmasıdır. Tablo 43‟te üst sıralarda kamusal yarara iliĢkin ifadelerin yer alması gençlerin ülke ve toplum yararı intibası yaratan haberlere daha çok güvendiklerini ortaya koymaktadır. Haberi tarafsız bulduğu için güvenenler tablonun en altında yer almaktadır. Haberin tüm ayrıntıları veriyor olması ve dürüst sunulması gençlerin habere güven duymaları üzerinde etkili olmamaktadır. Buna göre televizyon haberlerinin güvenirliği için “haberi kimin verdiği daha önemlidir” denilebilir. Görünürde ülkenin birlik ve bütünlüğünü öne çıkaran ve kamusal yararı
olduğuna inanılan haberler daha güvenilir algılanmaktayken, haberin tüm yönleriyle verilmesi ya da vurucu ifadelerle servis edilmesi güven anlamında beklenen etkiyi ortaya koymamaktadır.
Tablo 44. TV Haberleri Güven Ölçeği Betimleyici Ġstatistikleri
Minimum Maksimum Ortalama S. Sapma
3,00 78,00 42,00 11,6
AraĢtırmanın son bölümünde televizyon haberleri güven ölçeği için sorulan
sorularda araĢtırmanın uygulandığı katılımcıların 1-5 puan aralığında
değerlendirmeleri soncunda minimum 3 maximum 78 puan ve ortalama %42 lik bir ortalama saptanmıĢtır. . Verilerin değiĢim katsayısı (V= S / X*100) hesaplandığında % 28 olduğu görülmektedir. Bu da homojen bir kitle ile karĢı karĢıya olduğumuzu göstermektedir.
Tablo 44.1. TV Haberleri Güven Ölçeği ve Sosyo-Demografik özerlikler Arasındaki ĠliĢkiler Ortalama S. Sapma Cinsiyet t p Kadın 43,61 11,81 3,331 0,001 Erkek 40,53 11,41 Bilim Dalı F p Sosyal B. 42,62 11,57 7,07 0,001 Fen Bilimleri 43,26 11,89 Sağlık B. 38,75 11,11
Televizyon haberlerine güvenme konusunda kadınlara erkeklere oranla daha olumlu görüĢe sahiptirler. Buna göre kadınlar, televizyondan aldıkları habere, erkeklere oranla daha fazla önem atfetmekte ve oradan verilen bilgilere inanmaktadırlar. Eğitim Bilimlerine göre yapılan analizde; Fen Bilimleri alanında eğitim görenlerin diğer bilim alanlarına nazaran televizyondan verilen haber içerikli iletilere daha fazla güvendikleri ortaya konulmuĢtur. Tıpkı televizyonda yayınlanan
Correlations 1 ,588** ,258** ,302** . ,000 ,000 ,000 635 563 563 563 ** 1 ,000 ,000 . 1,000 1,000 565 565 565 ** 1 ,000 . 1,000 565 565 ** 1 . 565 Pearson Correlation Sig. (2-tailed) N Pearson Correlation Sig. (2-tailed) N Pearson Correlation Sig. (2-tailed) N Pearson Correlation Sig. (2-tailed) N CREDBLT FAC1 FAC2 FAC3
CREDBLT FAC1 FAC2 FAC3
Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed). **.
haberlerin izlenilme motivasyonunda olduğu gibi sağlık bilimleri alanında eğitim gören öğrenciler diğerlerine oranla televizyon haberlerine daha az inanmaktadırlar. Çoklu karĢılaĢtırma tablosuna bakıldığında(Bkz. Ek-Tablo 7) farkın; Sosyal Bilimler ve Sağlık Bilimleri ile Sağlık Bilimleri ve Fen Bilimleri arasında olduğu görülmektedir. Sosyal Bilimler alanında eğitim gören gençlerin televizyon haberlerine güvenme konusunda Fen Bilimlerine yakın düzeyde oldukları görülmektedir. Buna göre televizyon haberlerine güvenmeyenlerin Sağlık Bilimleri alanında öğrenim gören öğrenciler olduğu söylenebilir.
Tablo 45. TV Haberleri Güven Ölçeği ve Faktörler Arasındaki Korelasyon
Her bir faktörün güven düzeyine iliĢkin olarak elde edilen bulguların sunulduğu yukarıdaki tablo, 1 numaralı faktörün (habere güven), toplam güven düzeyi ile orta düzeyde pozitif iliĢkili olduğunu göstermektedir. Bu iki değiĢken birbirlerinin %34,57‟sini açıkladığı görülmektedir. Buna göre gençlerin haberlere güven düzeyi ile haber izleme motivasyonlarından olan habere güven iliĢkilidir. Haberi sağladığı enformasyon için izleyenler (Faktör-2) ile televizyon haberlerine güvenme düzeyleri zayıf düzeyde iliĢkilidir. Bu iki değiĢken birbirinin %6‟sını açıklamaktadır. Bu sonuca göre televizyonu bilgi kaynağı olarak görenler habere güven düzeyinin zayıf olduğu belirtilebilir. Bu kiĢiler elde ettikleri enformasyonu
filtreleyerek içinden önemli gördükleri bilgiye inanmaktadırlar. Üçüncü faktör olan haberin niteliği ile güven düzeyi arasındaki yine zayıf bir iliĢki olduğu görülmektedir. Bu iki değiĢken birbirinin % 9‟unu açıklamaktadır. Her üç haber izleme motivasyonu da kıyaslandığında; güven gereksinimi için televizyon haberlerini izleyenlerin doğal olarak televizyon haberlerine olan güven düzeylerinin daha yüksek olduğu saptanmıĢtır.
SONUÇ VE ÖNERĠLER
Güven, tüm toplumsal iĢlevlerde olduğu gibi kitle iletiĢimi açısından da son derece önemlidir. Kitle iletiĢim araçları, varlıklarını sürdürebilmeleri ve hedef kitleyi etkileyebilmeleri için, izleyenlerin güvenini kazanmak zorundadır. Günü rekabet koĢullarına ayak uydurma zorunluluğu bulunan kitle iletiĢim araçlarının, izlenirlik ölçütünü geliĢtirmeleri için, satıĢlarını ya da izlenme oranlarını sürekli belirli bir düzeyde tutmaları gerekir. Medya içeriklerinin tüketilmesi için, izleyenlerin, belli ihtiyaç ve beklentilerinin karĢılanması zorunludur. Bu bağlamda bağımsız ve objektif hareket edemeyen bir kitle iletiĢim aracına toplumun saygı duyması ve güvenmesi beklenilen bir durum değildir. Çünkü kitle iletiĢim araçları ile hedef kitle arasındaki iliĢkilerin temeli karĢılıklı güveni gerektirir. Medyada yer alan haber içeriklerinin tüketilmesini güven gereksinimi bağlamında ele alan bu çalıĢma, gençlerin özellikle televizyonda yayınlanan haberlerin izlenme motivasyonlarını ve televizyon izleme düzeylerini etkileyen faktörleri kullanımlar ve doyumlar yaklaĢımı geleneğinde ortaya koymayı amaçlayan, açıklayıcı bir araĢtırmadır. AraĢtırmada, 18 ile 38 yaĢ aralığında; DiĢ Hekimliği, Edebiyat, Fen, Hukuk, ĠletiĢim, Mühendislik, Veteriner, Ziraat Fakülteleri ile Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu eğitimi alan 643 kiĢiye anket uygulanmıĢtır. Anket formu, Kullanımlar ve Doyumlar YaklaĢımında daha önce yapılan araĢtırmaların medya tüketim motivasyonu ölçekleri ile güvenilirliğe iliĢkin yapılmıĢ araĢtırmaların sonuçları göz önünde bulundurularak oluĢturulmuĢtur. Gençlerin, habere güven düzeyleri ve güveni etkileyen unsurlara iliĢkin ulaĢılan sonuçlar bu bölümde özetlenmektedir. 307‟ü kadın, 336‟ı erkek olmak üzere toplam 643 genç üniversite öğrencisi üzerinde soru formu yardımıyla yüz yüze görüĢme yöntemiyle yapılan araĢtırmadan elde edilen verilerin analizi sonrası ulaĢılan sonuçlar aĢağıdaki gibidir:
1. Daha önce yapılan çalıĢmalar (Mehrabi, vd. 2009; , güvenilirliğin karmaĢık ve çok boyutlu bir kavram olduğunu ortaya koymuĢtur 1980‟li yıllarda gazete en güvenilir kitle iletiĢim aracı olarak ortaya konulmuĢken ilerleyen yıllarda yerini
yavaĢ yavaĢ televizyona bıraktığı görülmüĢtür. Yakın zamanda yapılan bazı araĢtırmalar (Flanagin ve Metzger, 2000;Johnson andKaye, 2004; Ellison, Steinfield ve Lampe, 2007) ise Ġnternet‟in televizyonun ve gazetenin tahtına aday olduğunu göstermiĢtir. Bu çalıĢmada ortaya konulan önemli sonuçlardan biri de gazetenin yeniden kitle iletiĢim araçları içinde en güvenilir araç olma özelliğini kazandığını ortaya koymasıdır.
2. Ġnternetin yaygınlaĢması ile bir dönem artan Ġnternet‟e güven düzeyinin sosyal paylaĢım sitelerinin yaygınlaĢması ile online bilgiye olan Ģüpheci bakıĢı da artırdığı Forbes‟in 2008 yılında 18-23 arasında olan 251 sosyal paylaĢım kullanıcısı üzerinde yaptığı araĢtırmada ortaya konulmuĢtur. Medyaya güven konusunda yapılan bu çalıĢmada Ġnternet ve online haberciliğin güven düzeyinin televizyondan biraz fazla; ancak gazeteden az olduğu saptanmıĢtır.
3. Lu ve Andrew‟in 2006 yılında yaptıkları internet, dergi ve gazeteye güven ile medya kullanımı arasındaki iliĢki ortaya konulmuĢtur. Bu çalıĢmada da inandırıcılık ile izleyen gereksinimi arasında olduğunu çalıĢma ortaya koymuĢtur.
4. KiĢilerin medyaya eriĢim imkânları ve çeĢitli iletiĢim araçlarının içerisinden seçim olanakları ile medya kaynağına duydukları güven algısıarasında iliĢki vardır. Buna göre izleyiciler, tarafsız olarak algıladıkları televizyon kanallarının haberlerine daha çok güvenmekte ve haberi o kanaldan izlemeyi tercih etmektedirler.
5. Konunun ilgi çekici olarak algılanması, haberin izlenmesi ve medya güvenilirliği algısı üzerinde etkili olarak bulunmuĢtur. Ġzleyenlerin konuyu ilgi çekici bulmaması durumunda içerikten kaçınmak yönünde davranıĢ gösterdikleri; bu durumda ise güvene iliĢkin sorunların ortaya çıktığı çalıĢmada saptanmıĢtır. Aracın güvenilir olarak algılanması iletiye ya da habere duyulan güveni artıran unsur olarak öne çıkmaktadır.
6. Dünya görüĢü ile tutarlı olduğu için aynı kaynaktan haberin alınmasına yönelik izleyici davranıĢı araĢtırmada beklenilenin altında tespit edilmiĢtir.
7. Gençler, kitle iletiĢim araçlarından gönderilen haber iletilerini öncelikle habere güven gereksinimiyle tüketmektedirler. Habere güvenme gereksinimi; televizyon haberlerinin bilgilendirici özelliği, yoruma değil gerçeğe yer veriyor
olması, inanılacak biçimde haberlerin sunulması ve haberleri ayrıntılı olarak vermesi gibi motivasyonların haber içeriklerini tüketme üzerinde etkili olduğu çalıĢmada ortaya konulmuĢtur.
8. ÇalıĢma haberin izlenilme motivasyonu olarak ortaya çıkan faktör olarak “enformasyon” için izlemedir. Bu motivasyon grubuna göre; izleyenler televizyon haberlerini, karar almak için gerekli olan enformasyonu sağladığı için, gün içinde karĢılaĢacağı çeĢitli olaylara karĢı hazırlıklı olmak için, kendi yaĢam alanında ya da dıĢında bulunan hayatlar hakkında bilgi sahibi olmak için, arkadaĢlarıyla üzerinde konuĢacakları bilgiye eriĢim imkanı sunduğu ve ait olduğu topluluk hakkında fikir sahibi olmasına olanak sunduğu için haberleri izlemektedirler.
9. Haberin niteliğine iliĢkin algılanan unsurlar televizyon haberlerinin izlenmesindeetkili olan motivasyonlardan biridir. Haberin muhabirinin iĢinde uzman olduğuna yönelik algı, bilginin hızlı ve haberin zamanında sunulması, sunucuların iĢlerinin uzmanı olduğuna yönelik algı, habere eriĢme olanaklarıhaberin izlenirliğini etkilemektedir.
Pek çok araĢtırma medyaya olan ilgi ve medyaya güveni etkileyen medya güvenilirliği algısını etkileyen oldukça çok nedenin olduğunu ortaya koymuĢtur. Bu çalıĢmada; haberi sunan kaynağın niteliği, kolay eriĢim imkanı, haberin konusu ve gündeme uygunluğu da medyaya güven algısının oluĢmasında etkili olan unsurlar olarak ortaya konulmuĢtur. Haberin sunuluĢ biçimi ve bazı güvenilir bilgileri eksiksiz yansıttığına olan inanç medya kaynağına olan güveni etkilemektedir.
Tarafsızlık görevini yerine getirmesi gereken medya,hakim grupların yerine toplumun tüm kesimlerinin temsilcisi ve sesi olmalıdır. Medya yöneticilerle halk arasında iletiĢimi sağlayan ve toplumsallaĢma iĢlevini yerine getiren araçtır. Kamu adına yönetimi denetleme yetkisi de olan medyanın tecimselleĢmesi, ona olan güven sorununu ortaya çıkaran en önemli unsur olarak öne çıkmaktadır. Son dönemde, medyaya sahip olma yoluyla baskı gücü oluĢturmak isteyen bazı çevre ya da kiĢilerin sayısındaki artıĢ medya ve güven kavramlarının akademik çevrelerde daha fazla tartıĢılmasını zorunlu kılmaktadır. Medya ve güven konusunu incelemeyi hedeflemiĢ olan bu çalıĢmada da ortaya konulan sonuçlar yanında, bundan sonra konuyla ilgili
çalıĢacak akademisyenlere ıĢık tutması beklentisiyle bazı önerilerin yapılması yerinde olacaktır. Buna göre:
1. Bu çalıĢmada katılımcılara yüz yüze görüĢme tekniğiyle anket uygulanmıĢ ve veri bu yolla toplanmıĢtır. Örneklem rastlantısal olarak seçilmiĢtir. AraĢtırma 643 üniversite öğrencisi üzerinde kiĢi üzerinde ve Konya ile sınırlandırılarak yapılmıĢtır. Buna göre medya ve güven konusunda yapılacak çalıĢmaların daha geniĢ bir örneklem üzerinde ve değiĢik toplumsal segmentleri içine alacak Ģekilde tasarlanması sonuçların daha geniĢ evrene genellenebilmesi imkanını sunacaktır. Olasılıklı örneklem tekniğinin tercih edilmesi sonuçların geçerliliğini ve genellenebilirliğini artıracaktır.
2. Habere güven ve haberin izlenilme motivasyonlarının ülkenin ya da toplumun koĢullarına göre değiĢiklikler gösterebileceği unutulmamalıdır. Yeni çalıĢmaların bu durumu da göz önünde bulundurması yerinde olacaktır.
3. Bu çalıĢma televizyonda yayınlanan haber programları konusu ile özel olarak ilgilenmiĢ ve genel olarak konu bu çerçevede sınırlandırılmıĢtır. Konu ve haber ortamı daha da ayrıntılandırılarak, haber programlarının içerikleri de analiz edilmek suretiyle içerik ve güven bağlantısının ayrıca incelenmesi daha fazla ve farklı türden sonuçları ortaya çıkaracaktır.
4. Bu çalıĢma, güven kavramını bir gereksinim olarak ele almıĢ ve haber içeriklerinin tüketimini gereksinimin tatmini davranıĢı olarak varsaymıĢtır. Farklı kuramsal çerçevelerde konunun incelenmesi medya ve güven anlamında iletiĢim disiplinine büyük katkı sağlayacaktır.
5. Haber yayıncılığı, haberin tüketilme motivasyonları ve özellikle medyaya güven konusunda uluslar arası bilimsel çalıĢmaların sayısı yeterli gibi görünmekle birlikte, ulusal akademik çalıĢmaların sayısının sınırlı olması bu çalıĢmanın alan araĢtırması boyutunda ölçeğin geliĢtirilmesinde bazı sorunların yaĢanmasına neden olmuĢtur. Yeni araĢtırmacıların bu çalıĢmada kullanılan ölçeği uyarlamak veya geliĢtirmek suretiyle faktörleri daha da artırması veya yeni faktör gruplarını keĢfetmesi ya da tanımlaması olasıdır.
KAYNAKÇA
Akça, E. BaĢtürk (2008), Habercilikte Yeni ArayıĢlar ve Hak Haberciliği, http://www.bianet.org/biamag/medya/110151-habercilikte-yeni-arayislar-ve-hak- haberciligi, EriĢim Tarihi:12.05.2013.
Akçakanat, T, Çarıkçı, Ġ ve Dulupçu, M.A (2010). Üniversite Öğrencilerinin BulunduklarıĠl Merkezine Ekonomik Katkıları ve Harcama Eğilimleri:Isparta 2003– 2009 Yılları Örneği, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık 2010, Sayı: 22, 165-178.
Akın, Mustafa (2002). Altın Makas RTÜK. Ġstanbul: Kitabevi Yayınları.
Akyüz, Selman Selim (2010), Yerel Televizyon Haberciliğinde İçerik Konya Örneği, YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Alemdar, Korkmaz,(1999). Medya Gücü ve Demokratik Kurumlar. Ġstanbul: Afa Yayınları.
Alemdar, Korkmaz ve Erdoğan, Ġrfan (1990). İletişim ve Toplum. Ġstanbul: Bilgi Yayınları.
Atabek Nejdet ve DağtaĢ Erdal (1998). Kamuoyu ve İletişim. EskiĢehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Atik, Sinan (2007). Küreselleşme ve Küresel İşletmeler, YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Kadir Has Üniversitesi, Ġstanbul.
AvĢar, Zakir (2005). Kamu Hizmeti Yayıncılığı, Uluslararası Yaklaşımlar Ve
Türkiye Radyo Ve Televizyon Kurumu, Yeni DüĢünceler Dergisi,1 (1), 93–124.
Aziz Aysel (1982). Toplumsallaşma ve Kitlesel İletişim.Ankara: A.Ü. Basın Yayın Y.O. Yayınları.
Aziz Aysel (1994). Kitle İletişim Araçlarının Kamuoyunu Etkileme Gücü, Kitle ĠletiĢim Araçları ve Kamuoyu Semineri, Ġstanbul: Ġktisadi AraĢtırmalar Vakfı.
Aziz, Aysel (2006). Televizyon ve Radyo Yayıncılığı. Ankara: Turhan Kitabevi. Bilgili Can (2009), Küresel Kitle ĠletiĢim Ağları ve Egemenlik Pratikleri Üzerine.(Editör: Ġsmet Parlak).Medyada Gerçekliğin İnşası, Konya:Çizgi Kitabevi. Bilici, Mücahit (1999), Medya, Etik, Kardeşlik, Bir Milli Birlik ve Beraberlik
Öyküsü, Birikim Dergisi, Medya ve Etik, Sayı: 117.
Birsen, Ö (2005). Çok Seçenekli Medya Ortamında Kitle İletişim Araçlarının
Tüketim Ve Seçim Biçimi (Eskişehir Örnekleminde Bir İzlerkitle Araştırması),Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
EskiĢehir.
Blumler,J.G (1979). The Role Of The Theory in Uses and Gratifications Studies; Cominications Research,6(1), 9-36.
Bulduklu, Yasin (2010). Televizyonda Yayınlanan Sağlık Programları ve İzleyicileri
Üzerine Ampirik Bir Çalışma, Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Konya.
Bulut Selda (2009). Medyada Çok Uluslu ġirket Egemenliğine Doğru Evrilme: Rupert Murdoch Ve Fox Tv.(Derleyen: Selda Bulut). Sermayenin Medyası Medyanın
Sermayesi, Ankara: Ütopya Yayınevi.
Burton, G. (1995). Görünenden Fazlası. (Çev. Nefin Dinç). Ġstanbul: Alan Yayınları. Chambers, L (2002). Credibility Marketing : Build Your Business by Becoming a
Recognized Expert (Without Investing a lot of Time or Money), Dearborn Trade
Publishing, Chicago.
Charon, Jean Marie (1992). Medya Dünyası.(Çev: Oya Tatlıpınar, Yay. Haz: Ġrfan Erdogan, Korkmaz Alemdar).Ġstanbul: ĠletiĢim Yayınları.
Chomsky, Noam (1993). Medya Gerçeği. Ġstanbul: Tümzamanlar Yayıncılık.
Cuilenburg Jan Van (2010). Medya ve Demokrasi, Televizyon Haberciliğinde Etik, (Editörler: Bülent Çaplı, Hakan Tuncel). Ankara: Fersa Matbaacılık.
Çaplı, Bülent ve TaĢ, Oğuzhan (2010), Kriz Haberciliği, (Der. Bülent Çaplı ve Hakan Tuncel). Televizyon Haberciliğinde Etik.Ankara: Ankara Üniversitesi ĠletiĢim Fakültesi Yayınları.
Çaplı Bülent, Tuncel Hakan (2010). Televizyon Haberciliğinde Etik, Ankara: Fersa Matbaacılık.
Çelik Celaleddin (2004). Kitle ĠletiĢim Araçları ve Popüler Kültür ĠliĢkisine Sosyolojik Bir YaklaĢım, (Editör: Metin IĢık).Medyada Yeni Yaklaşımlar, Konya: Eğitim Kitabevi.
Çelikkaya, S., Tunç, H. ve Atatorun, M. (2009), Yalvaç Meslek Yüksekokulu‟nun Yalvaç Ekonomisine Katkısı ve KarĢılaĢtırmalı Bir Analiz,Uluslararası Davraz
Kongresi: Küresel Diyalog Bildiriler Kitabı, Süleyman Demirel Üniversitesi, 24-27.
Isparta, 654-661.
Çetin, Bilal (2002). Kod adı RTÜK. Ankara: ArĢiv Kitapları.
DağtaĢ, Banu ve Demiray, Uğur (1994). Kitle İletişim Çalışmaları İçin İletişim
Modelleri. EskiĢehir: Anadolu Üniversitesi Eğitim Sağlık ve Bilimsel AraĢtırma
ÇalıĢmaları Vakfı Yayınları No:92.
Devran, Yusuf (2010). Haber Söylem İdeoloji. Ġstanbul: BaĢlık Yayın Grubu.
Doney, PatriciaM,Cannon, Joseph P,Mullen,Micheal R., (1998). Understandig The
Influence Of National Culture On The Development Of Trust,The Academy Of
Management Review, Vol.23,No:3, pp.601-620.
Duran, Ragıp (2005).Yurttaş Gazeteciliği.Habercinin El Kitabı Dizisi: 4, Ġstanbul: IPS ĠletiĢim Vakfı Yayınları.
Dursun, Çiler (2001). TV Haberlerinde İdeoloji.Ankara: Ġmge Kitapevi.
Edgar, Andrew (1994), Nesnellik Yanlılık ve Hakikat, (Der. Andrew Belsey ve Ruth Chadwick), Medya ve Gazetecilikte Etik Sorunlar, (Çev. Nurçay Türkoğlu), Ġstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Ellison, N.B., Steinfield, C., ve Lampe, C. (2007). The benefits of Facebook friends: Social capital and college students use of online social network sites. Journal of
ComputerMediated Communication, 12(4), 1143-1168.
Ekelung, Robert ve Saurman, Davis S. (1999). Reklam ve Piyasa Süreci. (Çev: Vural SavaĢ). Ankara: Liberte Yayınları.
Er, Turgut (2003). Türkiye’de Basın Yayın ve Tanıtma. Ankara: Ümit Yayıncılık. Erdem Ferda(2003), Örgütsel YaĢamda Güven, Sosyal Bilimlerde Güven. Ankara: Vadi Yayınları.
Erdoğan, Ġrfan (1995). Dünyanın Çarpık Düzeni Uluslararası İletişim. Ġstanbul: Kaynak Yayınları.
Erdoğan, Ġrfan ve Alemdar, Korkmaz (2005). Kitle İletişim Kuram ve
Araştırmalarının Tarihsel ve Eleştirisel Bir Değerlendirilmesi. Ankara: Erk
Yayınları.
Esslin, Martin (1991), TV, Beyaz Camın Arkası.(Çev: Murat Çiftkaya).Ġstanbul: Pınar Yayınları.
Eysenbach, G (2008). Credibility of Health Information and Digital Media: New Perspectives and Implications for Youth, “Media, Youth, and Credibility.(Edited by Miriam J. Metzger and Andrew J. Flanagin. The John D. and Catherine T).
MacArthur Foundation Series on Digital Media and Learning. Cambridge, MA: The
MIT Press,123–154.
Fejes, Fred (1994). EleĢtirel Kitle ĠletiĢim AraĢtırması ve Medya Etkileri, Medya,
İktidar, İdeoloji, (Derleyen ve Çeviren: Mehmet Küçük). Ankara: Ark Yayınevi.
Fiske, John(1996).İletişim Çalışmalarına Giriş. (Çev: Süleyman Ġrvan). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Flnagin A.J, Metzger, M.J (2008). The credibility of volunteered geographic information GeoJournal, Springer, 72, 137–148.
Fogg, B. J.(2002). Persuasive Technology: Using Computers to Change What We
Think and Do (Interactive Technologies).Morgan Kaufmann Publishers, 1 edition,
S.Francisco.
Foster, Nigel (1991). Tuzu Kurular İçin Reklamcılık. (Çev: Ebru Gündem). Ġstanbul: Yayınevi Yayıncılık.
Gambetta, Diego (2000). Can We Trust Trust?, in Gambetta, Diego (ed.)
Trust:Making and Breaking Cooperative Relations, Electronic Edition, Department
of Sociology,University of Oxford, Chapter 13, 213-237.
Gerbner, G ve Gross L. (1976). LivingWithTelevision:TheViolence Profile, Journal
ofCommunication, Spring 1976, 172-199.
Giddens,A. (1998). Modernliğin Sonuçları, (Çev: Ersin KuĢdil), 2.Basım. Ġstanbul:Ayrıntı Yayınları.
Girgin, Atilla (1998). Haber Yazma Teknikleri.Ġstanbul: Ġnkılap Kitabevi. Girgin, Atilla (2002). Uluslararası İletişim. Ġstanbul: Der Yayınları. Gökçe, Orhan (1993). İletişim Bilimine Giriş, Ankara: Turhan Kitabevi.
Gökçe, O. (2005). İletişim Bilimine Giriş- İnsanlararası İlişkilerin Sosyolojik Bir
Analizi, Ankara: Turhan Kitabevi.
GöktaĢ, Zuhal (2006). Televizyon Haberlerinde Duygusallaştırma ya da Duygu Ötesi
Toplum Yaratma, YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri,
Guo S, Yu, H, Ming T.Y ve Chan F (2010). Credibility, News Sources and Readership: The Case of Hong Kong Audience, LEWI Working Paper Series, January, 95-118.
GüneĢ, Sadık (2001). Medya ve Kültür. Ankara: Vadi Yayınları. Güngör Nazife (2011). İletişime Giriş. Ankara: Siyasal Kitabevi.
Güz Nurettin (2005). Haberde yönlendirme ve Kamuoyu Araştırmaları, Ankara: Nobel Yayın.
Herman, Edward S. Ve Chomsky, Noam (1999). Medya Halka Nasıl Evet Dedirtir. (Çev: AkyoldaĢ B. ve Ark). Ġstanbul: Minerva Yayınları.
Hachten, William A (2005). The Troubles of Journalism A Critical Look at
What's Right and Wrong With the Press. (Third Edition).Lawrence Erlbaum
Associates, Publishers.
Holland, Patricia (1977). The Television Handbook. New York: Routledge.
Hosmer, Laure Tone (1995), Trust: The Connecting Link Between Organizational Theory and Philosophical Ethics. Academy of Management Review, Vol.20, No.2. IĢık Metin (2004). KüreselleĢme ve Medya Sistemleri Üzerine Etkileri.(Editör: Metin IĢık).Medyada Yeni Yaklaşımlar. Konya: Eğitim Kitabevi.
Ġnal, AyĢe, (1995). Bir izleyici Gözüyle Siyaset Meydanı, Birikim Dergisi, Medya ve Siyaset Meydanı, Sayı: 68–69.
Ġnal, A. (1996). Haberi Okumak, Ankara: Temuçin Yayınları.
Ġnal, AyĢe (2010), Tarihsel GeliĢimi Ġçinden Gazetecilik Etiğini Yeniden DüĢünmek,(Der: Bülent Çaplı ve Hakan Tuncel), Televizyon Haberciliğinde Etik. Ankara: Fersa Matbaacılık.
Ġnam Ahmet (2003). HerĢeyin BaĢı Güven, Sosyal Bilimlerde Güven. (Editör: Ferda Erdem). Ankara: Vadi Yayınları.
Ġnceoğlu, Metin (1993). Tutum Algı İletişim. Ankara: Vadi Yayınları. Ġnceoğlu, Yasemin (1997). Uluslararası Medya. Ġstanbul: Der Yayınları.