Hüseyindede Tepes

İç Anadolu Bölgesi’nde yer alan Hitit kentlerindeki konut örneklerini en iyi yansıtan yerleşim yerinden bir tanesi de Hüseyindede yerleşimidir. Hüseyindede Eski Hitit Çağı yerleşimi, Çorum’unSungurlu ilçesine35 km. uzaklıkta yer alanYörüklü Kasabası’nın 2.5 kmgüneybatısında, Hüseyindede Tepesi olarak adlandırılan, yaklaşık 2 kmuzunluğundaki bir tepenin güney ucunda yer almaktadır. Kazılarsonucunda, içinde Eski Hitit Krallık Çağına ait kült vazoları bulunan, kısmen korunabilmişbir dini yapının yanında, çoğu Hitit şehirlerinden de tanınan, konut tipindekiyapılara ait kalıntılar açığa çıkarılmıştır.82

Hüseyindede Tepe’si yerleşiminde ana unsur olarak bir kutsal alan ve onun etrafında sıralanmış konutlar yer almaktadır. Bu konut örnekleri tipik Eski Hitit konut mimarisinin özelliklerini yansıtmaktadır. Ortaya çıkartılan konut örnekleri, II, III, IV, V ve VI No.lu yapılar olarak adlandırılmıştır. Bu yerleşimde tek konut tipi dikkat çekmektedir.

Ortaya çıkartılan konutların hepsi tek bir tipe aittir. Bu ev örneklerinin hepsinde avlu mevcuttur. Avlu ile kullanılan birden fazla odadan meydana gelmektedirler. Evlerde standart bir plan yoktur. Tek fark oda sayılarındaki değişikliktir. Bazı evlerde oda sayısı on bire kadar çıkmakta, dolayısıyla ev içerisinde karmaşıklık yaşanmaktadır. Bazı evler tam olarak ortaya çıkartılmadığı için avluya sahip olup olmadıklarını bilemiyoruz. Evlerde iç avluların varlığı görülmektedir (Plan 7-8). III No.lu konutun güneybatı köşesi, tarımsal faaliyetler neticesinde tamamen yok olmakla birlikte, çok odalı plan özelliği, tamamıyla konut mimarisine uygundur. Doğusundaki II No.lu avlulu evle, ortak duvarı bulunan yapı en az 7 odadan oluşmaktadır. Kuzeybatı-güneydoğu yönünde kısa kenarı 11 m olan yapının, uzun kenarda 8 m olan bölümün sadece 90 cm’ ye kadar temelleri korunabilmiştir. 11 m,uzunluğundaki kuzeydoğu duvarı, bitişiğindeki sokağa paralel olarak planlanmıştır. Temel derinliği 95 cm’ ye kadar korunan duvar, sokağa bakan yüzde kademe yapacak şekilde tasarlanarak sağlamlığı artırılmıştır. Bu yöntem, Orta

82 _{Tayfun Yıldırım; Tunç Sipahi, “2001 Yılı Yörüklü/Hüseyindede Tepesi Kazısı”, Kazı Sonuçları}

Anadolu’da Asur Ticaret Kolonileri Dönemi konut mimarisinde Acemhöyük, Kültepe gibi merkezlerden de bilinmektedir. Binanın odaları dikdörtgen ve kare planlıdır. Temellerinin inşasında kalker, andezit ve çay taşları kullanılmıştır. 50 cm genişliği bulanduvarlarda kerpiç tuğla örgüsü kullanılmamıştır.Temeller arazinin eğimine uydurulmuştur. Oda ölçülerinin küçük olmasından dolayı çatıları desteklemek amacıyla, bir ağaç veya taş dikmeye gerek duyulmamıştır. 3 No.lu oda, 3.10x5.15cm (15,9 m²) ölçülerindedir ve büyük odalardan birini oluşturmaktadır. Bu odada çok sayıda dağılmış seramik parçasına rastlanılmıştır. 6 No.luodada kısmen korunmuş bir taban yer almaktadır. 4 No.lu dikdörtgen biçimli küçük mekân,depo odası görevini üstlenmiştir. Odanın tabanında çok sayıda kaba mutfak kapları bulunmuştur. 6x3 m (18 m²) boyutundaki 1 No.lu mekân, yapının en büyük bölümünü temsil etmektedir. Burası binanın girişini oluşturan bir iç avlu olmalıdır. Yıllardır süren tarımsal faaliyetler sonucu bu kesimin çok fazla tahribata uğramış olması nedeniyle binanın güneybatı köşesinin tam planı çıkarılamamıştır. III No.lu binanın kuzeydoğusunda, ortalama 2 m ile 60 cm genişliğinde ve yaklaşık14 m uzunluğunda bir sokak yer almaktadır.83

IV No.lu konut toplam 11 odadan oluşmaktadır. I No.lu diniyapının hemen batısında yer alan bina,yaklaşık 16x7,5 m, (120 m²) ölçülerinde, kabaca dikdörtgen planlıdır. Dış duvarlarının genişliği 65 cm iç duvarlarının ise, 45–50 cmarasındadır. Temel ve duvarların yapım tekniği diğer konutlardanfarksızdır.Yapının doğu köşesi ana kayaya yaslanmıştır. Köşedeki 2 ve 3 No.lu odalar, binanınen küçük odalarıdır. Bu odalara 5 No.lu odadan 80 cm genişliğinde bir kapı aralığındangirilmektedir. 2 ve 3 No.lu odalar, ele geçirilen seramik formlarına göre, dahaçok kiler ve depo işlevi görmüş olmalıdır. 5 No.lu odadan bir basamak yardımıyla 7No.lu odaya geçiş sağlanmıştır. 5 No.lu mekânın diğer geçişi, aynı zamanda binanınen büyük iç mekânını oluşturan 6 No.lu alana açılmaktadır. Buraya 1 m uzunluğunda,55 cm genişliğinde, kalker taşından bir eşik yerleştirilmiştir. Eşiğin hemen önünde insitu bir yuvarlak ağızlı testi ele geçirilmiştir. 6 No.lu mekân iç avlu olarak düşünülmektedir.Burasıhem diğer odalarla bağlantılıdırhem de sokak tarafında yer almaktadır. Avluyla bağlantılıdiğer odaları 8 ve 9 No.lu odalar oluşturmaktadır.

83

Odalardan bazılarının temelleri,duvarlara nazaran daha geniş tutulmuştur. Bu odalar tamamen boşaltılmış durumdadır;birkaç parça seramik dışında, içlerinde herhangi bir eşyaya rastlanmamıştır. IVNo.lu konutun batı kesimi, ortadan bir ara duvarla bölünmüş iki oda daha içermektedir.Yapının kuzey köşesindeki odada 80 cm çapında bir taş çevrikkorunmuştur. Bu çevrikmuhtemelen bir erzak küpünü çevreliyorolmalıydı. Ara bölme duvarı güneybatıya doğrueğilmiştir. Bu kesim gerek erozyon, gerekse tarlaların sürülmesi yüzünden kısmentahribat görmüştür.84

II No.lukonut planda da görüldüğü gibi, dikdörtgen bir forma sahiptir. Ortada bir iç avlu, yanlarda ise avluyu çevreleyen dört oda yer almaktadır. Batıdaki oda iç bölmeyle ayrılarak “L” formlu bir koridora ve küçük bir odaya dönüştürülmüştür. Koridorun tabanı yassı taşlarla döşenmiştir. Doğuda ise, biri büyük diğeri küçük dikdörtgen formlu iki oda yer almaktadır. Plana bakarak evin boyutlarının neredeyse III No.lu evle aynı olduğu önerilebilir. Evin batı duvarı III No.lu evle ortaktır.

VI No.lu konut, IV No.lu konutun hemen batısında yer almaktadır. Plandan anlaşıldığı kadarıyla, başlangıçta dört odadan oluşan bu konut, zamanla batı ucuna oda eklenerek oda sayısı beşe çıkartılmıştır. Binanın 1 No.lu odasının doğu duvarı IV No.lu konuta yaslanmıştır. Ortaya çıkartılan bu dört oda simetrik bir plana sahip değildir. Dört odası ortaya çıkarılan konutun, kuzey-güney yönündeki uzunluğu 7 m,doğu-batı uzunluğu ise mevcut olan kısmı ile 9 m’dir. Hüseyindede’nin diğer yapılarında olduğu gibi temellerde andezit, kalkerve çay taşı kullanılmıştır. Herhangi bir ahşap dikme izine bu yapıda da rastlanılmamıştır.1 No.lu (2x2,5 m, 5 m²) ve 4 No.lu (2x4m, 8 m²) odaların duvarlarıiçeriye doğru çöktüğünden,oda tabanlarında yaklaşık 50 cm yüksekliğinde bir taş yığını oluşmuştur. Bu taşlar kaldırıldığı zaman altında parçalanmış ve ezilmiş durumda çanakçömlek parçalarıele geçmiştir. Bu nedenle, tümlenmesi mümkün olmayan bu parçalarınarasında iri boy yuvarlak ağızlı testi, çeşitli boylarda çanak ve çömlekler, vazolarve matara gibi tiplere ait kaplar tespit edilebilmiştir. Hüseyindede’de bugüne kadarbulunan ve önemli bir kısmı yayınlanan çanak çömlek formları, Eski Hititseramik repertuarının tüm tiplerini temsil etmektedir. VI No.lu yapının bulunduğu kesimdearazi eğimi azalmaktadır.

Böylece, tarım araçları buraya rahatça ulaşıp faaliyettebulunmuş ve tahribata yol açmışlardır. Bu nedenle, VI No.lu binanın batı uzantısı kısmentahrip edilmiştir.85

V No.lu konutun planı tam olarak ortaya çıkartılamamıştır. Plandan oldukça tahrip olduğu görülen konutun, birden fazla odaya sahip olduğu anlaşılmaktadır. Ortadaki oda diğerlerine nazaran daha büyük görünmekte, böylece burasının bir iç avlu olma olasılığını düşündürmektedir. Konutun doğu duvarı ana kayaya yaslandırılmıştır.

Hüseyindede’de binaların konumuna bağlı olarak zikzakyaparak batıya doğru ilerleyen sokağın güneyinde ve kuzeyinde kalan yapılar mimarıözellikleriyle farklılıklar göstermektedir. Güneydeki III No.lu yapı, uzun dikdörtgen planlıodalara sahiptir. Bu tip yapılara bir örnek Boğazköy’de Büyükkale’de 5c safhasında mevcuttur. II No.lu yapının “L” biçimli ve taş döşemeli odası farklılıkgöstermektedir. Taş döşemelibu yapının benzeri Alaca Höyük’ te IIIa-b safhasında ve İnandıktepe’demevcuttur. Sokağınkuzeyindeki IV ve VI No.lu yapılar ise güneydekilere göre daha farklı plan özellikleritaşırlar. Bu binalar daha küçük boyutlu kare veya dikdörtgen planlı odalara sahipolup, odalarda çok sayıda çanak çömlek parçası ele geçirilmiştir. Bu binanın ve yanındakilerindepolama amacıyla kullanıldıkları düşünülmektedir.86

Hüseyindede’nin mimarisi, kuzey-batı yönünde, ana kaya çevresinde yayılım göstermektedir. Tek evreli yerleşimde, dini bir yapı ve onunçevresinde tipik Eski Hitit ev planında yapılmış yapı grupları yer almaktadır. Bu yapılar birbirine simetri göstermeyen odalardan oluşmaktadır. Birbirine yaslanan yapı kompleksleri arasında küçük bir sokak da bulunmaktadır. Duvarlar arazi eğimine bağlı olarak kademeli olarakyapılmış, ana kayaya denk gelen yerlerde kaya içineaçılan düzgün yataklara oturtulmuşlardır. Temellerdeen alt sıraya iri yassı taşlar döşenmiş, daha üst sıralardaki yuvarlak dere taşları ile duvarın ağırlığı yayılmış, taş örgü yüksekçe tutularak, teraslama seviyesiaşıldıktan sonra duvarın üst kısımları kerpiç tuğlalar ile

85 _{Tunç Sipahi, “2002 Yılı Hüseyindede Tepesi Kazısı”, Kazı Sonuçları Toplantısı, II. Cilt, Sayı XXV,}

Ankara 2003, s. 179–180.

örülmüştür. 87

87 _{Tunç Sipahi, Tayfun Yıldırım, “Çorum Hüseyindede Tepesi Kazıları ve Bölgede Sürdürülen Yüzey}