Guslün Farzları

Bu başlık altında Kudûrî, abdest ile alakalı Efendimiz’in (s) uygulamalarını ele aldığı için bulunabilinen tek rivâyet, Peygamberimiz’in (s) abdest alırken uyguladığı sünnetlerle ilgili olan hadistir.

Bahsi geçen metinle ilgili Kütüb-i Tis’a’da toplam on altı rivâyet tespit edilmiştir.

2.1.1.2.1.Peygamberimiz’in (s) Abdest Alırken Uyguladığı Sünnetlerinin Anlatıldığı Hadis

Müellif bir diğer kitabı olan Şerhu Muhtasarı’l-Kerhî’de; Hz. Aişe (ra), Hz. Meymûne (ra) ve Hz. Enes (ra) tarîkleriyle bu rivâyetin geldiğini fakat kendisinin Hz.Meymûne (ra) ve İbn Abbas’ın (ra) rivâyetini aldığını belirtmiştir.81 _{Bu sebebten}

ötürü rivayetle ilgili tahlîl yapılırken bu iki ravinin olduğu tarik alınmıştır.82

Metin Muhtasar’da şu şekilde geçmektedir ki altı çizili olan yerler rivâyetlerde geçen hadis lafızlarıdır;

أضوتي مث هندب ىلع تناك نإ ةساجنلا ليزيو هجرفو هيدي لسغيف لستغملا أدبي نأ : لسغلا ةنسو لسغيف ناكملا كلذ نع ىحنتي مث اثلاث هدسج رئاسو هسأر ىلع ءاملا ضيفي مث هيلجر لاإ ةلاصلل هءوضو .هيلجر

81 _{Metnin nüshasına bu eserin basımı olmadığından ötürü kitabın başından zekat kitabının sonuna}

kadar tahkik yapılarak doktora çalışması olarak hazırlanmış bir eserden ulaştık. Bkz. İbrahim b. Abdul Aziz, Şerhu Muhtasarı’l-Kerhî Li Ebî Huseyni’l-Kudûrî min Evveli’l Kitâbi İlâ Nihayeti Kitâbi’z- Zekâti Dirâset Ve Tahkîk, el-Âmu’l Câmiî yay., yy., 2006, III,154.

82 _{Bu hadisle alakalı ayrıntılı bilgi için bkz.İbn Kutluboğa, Şeyh Kasım, et-Tercîh ve’t-Tashîh ale’l-}

Kudûrî, 1. Baskı, thk. Abdullah Nezîr Ahmed Mizzî, Reyyan yay., Beyrut/Lübnan, 2005, s. 42.;el- Haddâd, Ebu Bekir b. Ali b. Muhammed ez-Zebîdî, el-Cevheratü’n-Neyyira Şerhu Muhtasari’l Kudûrî fi’l Furûi’l-Hanefiyye, 1.Baskı, thk. İlyas Kaplan, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye yay., Lübnan, 2006, I, 42. ; el-Meydânî, el-Lübâb, I, 26.

“Gusül yapacak kişinin gusle ellerini ve avret mahallini yıkayarak başlaması, varsa bedenindeki necaseti temizlemesi, ayaklarını yıkamadan namaz abdesti alması, başına ve tüm vücuduna üç kere su dökmesi, en son (suyun biriktiği) o yerden çekilip ayaklarını yıkaması gusül abdestinin sünnetlerindendir”.83

Buhârî’nin Sahih’inde geçen rivâyet şöyledir;

ُفُسوُي اَنَثَّدَح ْي َرُك ْنَع ٍمِلاَس ْنَع ُشَمْعَ ْْا اَن َرَبْخَأ َلاَق ى َسوُم ُنْب ُلْضَفْلا اَن َرَبْخَأ َلاَق ى َسيِع ُنْب ى َل ْوَم ٍب اًءوُض َو َمَّلَس َو ِهْيَلَع ُ َّللَّا ى َّلَص ِ َّللَّا ُلوُس َر َعَض َو ْتَلاَق َةَنوُمْيَم ْنَع ٍساَّبَع ِنْبا ْنَع ٍساَّبَع ِنْبا َف ٍةَباَنَجِل ْكَأ ِهِني ِمَيِب َأَف َأ ِنْيََ َّرَم ِطِئاَحْلا ْوَأ ِض ْرَ ْْاِب ُهَدَي َب َرَض َّمُث ُهَج ْرَف َلَسَغ َّمُث اًث َلََث ْوَأ ِنْيََ َّرَم ِهِلاَمِش ى َلَع َمْضَم َّمُث اًث َلََث ْو ََ َشْنَتْسا َو َض اَمْلا ِهِسْأ َر ى َلَع َضاَفَأ َّمُث ِهْيَعا َرِذ َو ُهَهْج َو َلَسَغ َو ِب ُهُتْيَََأَف ْتَلاَق ِهْيَلْج ِر َلَسَغَف ى َّحَنََ َّمُث ُهَدَسَج َلَسَغ َّمُث َء ْمَلَف ٍةَق ْر ِخ ِهِدَيِب ُضُفْنَي َلَعَجَف اَهْد ِرُي Yusuf b. İsa → Fazl b. Musa → A’meş → Salim → Kurayb → İbn Abbas

“Hz. Meymûne (r.a) şöyle demiştir: Rasûlullah (s) cünüblük yıkanması için su koydu. Akabinde sağ eliyle sol eli içine iki veya üç defa kabı eğerek su döktükten sonra avret mahallini yıkadı. Sonra elini yere ya da duvara iki veya üç defa vurdu. Sonra ağzını çalkaladı, burnuna su çekti, yüzünü ve iki kollarını yıkadı. Sonra başı üzerine suyu akıttı. Sonra bedenini yıkadı. Sonra kenara çekilerek ayaklarını yıkadı. Hz. Meymûne der ki: Ben (kurulanması için) kendisine bir bez getirdim, O (s) bunu istemedi ve eliyle silkmeye başladı.”84

Muttefekun aleyh olan hadis ‘sahih’tir.

Bu konuda Hz. Aişe’den (r.a) üç rivâyet ve İbn Abbas’dan (r.a) da bir rivâyet olmak üzere toplam dört rivâyet daha vardır. O rivâyetler araştırmanın inceleme alanına girmediğinden dolayı işaretle yetinilmiştir.85

Kudûrî’nin kullandığı rivâyet Buhârî’nin Sahih’inde beş farklı yerde geçmektedir. Bu nedenle bu beş rivâyetten metinde geçen lafızlara en yakın olanı

83 _{Kudûrî, el-Muhtasar, s. 12.} 84 _{Buhârî, Gusül, 16, (274).}

85 _{Tirmizî, Taharet, 76, (104); Nesâî, Gusül, 156, (247); İmam Mâlik, Muvattâ, I, (109); Ahmed b.}

alınmıştır. Diğer rivâyetlere de lafızlardaki farklılık veya benzerliklerine göre atıf yapılacaktır.

Buhârî’deki rivâyetlerde suyun ayakaltında birikmesinden dolayı guslün sonunda Peygamberimiz’in (s) kenarı çekilerek ayaklarını yıkaması kısmı ifade edilirken; incelemeye alınan rivâyet hariç diğer rivâyetlerde ِهْيَل ْج ِر (ayaklarını) kelimesi yerine yine aynı manaya gelen ِهْيَمَدَق kelimesi geçmektedir. Hadislerin birinde هَدَسَج َلَسَغ َم ث (sonra bedenine su döktü) cümlesi geçmemektedir.86 _{Diğer üç}

rivâyette Peygamberimiz (s) guslederken Hz. Meymûne’nin (r.a) kendisini kapattığı, ه ت ْرَتَسَف

ٍب ْوَثِب (bir bezle perdeledim) şeklinde geçmektedir. Fakat _{ٍب ْوَثِب (bez ile) kelimesi} sadece bir rivâyette kullanılmıştır. Buhârî’deki rivâyetlerde rivâyetin sonunda ِهِدَيِب اَهْد ِر ي ْمَل َو ،اَذَكَه (Fakat o eliyle şöyle yapıp, onu istemediğini işaret etti.) ziyadesi gelen bir rivâyet ve metnin sonunda Peygamberimiz’in (s) gittiğini ( َقَلَطْناَف) belirten rivâyet vardır.87

Müslim’in (261/874) Sahih’inde geçen rivâyette ise Peygamberimiz (s) avret mahallini yıkadıktan sonra elini toprağa sürtmesi bahsi ديِدَش اًكْلَد اَهَكَلَدَف (ardından sol elini yere sürerek onu şiddetle oğdu) şeklinde ifade edilmiştir. Buhârî’de geçen rivâyetlerde gusülden önce namaz abdesti aldığı teferruatıyla anlatılırken bu rivâyette

َءو ض و َأَض َوَت َم ث

ِة َلاَصلِل ه (Sonra namaza abdest aldığı gibi abdest aldı) şeklinde ayrıntıya girmeden anlatılmıştır.88 Ayrıca Kudûrî de metninde bu ifadeyi kullanmıştır. Burdan da anlaşılacağı üzere Kudûrî ilk iki hadiste olduğu gibi konuları işlerken hadislerde kendisine lazım olan kısımları almış ve yine lazım olan lafızlar farklı rivâyetlerde de olsa onları birleştirmeyi bir problem olarak görmemiştir. Hatta birçok fakihin kitabında uygulamış olduğu usûl olan hadisleri manâ ile rivâyet konusunda oldukça esnek bir duruş sergilemiştir. Muhtasar’ında kullandığı hadislerin ekserisinde bu esneklik görülmektedir. Çünkü onun için aslolan konunun öz ifadelerle anlaşılır hale getirilmesidir.

Nesâî’nin (303/915) Sünen’inde de namaz abdesti anlatılırken ayrıntıya girilmeden Sahih-i Müslim’de geçen lafızlarla ifade edilmiştir. Fakat

86 _{Buhârî, Gusül, 7, (259).}

87 _{Buhârî, Gusül, 11, (266); Gusül, 18, (276); Gusül, 21, (281).} 88 _{Müslim, Hayız, 37 (317).}

Peygamberimiz’in (s) namazdan sonra kenara çekilip ayaklarını yıkaması bahsi bu rivâyette geçmemektedir.89

Hz. Meymûne’den (r.a) gelen rivâyet Ebû Dâvûd, Tirmizî ve İbn Mâce’nin eserlerinde birer yerde Ahmed b. Hanbel’in eserinde ise iki yerde geçmektedir.90 Zikredilen bu rivâyetler yukarıda tercümesi verilen hadisle metin olarak nüanslarla birlikte birebir aynıdırlar. Senet olarak ise birçok ravi aynı olsa da farklı isimler de geçmektedir.

Kudûrî öncesi Hanefî kaynaklarında;Sadece et-Tahâvî’nin, Şerhu Meâni’l- Âsâr’ındarivayet olarak geçmektedir.91 _{Sonrası dönem kaynaklarda ise; el-Merğınânî}

guslün sünnetlerini sayarken birebir yukarıda verilen Muhtasar’da geçen lafızları kullanmış, el-Mevsılî ise bazı kelime farklılıklarıyla beraber aynı lafızları kullanmış ve her ikisi de Peygamberimiz’in (s) eşi Hz. Meymûne’nin (r.a) bu şekilde hikâye ettiğini söylemişlerdir.92 _{En-Nesefî, İbnü’s-Sââtî ve Burhânü’ş Şerîa da guslün}

sünnetlerini zikrederken Kudûrî ile hemen hemen aynı lafızları kullanarak hadis rivayeti olarak almışlardır.93

Görüldüğü üzere bu başlıktaki Muhtasar’da bulunan hadis metni, başta Buhârî ve Müslim’in eserleri olmak üzere muteber hadis kaynaklarında yer almaktadır. Hanefî kaynaklarda Kudûrî öncesi ve sonrası bazı eserlerde geçtiği tespit edilmiştir.