Gravimetri (Çöktürme) Yöntemi ile Sülfat Analizi

Dokuz Eylül Üniversitesi Jeokimya Laboratuvar ’nda, gravimetri (çöktürme) yöntemi ile sülfat analizleri yap lm t r (APHA-AWWA-WPCF, 1985). Bu yöntem, baryum sülfat n (BaSO4) dü ük çözünürlü ünden yararlanarak çözelti içindeki

22

kükürt türevlerini SO4’a yükseltgeyip çözeltiye BaCl2 ekleyerek çöktürme eklindedir. Analiz edilecek suyun SO4–2 içeri ine göre 50–100 ml örnek suyu kullan l r.

Tablo 2.2 Sular n 72 element kimyasal analizlerindeki alt deteksiyon limitleri (AcmeLabs, 2009).

Element Deteksiyon Element Deteksiyon

Ad Limiti (ppb) Ad Limiti (ppb) Ag 0,05 Na 50 Al 1 Nb 0,01 As 0,5 Nd 0,01 Au 0,05 Ni 0,,2 B 5 P 20 Ba 0,05 Pb 0,1 Be 0,05 Pd 0,2 Bi 0,05 Pr 0,01 Br 5 Pt 0,01 Ca 50 Rb 0,01 Cd 0,05 Re 0,01 Ce 0,01 Rh 0,01 Cl 1 Ru 0,05 Co 0,02 S 1 Cr 0,5 Sb 0,05 Cs 0,01 Sc 1 Cu 0,1 Se 0,5 Dy 0,01 Si 40 Er 0,01 Sm 0,02 Eu 0,01 Sn 0,05 Fe 10 Sr 0,01 Ga 0,05 Ta 0,02 Gd 0,01 Tb 0,01 Ge 0,05 Te 0,05 Hf 0,02 Th 0,05 Hg 0,1 Ti 10 Ho 0,01 Tl 0,01 In 0,01 Tm 0,01 K 50 U 0,02 La 0,01 V 0,,2 Li 0,1 W 0,02 Lu 0,01 Y 0,01 Mg 50 Yb 0,01 Mn 0,05 Zn 0,5 .

1 mg BaSO4’da, 0,4115 mg SO4–2vard r. Buna göre, SO4–2de eri a a daki ekilde hesaplanabilir.

SO4–2 (mg/l ) = 0,4115 x 1000 x mg BaSO4/ ml olarak al nan numune hacmi

Gravimetrik sülfat metodunun relatif standart sapmas %4,7 ve relatif hatas ise %19’dur. Ölçüm alt limiti ise 0,1 mg/l’dir.

2.3.3 zotop Analiz Yöntemi

Sular n R18O ve R2H analizleri TÜB'TAK Marmara Ara t rma Merkezi Yer ve Deniz Bilimleri Enstitüsü Çevre ve Petrol Jeokimyas Laboratuvar ’nda yap lm t r. Bu laboratuvarda kullan lan yöntem k saca öyledir:

EA-GC/IRMS cihaz n n su analizleri ç kt lar n n kalibrasyonunda kullan lan IAEA (Uluslararas Atom Enerjisi Kurumu) su standartlar ve R18O ve R2H de erleri belli uluslararas standart olan SMOW, GISP ve YTW (lab standart ) standartlar ile analizi yap lacak olan su örnekleri, cihaz n elementel analizör k sm ndan her iki örnekten iki er adet olmak üzere otosampler yard m yla verilir. Örnekler elementer analiz cihaz nda R2H için 1070 ºC civar nda ve18O için 1230 ºC f r nda pirolize u rar ve s ras yla Hidrojen ve karbonmonoksit gaz na dönü ür. Bu s rada cihaza referans olarak R bilinen 2H için Hidrojen ve 18O için karbonmonoksit gazlar verilmektedir. Piroliz sonucu ç kan gazlar örnek gaz olarak alg lan r ve referans gaz ile kar la t r larak su örnekleri için kalibre edilmemi 2H ve 18O izotop de erleri bulunmu olur. Daha sonra ayn batch içindeki uluslararas standartlardan, de erleri s ras yla 0 (vSMOW), -189.5 (vSMOW) ve -82.1 (vSMOW) olan IAEA-SMOW, IAEA-GISP ve laboratuvavr standart YTW’nin izotop de erleri ile analiz edilen su örneklerinin izotop de erleri Excel program nda kar la t r larak grafiksel yolla kalibre edilir.

Trityum (3H) analizleri ise Hacettepe Üniversitesi Hidrojeoloji Mühendisli i Bölümü Kütle Analiz Laboratuvar ’nda s v par ldama yöntemi ile yapt r lm t r.

24

BÖLÜM ÜÇ JEOLOJ

Bu bölümde inceleme alan ndaki ve içerisinde bulundu u Gediz Grabeni’nde görülen jeolojik birimler bir bütün olarak incelenmi tir. 'nceleme alan n n içerisinde yer ald Gediz Grabeni’nde, temeli Paleozoyik ya l Menderes Masifi metamorfik ve kristalin kayalar , örtüyü Neojen ya l k r nt l tortullar ve Kula volkanitleri olu turur. Bunlar n üzerine Kuvaterner ya l alüvyon birimleri gelir (Emre, 1996; :ekil 3.1). 'nceleme alan n n jeolojik birimleri :ekil 3.2 ve :ekil 3.3’te görülmektedir.

3.1 Temel Kayalar

Çal ma alan n n güney k sm nda yüksek kotlu kesimleri olu turan metamorfik kayalar yer yer k rm z ms kahverengimsi ince bir toprak örtüyle kapl d r. Çok de i ik renkler sunan bu kayalarda genelde gri renk egemendir. Metamorfitler birçok farkl kaya türlerinden olu ur. Bunlardan en bask n olanlar mika istlerdir. Bunlar n yan nda ince taneli gnays, granat-mika ist, muskovit-kuvars ist, metakuvarsit ve mermerler bölgede yüzeyleyen di er kaya türleridir. Mermerler, istler içinde de i ik boyutta mercekler olu turur. Genellikle bol çatlakl olan kayan n d yüzeyleri kahverengimsi gri, taze yüzeyleri kirli beyazd r. Metakuvarsitler istler aras nda, genellikle ara katk ve mercek, zaman zaman istleri kesen damarlar eklindedir. Damar ve merceklerin kal nl klar 1-50 cm, boylar 2-20 m aras ndad r (Emre, 1996).

3.1.1 Granodiyoritler

Granodiyoritler, aç k grimsi-beyaz ms sokulum kayalar olup, inceleme alan n n güneydo usunda küçük bir alanda yüzeyler. Ancak bu alan n geni bir kesimi kataklastik zona ait kayalar taraf ndan kaplanm t r. Kataklazma etkisi görülen granodiyoritler yer yer a r derecede ayr m t r. Asidik ve ortaç bile imdeki bu magmatik kayada kuvars, feldispat ve biyotit mineralleri makroskobik boyutta gözlenebilmektedir.

26

:ekil 3.3 'nceleme alan n n GB-KD ve K-G yönlü enine jeoloji kesitleri.(X-X' kesiti Emre, 1996’dan al nm t r).

Bu kayalar holokristalin dokuda olup, bolluk s ras na göre kuvars, plajioklas, K- K-feldispat, hornblend, muskovit, biyotit, opak mineraller, piemontit (manganl epidot), sfen ve eser miktarda apatit içerir (Emre, 1996).

28

3.2 Tortul Kayalar 3.2.1 Salihli Grubu

Gediz Grabeni içerisinde yer alan k r nt l tortullara ait birçok çal ma (Ya murlu, 1987, Hetzel vd., 1995; Cohen ve di ., 1995; Dart ve di ., 1995, Purvis ve Robertson, 1997, 2005; Yusufo lu ve di ., 1998; Koçyi it ve di ., 1999; Y lmaz ve di ., 2000; Sözbilir, 2001) yap lm ve bu sedimentler de i ik ekilde adland r lm lard r (:ekil 3.4). Bu çal mada sedimanter birimlerin adland r lmas Emre (1996)’ya göre yap lm t r.

3.2.1.1 Ac dere Formasyonu

'nceleme alan içerisinde Allahdiyen Köyü’nden ba layarak do uya do ru 7 km uzunluktaki kesim hariç, do rudan temel kaya-Neojen dokana boyunca gözlenen Ac dere formasyonu kataklastik zon boyunca da yer yer yamalar eklinde bulunmaktad r. Çal ma alan nda k rm z -bordo rengiyle gözlenen formasyon çak lta , çak ll kumta , kumta ve kilta -çamurta ndan yap l d r. Tabanda bask n olan ince taneli k r nt l lar, az oranda CaCO3’l çamurta , ender olarak da kireçta arakatk lar içerir. Üst düzeylerde ise çak lta -kumta ardalanmas bask nd r. Genelde alt düzeylerdeki çak l boyutlar üst düzeylerdekilerden oldukça küçüktür. Çak lta lar n n ö eleri çokluk s ras na göre ist, fillit, metakuvarsit ve granodiyorit çak llar ndan olu ur. Dokusal ve geometrik özellikleri dikkate al nd nda formasyon az e imli, dü ük enerjili, durgun bir ortamda çökelmeye ba lam t r. Formasyonun üst düzeyleri ise bol ya l bir iklim ve yüksek e imli bir topo rafyan n ürünü olan yüksek enerjili sular n denetimindeki alüvyonal yelpaze ortam nda çökelmi tir. Kil düzeylerinin hiçbir spor ve polen içermemesi, belirtilen çökel ortam n n bir di er kan t d r (Emre, 1996).

:ekil 3.4 'nceleme alan ndaki sedimanter birimlerin çe itli ara t r c lara göre adland r lmas (Emre, 1996 ve Bozkurt ve Sözbilir, 2004’ten de i tirilerek)

3.2.1.2 Göbekli Formasyonu

Çal ma alan nda çok geni bir alan kaplayan, de i ik renklerde çak lta , çak ll kumta , kumta ardalanmalar ve bunlar n ara katk lar ndan yap l olan birim, az oranda çamurta , kilta , siltta arakatk lar da içerir. Katman kal nl klar ço unlukla 15-20 cm aras ndad r. Gri ve k rm z bask n olmak üzere bej, aç k kahverengi, turuncu sar gibi alacal bir renk sunan birim, Ac dere Fay ’na yak n kesimlerde içerdi i kükürt nedeniyle sar renklidir. Ac dere formasyonuna göre dokusal olgunlu u daha iyi olan ve daha küçük taneli k r nt lardan yap l olan Göbekli formasyonu örtülü akarsu ürünüdür Yayg n olarak görülen düzlemsel katmanlanma yan s ra, yer yer görülen çapraz katmanlanma, tane derecelenmesi, çak lta ve kumta lar n n birbirlerinin merceklerini içermeleri, çak lta kanal dolgular , kiremitvari çak l dizilimi ve çak l dizilimi ve çak l uzun eksen yönlenimi gibi tortul yap lar, bu görü ü destekler niteliktedir (Emre, 1996).

3.2.1.3 Asartepe Formasyonu

Gediz Grabeni içinde dik yarl vadiler ve sarp yamaçl sivri tepeleriyle belirgin olan birim, çal ma alan n n bat s nda Sart Mustafa bat ve güneydo usunda oldukça küçük bir alanda yüzlek vermektedir. Genellikle bejimsi-turuncumsu, gri ve boz

30

renkli olan birim, ba l ca, kumta arakatman ve arakatk lar içeren çak lta lar ndan yap l d r (Emre, 1996).

Formasyon akarsu denetimli alüvyon yelpazesi dolgular ndan yap l d r. De i ik boyutta gereç içermesi, alüvyon yelpazesinin olu umunu sa layan ak nt lar n enerjilerinin zaman içinde de i ti ini gösterir. Tektonizma etkisi ile sürekli yükselmekte ve alüvyon yelpazesi çökelleri olu maktad r (Emre, 1996).

3.3 Adala Grubu

3.3.1 Filiztepe Formasyonu

Ba l ca kireçta lar ndan yap l olan birim, Adala kuzeydo usu ve Filiztepe çevresinde yakla k 9 km2’lik bir alanda yüzeylemektedir. D yüzeyi gri-bej, taze yüzeyi aç k gri-bej-beyaz renkli olan kireçta lar oldukça iyi pekle mi , dayan ml , orta kal n katmanl d r. Yayg n olarak saz fosilleri ve Gastropoda fosilleri içerir. Bol erime bo luklu ve gözeneklidir. Kal nl 1 m’yi a mayan killi, kumlu ve çak ll küçük mercekler ve olu uk içi çak lta lar kapsar. Karbonatl kil ve kumdan olu an bir ara madde ile tutturulmu olan taban çak lta lar , dereceli olarak kireçta lar na geçer (Emre, 1996).

3.3.2 Mevlütlü Formasyonu

Salihli-Ala ehir ovalar ile metamorfik kayalar aras nda, KB-GD do rultusunda yay l m gösteren birim, çak lta , çak ll kumta , kumta ve çamurta ardalanmas ndan yap l d r. Genel olarak gri, bej, turuncu ve ye ilimsi renklerde olan bu yüzeyler az pekle mi ve az dayan ml olan bu düzeyler, ender olarak ince kireçta mercekleri içerir. Tabanda bask n olan çak lta lar , üst kesimlere do ru yerini kumta ve çamurta lar na b rak r. Gözlenen tortul yap lar örgülü akarsu ortam ndaki bir çökelimi yans t r (Emre, 1996).

3.4 Alüvyonlar

Çal ma alan nda Sart-Çamur Kapl cas ve Allahdiyen Köyü’nün kuzey kesimlerinde baz akarsular n kenar nda as l kalm ekiller olu turan ya l alüvyonlar, birkaç metre kal nl ktad r. Temel kayalar ve Neojen tortullardan türeme gereçlerin büyüklü ü, silt ile iri blok aras nda de i mektedir.

Salihli ve Ala ehir ovalar n olu turan genç alüvyonlar, güncel akarsular n yataklar boyunca erit eklinde uzan rlar. Benzer ekilde, silt-iri blok boyutunda, temel ve Neojen ya l kayaç gereçlerinden yap l d r.