Grafik tasarım eğitimi veren liseler

Grafik tasarım dünyada farklı diller konuşan insanlar için bir iletişim aracı olarak ortak bir dil oluşturma konusunda ayrı bir önem arz etmektedir. Geçen zaman içerisinde hız kazanan teknolojik, ekonomik, bilimsel, kültürel değişim ve gelişimler tüm sektörleri etkilemiş olup, mesleki eğitimlerin önemini kavramamızı sağlamıştır. Günümüz global dünyasında Avrupalılaşma süreci içerisinde bulunan Türkiye için meslek eğitim programlarının sektörel ihtiyacı karşılayacak şekilde tasarlanmasına dikkat edilmiştir. Sahip olduğu özellikler grafik tasarımı uzmanlık isteyen bir meslek haline getirmiş olup, üniversitede yetişen kişilerin sektördeki ara eleman eksiğini karşılayamadığı düşünülmekte ve bu doğrultuda grafik bölümü olan meslek liselerinin sektörel değeri saptanmaktadır (aml.mebnet.net, 2017). Avrupa Birliği ile yapılan gümrük birliği doğrultusunda Türkiye’de mesleki ve teknik eğitim veren okullar giderek önemli bir hal almıştır. Ancak burada karşımıza çıkan asıl sorun meslek liseleri ile sektör arasında oluşan kopukluktur. Yaşanan bu problemleri çözmek amacıyla, daha modern ve global gelişmelere paralel bir eğitim sistemi oluşturmak için 1993 yılında başlatılan “METGE (Mesleki ve Teknik Eğitimi Geliştirme Projesi)” Türkiye’de yürütülmektedir (Gedik, 2004: 39).

Türkiye’nin kalkınma planı çerçevesinde ortaöğretim kurumlarında mesleki ve teknik eğitime ağırlık verilerek ülkemizin ihtiyaçlarını karşılaması bakımından çıkarılan “Çıraklık ve Mesleki Eğitim Kanunu” bir reform niteliğindedir. Bu kapsamda 2. Sınıftan sonra öğrencilere staj hakkı tanınmış ve öğrencilerin mesleği yerinde öğrenmesinin yanı sıra sektör ve eğitim arasında bir iş birliği sağlanmıştır (Yıldırım, 2012: 170, 171). Öte yandan sanat eğitimi bir lüks olmaktan çıkmış,

toplumun bütün kesimleri için kişilik eğitiminin bir parçası olarak nitelendirilmiştir (Buyurgan ve Buyurgan, 2007: 9). Aslında Türkiye’nin tarihsel geçmişinde sanat eğitimine verilen önem ile topluma yayılması amacıyla benzer girişimlere rastlanmaktadır.

Grafik Bölümü, Meslek Liselerinde ilk kez “Uygulamalı Resim” adı ile 1977 senesinde eğitime başlamış fakat bölümün adı 2000 senesine gelindiğinde “Tasarım Teknolojisi Grafik Bölümü” olarak değiştirilmiştir (Çakır, 2006: 18). Günümüzde büyük bir hızla gelişen teknoloji bu tasarım dalının gelişmesindeki mihenk taşı olarak düşünülebilir. Grafik tasarımın liselerde bir meslek dalı olarak öğrencilere verilmesi bu öğrencilerin çekirdekten yetişmesini sağlamıştır. Türkiye’de grafik tasarım geçmişe kıyasla çok iyi bir yerde olsa dahi, henüz dünya standartlarını yakalayamamış olduğumuz söylenebilir. Bu konu da meslek liselerinde eğitim gören öğrencilerin yeterli özelliklerle donatılmamış olmasının da payı vardır.

Bu durumun en önemli nedenlerinden birini İlhan Bilge (kişisel görüşme, 18 Aralık 2017) “Eğitimde çok daha vahim başka bir şey var. Öğrencilerine grafiker diyerek diploma veren ama grafik eğitimi vermeyen okullar var. Türkiye’de bazı meslek liselerinin grafik tasarım bölümlerinde resim hocaları ders veriyor. Çocuklara orada grafik diploması veriyorlar” sözleriyle vurgulamıştır.

Böylece içinde bulunduğumuz teknoloji çağında eğitimin daha çok bilgisayar endeksli olarak yürütüldüğü bu tasarım dalı için öğrencilere, kullanılan bilgisayar programlarıyla ilgili 2009 yılında yapılan bir araştırma kapsamında, “Dreamweaver”, “Coreldraw” ve “Photoshop” gibi tasarım programlarını kullanmadaki yetkinlikleri üzerine elde edilen bulgular endişe vericidir. Programları kullanma konusunda yetersiz olduğu görülen öğrencilerin bu yetersizliğinin nedeni, eğitimleri alanında uzman grafik tasarım öğretmenleri yerine resim öğretmenlerinin veriyor olması ve eğitim veren öğretmenlerin grafik tasarımı programları hakkında yeterli donanıma sahip olmaması olarak görülmüştür. Bu olumsuz tablonun ortaya çıkmasında, teknoloji çağı olarak bilinen 2000’li yıllarda Türkiye’de ilköğretim okullarında öğrencilere yeterli eğitimin verilmemesinin de rolü büyüktür. “Meslek Liseleri Grafik ve Fotoğraf” alanının “MEGEP” kapsamında hazırlanan ders programında öğrencilerin bilgisayar kullanma niteliklerini arttırmak için grafik tasarımı, web tasarımı, fotoğraf ve animasyon gibi bilgisayar destekli dersler verilmektedir (Kılıç, 2009: iii-34). Burada sözü edilen “MEGEP” projesinin temel hedefleri yaşam boyu

öğrenme ilkesine dayanarak toplumun sosyoekonomik ihtiyaçlarına yanıt veren nitelikli bir eğitim programı ortaya koymaktır (Özdemir, 2007: 58). Bu alanda bilgisayar destekli derslerin arttırılmasının faydalı olmasının yanı sıra çözüm olmadığı da gözlemlenmektedir. Günümüzde ise bu problem, bölüm derslerinin alanında uzman kişilerce verilmesine dikkat edilerek çözümlenmeye çalışılmaktadır. Her ne kadar çözümlemek için bazı adımlar atılsa da uzun yıllarından beri yaşanan bu sorunlarla günümüzde daha azda olsa karşılaşılmaktadır.

Mesleki ve teknik eğitim veren okullardan mezun olan öğrenciler teknisyen unvanı alarak kendi alanlarında diplomanın yanı sıra işyeri açabilme belgesi ve aynı zamanda kendilerine yurtdışında iş kapısını aralayacak “Europass Sertifika Eklerini” de almaya hak kazanmaktadırlar (megep.meb, 2017). 2017 yılında belirtilen Mesleki Ve Teknik Anadolu Liselerinde verilen “Grafik ve Fotoğraf” alanı eğitim programı çerçevesinde bu bölümde okuyan öğrenciler ortak dersler, ortak alan dersleri ve dal dersleri olmak üzere üç farklı grup ders almakla mükelleftir. Ders programları aşağıdaki tablolarda detaylı bir şekilde belirtilmektedir.

Program dört yıl olarak planlanmış olup öğrencilerin orta düzeyde genel kültür sahibi olmaları sağlanıp yükseköğretime hazırlanmaları planlanmıştır. Öğrencilerin kendi yetenekleri kapsamında kendilerini geliştirmenin yanı sıra sektörel bilgi ve beceri kazanmaları da amaçlanmaktadır. Öğrenciler dokuzuncu ve onuncu sınıfta ortak derslerin yanı sıra alan ortak derslerini alarak onuncu sınıftan sonra gerçekleşen dal seçimi ile on birinci ve on ikinci sınıflarda alan ortak derslerinin yerine özel dal derslerinin eğitimini almaktadırlar. Program kapsamında dal ve alan derslerinde öğrencilere uygulanan ara sınavlar, uygulamalı ödevler, projeler ve performans çalışmaları sayesinde öğrencilerin kendini geliştirmesi hedeflenmektedir. Öğrencilerin yapacakları staj aracılığıyla sektörel beceri ve bilgilerini arttırarak meslek etiği hakkında bilgi sahibi olmaları hedeflenmektedir (MEB, 2017: 7).

Türkiye’de Mesleki ve Teknik eğitim veren liselerin temel amacı sektöre uyumlu, kalifiye elemanları çekirdekten yetiştirmektir. Burada uygulanan ve öğretilen teknikler ve bilgilerle öğrencilerin kendi alanlarında, meslek etiği ve ahlakına uyumlu davranışlar gösteren uzman sabırlı özverili, takım olarak çalışma yapmaya uygun, kendine güveni yüksek bireyler olması amaçlanmıştır. Bu bireyler; Atatürk’ün getirdiği ilke ve inkılaplar ışığında; laik demokrat, vatan ve millet sevgisinin bilincinde sanatkarlar olarak yetişirlerse Türk toplumunun adını bütün dünyada duyurabilecek, Türkiye ve Türkiye’yi gelişmiş medeniyetlerin arasına dahil edebilecek niteliğe gelebilirler. Çünkü Dünya’da gelişememiş, savaş ve fakirlikle iç içe olan ülkelere bakıldığında bu ülkelerde sanat ve bilimin hiç gelişmemiş olduğu görülmektedir. Sanat ve bilime yeteri kadar önem vermeyen ülkeler dünyadaki sömürü çarkının bir dişlisi olarak kalacaklardır. Çünkü Mustafa Kemal Atatürk’ün de belirttiği gibi; “Güzel sanatlarda muvaffak olmak, bütün inkılaplarda başarıya ulaşmak demektir. Güzel sanatlarda muvaffak olamayan milletler ne yazık ki, medeniyet alanında yüksek insanlık sıfatıyla yer almaktan ilelebet mahrum kalacaklardır.” Türkiye’de grafik tasarım alanında verilen lise düzeyi eğitimlerde öncelikle dikkat edilmesi gereken husus grafik alan derslerinin resim öğretmenleri yerine alanında uzman eğitmenler tarafından verilerek öğrencilerin yeterli donanıma sahip olmalarını sağlamak gerekmektedir. Böylece mesleki eğitimlerin değeri ve kalitesi artarak yükseköğretim kurumlarında eğitimine devam edecek öğrencilerin alt yapılarının sağlam olması, mesleki eğitimlerinin sağlam temeller üzerine kurulması ve üniversite eğitimleri için hazırlıklı olmaları sağlanabilmektedir. Meslek liselerinde

grafik tasarım eğitimi alan teknisyen sıfatıyla mezun olan bireyler sektördeki ara eleman ihtiyacının karşılanmasına destek olmaktadır. Fakat grafik tasarımcı olabilmek için tasarımın beslendiği sanat eğitiminin de yeterli düzeyde verilmesi gerekmekte ve bunun içinde öğrencilerin yükseköğretim kurumlarında eğitimini tamamlamalarının yanı sıra birçok sergi ve tasarım etkinliğine katılmaları, bolca kitap okumaları ve alanda çok fazla çalışma yapmaları gerekmektedir.