GRAFİK EĞİTİMİNDE YAZI-TİPOGRAFİ DERSİNİN ÖNEMİ Yazı-tipografi dersi Grafik ve Fotoğraf alanı kapsamında bulunan ortak alan

derslerinden birisidir. Grafik , Fotoğraf Çekim ya da Fotoğraf baskı dallarında okutulacak zorunlu derslerden değildir. 40/32 saatlik 2 modülden oluşmaktadır. I. Modül Temel Yazı modülü, II. modül ise Tipografi modülüdür. (Ek-5 Yazı-Tipografi dersi modüleri) Yazı-tipografi dersinin haftalık ders saati 2 modülün ders saatinin toplanıp eğitim öğretimin devam ettiği hafta sayısına bölünmesiyle bulunur. (64saat /18hafta). M.E.B MEGEP projesi tarafından yayınlanan Grafik ve Fotoğraf alanı çerçeve öğretim programlarına göre Yazı-Tipografi dersi meslek liselerinde 11.Sınıf öğrencilerine okutulacak dersler arasındadır.

Yazı-tipografi dersi Grafik Tasarım eğitiminin vazgeçilmez bir parçasıdır. Çünkü bu derste öğrenciler grafik tasarımın önemli bir unsuru olan yazının doğuşunu, tarihi gelişimini, harfin anatomisini, yapısal özellik ve farklılıklarını, tipografinin iki boyutlu yazı yüzeylerindeki kullanım şekillerini, işlevlerini ve bunları grafik tasarım ürünleri oluştururken doğru, etkili ve estetik bir bakış açısıyla ne şekilde kullanması gerektiğini öğrenirler. Gelecekte çok yönlü, yaratıcı, bilgili, gelişime ve değişime açık, estetik, nitelikli ve çağdaş grafik tasarımlar yaratabilen tasarımcı adaylarının yetişmesi için bu bilgilerin özümsenmesi, doğru şekilde kullanılması önemlidir.

Grafik tasarımda tipografi, bilgi ve mesajın anlaşılabilir bir form diliyle iletilmesinin yanı sıra, bir tarz, kişilik, görsel bir dil, farklı bir imge olarak ortaya konan bir elaman olma iddiasını taşımaktadır. Mesajın içeriğiyle tipografinin uyuşması grafik tasarımcılarının en sıklıkla çözüm bulmak zorunda kaldığı durumdur.(Uçar, 2004, s.106 ). Bu nedenle bu soruna etkili, kalıcı, doğru ve estetik çözümler üretebilmek için grafik tasarımcı adaylarına verilen yazı tipografi eğitiminin niteliği önem kazanmaktadır. Bu aşamada bu derse giren öğretmen ve eğitimcilere büyük görev düşmektedir. Öğretmenlerin, bu konudaki eğitimlerini, deneyimlerini, bilgi ve kazanımlarını öğrencilere aktarırken dikkatli ve özenli davranmaları gerekmektedir.

Her konu, ihtisas ya da ilgi alanı geçmişe dayalı bir kültüre dayanır. Öncesi, örnekleri, gelişimi ve o konuda verilmiş ürünleri bilmek, o konuyla ilgilenenlerin derinliğini ve mesleki hâkimiyetini geliştirir. Bu fikirden hareketle iyi bir grafik tasarımcı olabilmek için öncelikle grafik tasarımın ve onu oluşturan yazı, fotoğraf, renk gibi unsurların oluşumunu, geçmişini, gelişim sürecini bilmek gerekir. Geçmişte yapılanların bilgisine sahip olmak, süreç ve gelişimini bilmek yeni üretimlere ışık tutar. Yazı-tipografi dersi de grafik tasarım ve yazı konularının doğuş ve gelişim sürecinin öğrencilere aktarılmasında, bu konularda yapılacak araştırmalar ve daha iyi ürünlerin oluşmasında önemli katkıları olabilecek bir derstir.

Bu derste edinilen bilgi ve becerileri farklı grafik tasarım ürünlerinde kullanarak hem bu ürünlerin tasarım ilkelerini ve hedef kitle özelliklerini bilmek hem de tipografiyi farklı alanlarda, farklı mesaj içerikleriyle doğru şekilde kullanmak konusunda yeterlilik kazanmalarını sağlamak yazı-tipografi dersinin en önemli amaçlarından birisidir. Bu amacı gerçekleştirmek için grafik eğitimi veren kurumlarda yazı-tipografi dersinin diğer alan dersleri ile koordineli olarak yürütülmesi gerekmektedir. Öğrencilerin bu dersteki başarı ya da başarısızlıkları diğer grafik alan derslerini de aynı oranda etkilemektedir. Çünkü grafik tasarım eğitiminde yazı-tipografi dersi ve diğer alan dersleri bir bütünün farklı ama birbirinden beslenen vazgeçilmez parçalarıdır ve birbirleriyle ilişkilidir. Öğrenciler; bir afiş tasarımında, kitap kapağında, logo tasarımında ya da broşür tasarımında tipografinin nasıl kullanılacağını, bloklama ve boşluk düzeni özelliklerini, resim-yazı ve renk ilişkisinin nasıl kuracağını ancak farklı derslerde uygulamalar yaparak bu ilişkiyi ve etkiyi görebilirler.

Her tipografi bir karakteri ve bir tarzı, kendine özgü bir biçimsel dili bünyesinde barındırır. Bu kişilik ciddi, güven veren, asil olabileceği gibi, neşeli, samimi, coşkulu ve eğlenceli de olabilir. Tipografiyi iyi bilenler bu dili ve bileşimlerini bilen, biçimsel dili iyi okuyabilen duyarlı tasarımcılar olmalıdır.

Resim 12: Grafik tasarım dersinde Resim 13: Grafik tasarım dersinde yapılmış öğrenci çalışması yapılmış öğrenci çalışması

Tasarımın tipografik çözümlenmesinde, tasarımcı elindeki içeriğe nasıl görsel bir tonaj, ciddiyet, samimiyet, inandırıcılık ve tarz vereceğine karar verir. Çoğu kez okunabilirlik ve görsel algılanabilme gibi tipografinin pragmatik işlevleri göz önünde olsa da, aslında tipografi tasarıma kimlik kazandıran önemli bir tasarım elemanıdır. Grafik tasarımcısı da tipografi yardımıyla ile sözünü şekillendirir. Çoğu kez sayfalar dolusu metinle anlatılmaya çalışılan bir anlayış, tarz, kavram, sade bir tipografik çözüm yardımıyla oluşturulur ( Uçar, 2004, s. 108 ).

Günümüzde grafik tasarım eğitimi veren tüm kurumlarda tipografi dersi öğretim programı kapsamına alınmıştır. Bazı okullarda tipografinin tarihsel gelişim süreci “grafik sanatlar tarihi” ile koşut olarak verilmekte, böylelikle her akım, üretilen yazı karakteri veya eserin var olduğu çağ ile birlikteliği daha anlaşılır bir boyutta incelenebilmektedir. Bir tasarım öğrencisinin 1530 yılında Claude Garamonda tarafından elle şekillendirilerek yaratılan bir yazı ailesinin ( Garamond) nasıl olup da günümüzde hala geçerli, güzel kabul edildiğini anlaması için, tarihsel ilişkileri iyi kurgulayabilmesi ve form dilini iyi okuyabilmesi gerekir. Aradan yüzyıllar geçse, zaman, kullanılan araçlar, yöntem ve dünyanın genel yapısı değişse de, oransal ve estetik temellere dayalı biçimlerin değerlerini yitirmemesi oldukça ilginçtir. Hızla gelişen ve değişen bir dünyada bu kadar kalıcı olabilen biçimlerin gizemlerini, bünyelerinde barındırdıkları işlevsel ve estetik sonuçlar bize önemli dersler sunar. ( Uçar, 2004,s.108 ).

Resim 14:Fütürizm akımında Resim 15: Dadaizm akımında tipografik bir sayfa tasarımı yapılmış tipografik bir tasarım 1918.

Tipografinin temel işlevi okunurluktur. Harf biçimleri bir bilgi, mesaj, olay veya düşünceyi aktaran birer araçtır. Ancak grafik dilini iyi bilen tasarımcılar bu biçimleri ustalıkla kullanıp, sade ancak kavramsal; açıdan zengin sonuçlar elde edebilir( Uçar, 2004,s.139 ).

Tipografi, grafik tasarımcının elindeki en önemli grafik elemanların başında gelir. Hemen hemen grafik tasarım ile ilgili tüm işlerde tipografinin önemli bir yeri vardır. Bu önemli elemanı iyi bilmek onun yapısını, parçalarını, tarihsel gelişimini ve ustalarını tanımak tasarımcıya sayısız avantajlar sağlar.

Grafik tasarımcı elindeki bilgiyi vermek istediği etki ışığında düzenler, bir çeşit görsel sesi besteler. Aslında gündelik yaşamda konuşurken kullandığımız tonlamaya benzer düzeyler taşır. Telefonda annemizle konuştuğumuz ton ile patron veya amirimizle konuştuğumuz ton aynı değildir. Farklı mesajları farklı tonda söyleriz. Buna benzer şekilde grafik tasarımcı da başlık, slogan veya alt başlığın hangi tonda ve şekilde söylenmesi gerektiğine karar verir. Aslında oldukça basit gibi görünen bu süreç, saygın bir sanat, öğrenmesi zor bir uzmanlık dalıdır. Zorluğu pek çok kural, sistem, bilginin özümsenmesinden daha çok, görsel açıdan duyarlı ve sanatkârane bir yapı gerektirmesindendir. Aksi takdirde ortaya çıkan çalışmalar, duyarlılık boyutundan uzak, teknik bir sürecin sonuçları olur. Bu yüzden usta bir grafik tasarımcısı, harf biçimlerini doğru kullanarak ana işlev olan iletişimi, çalışmasının eksenine yerleştirmekle birlikte, estetik, kavramsal ve özgün bir çalışma yaratmayı da hedef edinmelidir ( Uçar, 2004,s. 140 ).