GKC’nin Ilascu kararı uyarınca kuzeydeki pozitif yükümlülükleri

AİHM’nin genel yaklaşımı devletlerin hangi önlemleri almaları gerektiğini dikte etmek yerine devletlerin aldığı önlemlerin AİHS kriterlerine göre uygun ve yeterli olup olmadığını incelemektir. Bu genel çerçeve içinde en verimli hareket tarzı AİHM’nin var olan içtihatlarına dayanan başvurular yapmaktır.

AİHM Ilascu kararında uluslararası alanda tanınan Moldova devleti ile tanınmayan Trans-Dniester devleti arasındaki ilişkiler üzerinde önemli yorumlar yapmıştır. Devletlerin kendi sınırları içinde ancak kontrolleri altında olmayan bölgelerdeki pozitif yükümlülükleri AİHM’nin bu kararı ile tanımlanmıştır.

Ilascu ve diğer başvurucular Moldova hükümetini Trans-Dniester üzerinde egemenlik kurmak için gerekli çabayı göstermemekle suçlamışlardır. Moldova bu iddiaya yanıt olarak Trans-Dniester ile arasındaki ilişkileri Trans-Dniester’in bağımsızlık iddiasını hiç bir şekilde tanımadan ve sadece bu bölgede yasaşayan vatandaşlarının yaşamlarını olabildiğince kolaylaştıracak şekilde yürüttüğünü belirtmiştir123.

Moldova hükümeti savunmasında Trans-Dniester ile olan işbirliği alanlarını saymıştır. Bu alanlar ekonomik işbirliği, gümrükler, hava trafiği, telekomünikasyon ve spordur. AİHM de Moldova’nın bu alanlardaki işbirliği tasarrufunun Trans-Dniester’yı tanıma anlamına gelmeyeceğini ve AİHS

123 _{AİHM, Ilascu Kararı, para.345}

yükümlülüklerini yerine getirme yönünde hukuğa uygun bir uygulama olduğunu teyit etmiştir.

GKC yönetimi KKTC ile devletler arası olmayan ilişkileri de sınırlama yönünde çaba sarf etmektedir. Bu çabalara gerekçe olarak her türlü temasın KKTC’nin tanınmasına yardımcı olabileceği iddiasındadır. GKC yönetiminin ekonomi, gümrükler, hava trafiği ve spor alanlarında KKTC ile herhangi bir işbirliğine gitmeye karşıdır. Ayrıca GKC yönetimi KKTC’de yaşayanların şahsi durumlarının iyileştirilmesi ile KKTC’nin siyasi izolasyonu arasında tercih yapmak durumunda kaldığında daima izolasyon yönünde tercih kullanmıştır. Bu tercih GKC’nin kuzeyde yaşayan vatandaşlarına yönelik pozitif yükümlülüklerini büyük ölçüde reddetmesi anlamına gelmektedir. GKC aleyhine Moldova’nın aldığı önlemlere benzer önlemler almaması nedeniyle dava açılabilir.

Bu çerçevede GKC’nin mevcut politikalarını gözden geçirelim.

- GKC yabancı spor kulüplerinin KKTC topraklarında müsabaka yapmasına karşı çıkmaktadır;

- GKC adanın kuzeyindeki liman ve havaalanlarının uluslararası trafiğe açılması konusunda KKTC ile işbirliği yapmayı reddetmektedir;

- GKC KKTC ile resmi ya da gayrı resmi herhangi bir ekonomik işbirliği yapmayı reddetmektedir;

- GKC adanın kuzeyindeki üniversitelerin uluslararası platformda izole edilmesi için gayret göstermektedir;

- GKC Kıbrıslı Türklerin GKC siyasi organları için yapılan seçimlerde oy kullanmasına imkan verecek bir düzenleme yapmamaktadır;

- GKC Kıbrıslı Türklerin AB Parlamentosu seçimlerinde oy kullanmalarını kolaylaştıracak önlemler almamaktadır.

Moldova / Trans-Dniester uyuşmazlığında ise çok farklı bir durum söz konusudur124:

- Moldova yabancı spor kulüplerinin Trans-Dniester bölgesinde müsabaka yapmasına engel olmamaktadır;

- Trans-Dniester bölgesinin futbol takımları Moldova ligine katılmaktadır; - Moldova milli takımı Trans-Dniester bölgesinin başkenti Tiraspol’de

resmi maçlar yapmaktadır;

- Moldova yönetimi sosyal yardım programlarını Trans-Dniester bölgesinde de uygulamaktadır (örneğin, yaşlılara yönelik gözlük ve sakatlara yönelik tekerlekli sandalye programları);

- Trans-Dniester bölgesinde faaliyet gösteren şirketler Moldova’da sadece kayıt yaptırmak şartıyla Moldova havalimanlarını kullanarak ihracat yapabilmektedir. Bu şirketler Moldova’da kayıt yaptırdıklarında her türlü vergilerini Moldova makamları değil Trans-Dniester bölgesi makamlarına ödemeye devam edebilmektedir;

- Moldova ve Trans-Dnister bölgesi makamları arasında ekonomik işbirliği anlaşmaları yapılmaktadır;

- Trans-Dniester bölgesinde yaşayan Moldova vatandaşlarının Moldova seçimlerinde oy kullanabilmeleri için sınırın Moldova tarafında ilave sandıklar kurulmaktadır.

GKC ile Moldova’nın politikalarının örtüşmediği her alanda GKC vatandaşı olan KKTC vatandaşlarının AİHM içtihadına atıfta bulunarak GKC’den Moldova’ya benzer uygulamalar geliştirmesini talep etmeleri ve bu talebin yerine getirilmemesi durumunda önce iç hukuk yollarına başvurmaları, ardından da AİHM başvurusu yapmaları mümkündür.

Spor alanında Moldova / Trans-Dniester uyuşmazlığındaki fiili duruma ek olarak dünyadaki farklı uygulamaları da dikkate almakta yarar vardır. Futbol dünyasında

124 _{Moldova’nın Türkiye büyükelçisi Mihail Barbulat ile 4 Ekim 2007 tarihinde yapılan mülakat}

ulusal liglerin düzenlenmesi siyasi bağımsızlıkla bire bir örtüşmemektedir. Britanya’da bağımsızlık ve ayrı siyasi egemenliğe sahip olmayan İngiltere, İskoçya, Galler ve Kuzey İrlanda bölgeleri ayrı ülkelermiş gibi FIFA kurucu üyesidir. Bu dört bölgenin ayrı “milli” takımları vardır. İngiltere, İskoçya ve Kuzey İrlanda’nın ayrı futbol ligleri vardır. Galler takımları, İngiltere ligine katılmaktadır. Lüksemburg takımları Belçika liginde, Lichtenstein takımları İsviçre liginde, Monaco takımları Fransa liginde oynamaktadır. Basketbol dünyasında ise devletler hukuku ve iç hukuk bakımından ABD’nin parçası olan Puerto Rico’nun ayrı “milli” takımı vardır125.

Bu verilerden hareketle, GKC ve KKTC’nin devletler hukuku alanındaki farklı tezleri saklı kalmak üzere KKTC ve GKC takımlarının ortak bir ligde oynaması yönünde bir uzlaşma aranabilir. KKTC sporcularının GKC ile ortak ya da ayrı bir Kıbrıs Türk milli takımında uluslararası müsabakalara katılması talep edilebilir. KKTC vatandaşlarının ya da Kıbrıslı Türklerin bir grup olarak GKC yönetiminden resmi talepte bulunmaları, GKC yönetiminin bu açılımı kategorik olarak reddetmesi halinde ise AİHM başvurusu yapılması düşünülebilir.