1. GİRİŞ
Kadın sağlığı, ailenin ve toplumun sağlığı ile doğrudan ilişkili olması, halk sağlığı için önemli bir sorun oluşturması nedeniyle sağlık hizmetlerinin sunumumda ve uygulamasında öncelik taşımakta ve yaşam süreçlerine göre sağlık hizmetlerinin sunumu farklılık göstermektedir (1, 2). Son zamanlarda hızlı teknolojik gelişmeler her alanda olduğu gibi insanların sağlığını da etkilemiş, gerek tıbbi gerekse yaşam koşullarının iyileşmesi sonucundabeklenen yaşam süresi uzamıştır (3). TÜİK 2015 verilerine göre Türkiye’de kadınlar için doğuştan beklenen yaşam süresi 80,7 yıl (4) ve Türkiye’de ortalama menopoz görülme yaşının 45-47 arasında olduğu belirtilmektedir (5, 6, 7). Dolayısıyla kadınlar, yaşam döngülerinin üçte birlik gibi büyük bir bölümünü menopoz sonrası dönemde geçirmekte ve bu duruma paralel olarak menopozal dönemde karşılaşılacak sorunların önemi de artmaktadır (8). Menopoz döneminde azalmış östrojen üretimi çok çeşitli sistemik yan etkilere neden olabilmekte (5), erken dönem;
vazomotor, psikolojik ve atrofik problemler görülürken, geç dönemde ise kardiyovasküler hastalıklar, kanser ve kas ve iskelet sistemi hastalıklarının görülme oranlarında artış görülmektedir (6, 9, 10). Bu dönemde görülen sorunlar kadının menopoza yönelik tutumları ve sağlıkla ilgili yaşam biçimi davranışları ile ilişkili olarak ortaya çıkabilmekte ve farklı düzeylerde olabilmektedir. Dolayısıyla kadınların yaşam kalitesinde değişiklikler meydana gelmektedir (10). Kadınların doğurganlık dönemi ve menopoz dönemindeki sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını inceleyen araştırma sonuçlarına göre menopoz dönemindeki kadınların sağlıklı yaşam biçimi ve davranışlarının doğurganlık dönemindeki kadınlara göre daha kötü olduğu bildirilmiştir (11).
Menopozal dönemde, kadınlar menopozal döneme adaptasyonları için sağlığı teşvik edici davranış stratejileri ve rollerini uygulama konusunda bilgilendirilmelidir (12, 13). Yapılan çalışmada, postmenopozal dönemdeki kadınlarda sağlığı geliştiren ve teşvik eden yaşam tarzı ile yaşam kaliteleri arasında olumlu yönde bir ilişki varlığı bildirilmiştir (14). Günümüzde, yaşam tarzını ve sağlıklı yaşam biçimini geliştirmek toplumların temel gereklilikleri arasındadır (12). Ana rahminden yaşlılığa kadar yaşamın her döneminde sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının devamlılığı yadsınamaz bir gerekliliktir.
2 İran’da yapılan çalışmada gelişmekte olan ülkelerde orta yaş grubundaki kadınlar arasında sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının gelişmiş ülkelere kıyasla daha düşük oranlarda olduğu ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını geliştirmek için danışmanlık, eğitim gibi müdahale programlarına ihtiyaç olduğu belirtilmiştir (15). Sağlık davranışlarındaki değişimin, dış etkiye değil iç motivasyona dayandığına dair kanıtlar mevcut olup, bu bulgu, danışmanlık görüşmelerine, insan merkezli ve hedefe yönelik bir yaklaşım olan motive edici görüş kavramını getirmiştir (16). Son yıllarda özellikle uygun sağlık davranışları kazandırmak ve geliştirmek açısından etkili bir iletişim tekniği olan motivasyonel görüşme (MG) çalışmaları umut verici sonuçlar bildirmiştir (17). Yapılan son çalışmalarda davranış değişikliği ilkelerini içeren motivasyonel görüşme danışmanlığının, sedanter yaşamı ve depresif belirtileri azaltmada ve yaşam kalitesini yükseltmede etkili olduğu belirtilmiştir (18). Hosseini ve ark.’nın epilepsi hastalarında yaşam kalitesini yükseltmede MG’nin etkinliğini araştırdıkları randomize kontrollü çalışmalarında olumlu sonuçlar bulunduğu belirtilmiştir (19). Meta-analizlerde MG uygulaması ile aşırı kilolu bireylerde kilo kaybı konusundaistendik sonuçlara ulaşıldığı belirtilmektedir (20). Etkinliği birçok çalışmayla ispatlanmış olanMG tekniğimenopozal dönemde sağlığı teşvik edici davranışlar geliştirmede bu konuda alternatif tedavi arayışında olan kadınlar için rahatlıkla kullanabilir bir danışmanlık yöntemi olarak görülmektedir (18, 19, 21, 22).
Motivasyonel Görüşme, sağlıklı yaşam biçimi davranışları oluşturmada ve geliştirici davranışların kazanılmasında tercih edilen bir iletişim tekniği olarak karşımıza çıkmaktadır (18, 19, 23). Menopozal dönem birçok farklı sağlık problemlerini ve yakınmayı içeren, kadının yaşam kalitesini etkileyen önemli bir yaşam dönemidir (11). Menopozal kadınların, sağlıklarını geliştirmek için uygun yöntemlerle onların sağlık gereksinimlerine destek ve danışmanlık yapılması gerekliliği açıktır. Özellikle menopozal döneme uyumun sağlanmasında ve sürecin istendik düzeyde sürdürülmesinde önemli role sahip olan hemşireler tarafından yapılan danışmanlığın etkili olacağı düşünülmektedir. Bu bağlamda araştırmanın, kültürden kültüre görülme oranlarıyla değişiklik gösteren menopozal yakınmalar ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını sürdürmede, dolayısıyla kadınların yaşam kalitesini arttırmada yol gösterici olabileceği ve literatüre katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
3 1.1. Araştırmanın Amacı
Araştırma, menopozal kadınlara uygulanan motivasyonel görüşmenin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve yaşam kalitesi üzerine etkisini belirlemek amacıyla yapılmıştır.
1.2. Araştırmanın Hipotezleri
H0a:Menopozal kadınlara uygulanan motivasyonel görüşme destekli danışmanlık, sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını etkilemez.
H1a:Menopozal kadınlara uygulanan motivasyonel görüşme destekli danışmanlık, sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını etkiler.
H0b:Menopozal kadınlara uygulanan motivasyonel görüşme destekli danışmanlık, menopoza özel yaşam kalitesini etkilemez.
H1b:Menopozal kadınlara uygulanan motivasyonel görüşme destekli danışmanlık, menopoza özel yaşam kalitesini etkiler.
4