3.1. ÇalıĢma Grubunun Seçilmesi
ÇalıĢmaya 2010-2011 yılları arasında Düzce Üniversitesi Hastanesi poliklinikleri ve servislerine, Kocaeli üniversitesi hastanesi onkoloji servisine, Okmeydanı E.A.H Onkoloji servis ve polikliniğine, Çapa Onkoloji Enstitüsü Polikliniklerine baĢvuran, hastalardan testi uygun Ģekilde anlayıp cevaplayabilecek, en az ilkokul mezunu olan, çalıĢmaya katılmayı kabul edenler ile kontrol grubu için benzer sosyodemografik özelliklere sahip, sağlıklı bireyler alındı.
ÇalıĢmaya katılan 195 kiĢi, 50 kiĢi kadın kanser hastası, 50 kiĢi erkek kanser hastası, 47 kiĢi kadın kontrol grubu, 48 kiĢi erkek kontrol grubu bireyleri olmak üzere 4 gruptan oluĢuyordu.
3.2. Veri Toplama Aracı
ÇalıĢmaya katılan bireylerin kiĢilik özellikleri Hacettepe KiĢilik Envanteri (HKE) ile değerlendirildi (Ek 1). Sosyodemografik bilgileri (yaĢ, cinsiyet, medeni durum, eğitim, meslek, gelir durumu, yaĢadığı yer ve aile) ise çalıĢmada kullanılan test olan Hacettepe KiĢilik Envanterinin cevap kâğıdında ek bir bölüm olarak bireylere sunuldu (Ek 2).
3.3. ÇalıĢmada Kullanılan Test
ÇalıĢmada Hacettepe KiĢilik Envanteri denilen, bireylerin „kiĢisel‟ ve „sosyal‟ uyum düzeylerini ölçme amacıyla Ġbrahim Ethem Özgüven tarafından 1992 yılında geliĢtirilmiĢ, bireyin kendi yanıtladığı bir kiĢilik ölçeği kullanıldı. HKE „kiĢisel uyum‟
45 için dört ve „sosyal uyum‟ için dört olmak üzere 8 alt ölçekten oluĢan bir ölçektir. Alt ölçeklerin her biri için 20‟Ģer soru ve geçerlik ölçeği (G) için 8 soru olmak üzere envanter toplam 168 sorudan oluĢmuĢtur.
HKE‟nin alt ölçekleri KiĢisel uyum alt ölçekleri Kendini gerçekleĢtirme Duygusal kararlılık Nevrotik eğilimler Psikotik belirtiler
Sosyal uyum alt ölçekleri Aile iliĢkileri
Sosyal iliĢkiler Sosyal normlar Antisosyal eğilimler
3.3.1. Hacettepe kiĢilik envanteri‟nin uygulanması
HKE bireysel, sözel ve gruba uygulama olmak üzere üç farklı biçimde uygulanabilmektedir. Bu araĢtırmada bireysel uygulama biçimi kullanılmıĢtır (98). HKE ruh sağlığı ve uyum düzeyleri hakkında genel bir fikir edinmek, çeĢitli kuruluĢlar ve okullarda tarama yapmak amacıyla kullanılabilir. Bu çalıĢmada HKE bireyin kiĢisel ve sosyal uyum düzeylerini ölçmek amacıyla kullanılmıĢtır. Uyumdan kasıt, bireyin hem kendisi, hem çevresi ile iyi iliĢkiler kurabilmesi ve bunu sürdürebilmesidir. Sağlıklı bir kiĢilik geliĢiminin, bireyin sosyal ve kiĢisel yönü arasında dengeli bir etkileĢimle mümkün olacağı düĢünülür. Bireyin kiĢisel yönü; davranıĢ kalıplarını, tepki örüntüsünü, davranıĢ biçimini, gerçekten ne yaptığını; sosyal yönü ise bireyin uyarıcı bir sistem olarak baĢkaları üzerinde bıraktığı etki ya da izlenimleri anlatır. Bireyin kiĢisel ve sosyal yaĢantısıyla ilgili nitelikler Hacettepe KiĢilik Envanterinin iki temel bölümünü oluĢturmaktadır.
3.3.2. Hacettepe kiĢilik envanteri‟nin güvenirlik ve geçerliği
Özgüven tarafından, çeĢitli gruplar üzerinde envanterin aralıklı tekrarı yöntemiyle yapılan güvenirlik çalıĢmaları genel sonucu olarak alt ölçeklere iliĢkin güvenirlik katsayıları 0.58 ile 0.92 arasında ve ortalama 0.82 civarındadır. Hacettepe
46 KiĢilik Envanterinin test-tekrar test güvenirliği(Genel uyum) r=0 .92, (KiĢisel uyum) r= 0.93, (Sosyal uyum) r= 0.84; madde analizi değerleri 0.77 ile 0.94 arasındadır. Ara korelasyonlar ve iç tutarlılık katsayıları yüksektir(98).Normal gruplarla psikiyatri kliniklerinde psikotik ve nevrotik tanısı konmuĢ bireylere HKE uygulanmıĢtır. Sonuçlar arasında 0.01 düzeyinde anlamlı farklar bulunmuĢtur. Bu çalıĢmada envanterin alt ölçeklerinin tümünün önemli düzeyde bu grupları birbirinden ayırt edebildiği görülmüĢtür. Sonuç olarak HKE toplam ve alt ölçeklerinin klinik vakaları normal bireylerden ayırabildiği anlaĢılmıĢtır (98). Bireyin maksatlı cevaplandırma davranıĢı üzerinde „yanıltma‟ ile ilgili çalıĢma sonuçları da kiĢinin „normal‟ cevaplandırmadan farklı olarak kendisini önemli düzeyde „uyumlu‟ ya da „uyumsuz‟ göstermede baĢarılı olmadığını göstermektedir (98). Benzer ölçek geçerliği yöntemi ile yapılan çalıĢmalarda, HKE puanları ile MMPI alt ölçekleri arasındaki korelasyonların çoğunluğu 50‟nin üzerinde olmak üzere 40 ile 78 arasında değiĢmiĢtir. SCL-90, Durumluluk ve Sürekli Kaygı Ölçeği, Benlik Tasarımı ölçekleri ile yapılan „benzer ölçek geçerliği‟ çalıĢmalarında HKE‟nin klinik vakalarla normal kiĢileri ayırt edebildiğini göstermiĢtir (98).
3.3.3. Hacettepe kiĢilik envanteri‟nin puanlanması
HKE Evet / Hayır Ģeklinde iki cevaptan birini seçmeyi öngören „zorunlu seçme yöntemi‟ ile yanıtlanan bir envanterdir. HKE‟nin puanlanmasında alt ölçeklerde her doğru cevap için bir puan verilmelidir.
Envanterin puanlaması yapılmadan önce, (B) ve (G) puanlarının elde edilmesinde fayda vardır. (B) puanı bireyin envanteri cevaplandırırken gerçek olarak kendisini yaĢantıları doğrultusunda ifade edip etmediği, kendisini savunucu bir tutum içinde olup olmadığı yönünü kabaca ifade eden bir geçerlik puanıdır (98). BoĢ bırakılan madde sayısı toplanarak elde edilmektedir. (B) puanının artması negatif olarak yorumlanmaktadır. Cevap kağıdındaki (B) puanının bir alt ölçekte 2 ve toplamda 8 ve daha fazlası olması halinde cevap kağıdı geçersiz sayılmalı ve puanlamaya dahil edilmemelidir (98).
(G) puanı bireyin envanteri dikkatli ve bilinçli bir içgörü ile cevaplandırıp cevaplandırmadığı, dikkatle her maddeyi okuyup incelemeden cevap kâğıdını doldurup doldurmadığı gibi envanteri doldurma davranıĢına iliĢkin bir geçerlik puanıdır. (G)
47 puanının elde edilmesi için aynı Ģekilde iĢaretlenmiĢ olması gereken maddeler vardır. Bunlar; (21-167), (42-143), (63-120), (84-95), (105-71), (126-48), (147-25), (168-1)‟dir. Bu maddeler cevap kâğıdında aynı Ģekilde iĢaretlenmiĢ ise puan verilmeli, farklı ise puan verilmemelidir (98).
Geçerlik puanının olabileceği maksimum değer 8‟dir. Uygulamada, (G) puanının 5 ve daha aĢağı olması halinde cevap kağıdı geçersiz sayılmakta ve puanlamaya dahil edilmemektedir (98).
HKE toplam puanları olan „KiĢisel Uyum‟, „Sosyal Uyum‟ ve „Genel Uyum‟ puanlarını elde etmek için alt ölçek puanları toplanmalıdır. KG, DK, NE, PB alt ölçeklerinin toplamı ile KiĢisel Uyum; AĠ, SĠ, SN, AE alt ölçeklerinin toplamı ile de Sosyal Uyum puanları elde edilir. KiĢisel uyum ve sosyal uyum puanlarının toplamı ile de genel uyum puanı elde edilir.
HKE‟de hangi maddenin hangi alt ölçeğe ait olduğu ve soruların doğru cevapları Ek 3‟de verilmiĢtir (98).
3.3.4. Hacettepe kiĢilik envanteri puanlarının normları
Envanterden elde edilen puanlar „ham puan‟lardır. Ham puanlar bireyin ölçülen nitelikler yönünden durumunun ne olduğu hakkında açık bir anlam ifade etmez. Bireyin aldığı puan bir referans grubuna göre karĢılaĢtırıldığı zaman bir anlam kazanır (98).
HKE‟ne iliĢkin bireysel puanların yorumlanması için „yüzdelik normlar‟ geliĢtirilmiĢtir. Buna göre, her ölçek için %50, %75 ve %25‟lik puanlar verilmiĢ ve o ölçek için bireyin uyum düzeyi açıklanmaya çalıĢılmıĢtır.
HKE‟den alınan puanların azalması uyum düzeyinin düĢtüğü, puanların yükselmesi ise uyum düzeyinin arttığı anlamına gelir. Yorumlama da bireyin herhangi bir alt ölçekten aldığı puan, o ölçek için verilen yüzdelik değerler içinde hangi gruba girdiğine bakılır. Örneğin bireyin aldığı puan %25‟lik dilime giriyorsa bireyin o ölçek için tedavi gerektirecek kadar uyumsuzluğunun olduğunu ifade eder. %50‟lik değer ortanca değerdir. %25-50 arasında bir yüzdeye karĢılık gelirse bireyin o alt ölçek için koruyucu hizmet alacak düzeyde uyumsuz olduğunu ifade eder. %50- 75 arasındaki bir yüzdeye karĢılık gelmesi ise bireyin o alt ölçek için derece farkı ile uyumlu olduğunu gösterir. %75lik bir yüzdenin üzerine karĢılık gelmesi ise bireyin o alt ölçek için uyumlu olduğu Ģeklinde yorumlanır.
48 Tablo 1-2-3‟de HKE‟nin çeĢitli norm gruplarına uygulanmasından elde edilen yüzdelik normların ham puan karĢılıkları verilmiĢtir (98).
Tablo 2. KiĢisel uyum alt ölçeklerinin yüzdelik normları
3.3.5. Ölçekten elde edilen verilerin yorumlanması KiĢisel uyum alt ölçekleri
Kendini gerçekleĢtirme (KG)
Kendini gerçekleĢtirme puanı, kendini gerçekleĢtiren kiĢinin davranıĢ özelliklerinden kendine güvenme, kendi yeteneklerinin farkında olma, kendi kendine karar verebilme, doğru bildiğini söyleyebilme, kabul edildiği ve bir iĢe yaradığı duygusu içinde olma gibi niteliklerle iliĢkilidir.
Kendini gerçekleĢtirme puanı yüksek olan kiĢiler kendine güvenen, yeteneklerinin farkında olan, kendi kendine karar verebilen, doğru bildiğini söyleyebilen, kabul edildiği ve bir iĢe yaradığı duygusu içinde olan bireylerdir. Puanın düĢük olması ise, bireyin kendine güvensiz, kararsız, çekingen ve toplumda kabul edilmediği, bir iĢe yaramadığı duygusu içinde olduğunu göstermektedir (98).
Duygusal kararlılık (DK)
KG DK NE PB
%75 12 11 12 12
%50 9 8 9 9
%25 6 5 6 6
Tablo 3. Sosyal uyum alt ölçeklerinin yüzdelik normları
Al & »HH SN AE
%75 13 13 13 12
%50 10 10 10 9
%25 7 7 7 6
Tablo 4. HKE toplam alt ölçeklerinin yüzde ik normları
KU SU GU
%75 43 52 95
%50 36 46 82
49 Duygusal kararlılık puanının yüksek oluĢu, bireyin duygusal yönden kararlı oluĢunu belirtir. Duygusal kararlılık puanı yüksek olan bireyler, genellikle kendine güvenen, az üzülen, alıngan olmama gibi özellikleri gösteren kiĢilerdir. Çoğu kez sakin ve huzurlu bireyler izlenimi verirler.
BaĢkalarından pek az tavsiye isterler. Kendi kararlarını kendileri verme eğilimindedirler. Ortaya çıkan yeni ve yabancı durumlardan çekinmezler. Acil durumlarda etkili davranıĢlar gösterirler.
Puanı düĢük olan kiĢiler, genellikle gergin ve kaygılı olurlar. Sıkıntılı durumlarda gözyaĢlarını tutamazlar. KarĢılaĢtıkları yeni durumlarda ise ya korkak ve çekingen, ya da aĢırı düzeyde atak ve kavgacı olabilirler (98).
Nevrotik eğilimler (NE)
Nevrotik belirtileri olan kiĢiler, kronik yorgunluk, baĢ ağrısı, uyuyamama, görme güçlükleri, iĢtahsızlık vb. çeĢitli somatik belirtilerin birinden ya da birkaçından Ģikâyetçidirler. Nevrotik kiĢiler, duygusal çatıĢmalarını genellikle fiziksel yollardan ifade etmektedirler. Ayrıca, nevrotik eğilimler benliğini olduğu gibi kabul edememe, mükemmelliyetçi olma, eleĢtiriye açık olmama gibi davranıĢları da içerirler.
Nevrotik eğilimler puanının yüksek bulunması, bu tür belirtilerin azlığını, düĢük olması ise çokluğunu gösterir (98).
Psikotik belirtiler (PB)
Psikotik belirtiler puanı düĢük olan bireylerde, insanlardan uzaklaĢma ve yalnız kalmayı yeğleme eğilimi, dikkatini bir noktada toplama güçlüğü ve hayal kurma eğilimi gözlenir. Bu bireyler, alıngan ve aĢırı duygusaldır. Kendilerine yönelik düĢünceleri fazladır.
Psikotik belirtiler puanının yüksek olması bireyin, insanlardan uzaklaĢma, yalnız kalma, dikkatini toplayamama, sürekli hayal kurma gibi olumsuz kiĢilik özelliklerini göstermediğini ifade etmektedir (98).
Sosyal uyum alt ölçekleri Aile iliĢkileri (AĠ)
Bu alt ölçekten elde edilen puan, bireyin ailesi ile olan iliĢkilerini yansıtır. Puanın yüksek bulunması, kiĢinin anne babası ve kardeĢleri ile dostça ve sağlıklı iliĢkiler içinde olduğunu, ailesini sevdiğini, ailesi tarafından sevildiğini gösterir.
50 Bu tür bireyler, aile üyelerini normal ölçüler içinde, kendilerinden istekte bulunan, ancak belli düzeyde bağımsız olma hakkını onlara tanıyan kiĢiler olarak görürler. Zamanlarının çoğunu aileleri ile evde geçirirler ve birlikte etkinlik gösterirler.
Aile iliĢkileri puanının düĢük bulunması ise; bireyin ailesi ile olan iliĢkilerinde, karıĢıklık ve uyumsuzluk bulunduğuna iĢaret eder.
Genellikle anne babası ve kardeĢleri ile problemleri olan bireyler, aile üyelerini çok otoriter bulurlar, onların kendilerinden çok fazla Ģey beklediklerini düĢünürler. Çok zorunlu durumlar dıĢında, evde olmaktan kaçınırlar, evden kaçma isteklerini sık sık ifade ederler (98).
Sosyal iliĢkiler (SĠ)
Sosyal iliĢkiler puanı, bireylerin diğer insanlarla olan iliĢkilerinin niteliğini belirtir. Puanın yüksek oluĢu, sosyal olgunluk yönünden bireyin uyumlu ve sosyal becerilerinin yüksek düzeyde olduğuna iĢaret eder. Bu kiĢiler arkadaĢları ve diğer yetiĢkin grupları içinde mutlu ve rahat bir görünüm verirler. KonuĢmaktan hoĢlanırlar ve baĢkalarının söylediklerine ilgi gösterirler. BaĢkalarını sever ve baĢkaları tarafından sevilirler. Topluluk içinde esnek bir tutum benimserler, kabul gören davranıĢlar sergilerler. Kendilerini sosyal durumlarda uygun Ģekilde idare etmesini bilirler.
Sosyal iliĢkiler puanının düĢük olması ise bireyin sosyal beceriler ve sosyalleĢme bakımından yetersiz olduğu anlamına gelir. Bu kiĢiler, arkadaĢ grupları içerisinde iken, kendilerini mutlu ve rahat hissetmezler. KonuĢmaktan ve baĢkaları ile bir arada olmaktan hoĢlanmazlar. DıĢarıdan gelen sosyal uyarıcılara tepki göstermede isteksiz hareket ederler ya da hiç tepki göstermezler (98).
Sosyal normlar (SN)
Sosyal normlar puanı, uyulması zorunlu yasal durumlara olduğu kadar, dikkate alınması gereken sosyal kural ve toplum değerlerine ve baĢkalarının haklarına saygılı olma, bunun yanı sıra kendi istek ve gereksinimlerini de toplumla uzlaĢarak, belli ölçülerde bağımsız olarak karĢılama gibi davranıĢları ölçer.
Sosyal normlar puanının yüksek olması, bireyin baĢkalarının haklarını anlayıĢla karĢıladığı, kiĢisel isteklerini grubun gereksinimlerine göre erteleyebildiğini ya da değiĢtirebildiğini gösterir. Bu kiĢiler toplumda neyin yanlıĢ neyin doğru olarak kabul edildiğinin bilincindedirler (98).
51 Antisosyal eğilimler (AE)
Antisosyal eğilimler puanının düĢük olması, bireyin antisosyal eğilimlere sahip olduğunu gösterir. Antisosyal eğilimleri olan kiĢiler, genellikle sert, öfkeyle dolu, kavgacı, incitme isteği duyan, zor kullanmaya eğilimli, öç alma duyguları içinde olan, saygısız bireylerdir. EĢyalara, özellikle baĢkalarının eĢyalarına zarar vermekten, bilinçli olarak toplumsal normlara ters düsen davranıĢlarda bulunmaktan hoĢlanırlar ve bu Ģekilde kiĢisel doyum sağlamaya çalıĢırlar.
Antisosyal eğilimler puanının yüksek olması, bireyin belirli ölçüler içinde bu tür eğilimleri olmadığına iĢaret eder (98).
3.4. Ġstatistiksel Analiz Yöntemleri
Ġstatistiksel değerlendirmeler ve hesaplamalarda PASW (SPSS ver.18) programı kullanılmıĢtır. Elde edilen verilere ait tanımlayıcı değerler ortalama, standart sapma sayı ve % frekanslar olarak tablolar halinde verilmiĢtir. Demografik özellikler bakımından grupların karĢılaĢtırılmasında Basit Varyans analizi veya Ki- Kare testlerinden uygun olanı kullanılmıĢtır. Hasta ve kontrol grupları arasında Hacettepe kiĢilik envanteri (HKE) puanları bakımından gözlenen farklılıklar Kovaryans analizi ile incelenmiĢtir. Demografik özelliklerin puanlarla iliĢkisi olabileceği düĢünüldüğü için kovaryans analizinde demografik özellikler kovaryant olarak alınmıĢ ve böylece puanlar üzerindeki etkileri ortadan kaldırılmıĢtır. Ġstatistik anlamlılık düzeyi olarak p <0.05 alınmıĢ ve bu çalıĢmada Post Hoc Testi de anlamlılığı belirtmek için kullanıldı.
52 4. BULGULAR
4.1. Sosyodemografik Özellikler
ÇalıĢma grubu; ÇalıĢmamızda bireylerin sosyodemografik bilgileri ile ilgili sorular uygulanacak test olan HKE cevap anahtarının üzerinde ek bir bölüm olarak sunuldu. Sosyodemografik özellikler olarak yaĢ, cinsiyet, eğitim, medeni durum, meslek, gelir durumu, yaĢadıkları yer ve aile olmak üzere 8 parametre çalıĢmaya katılan bireylere soruldu.
YaklaĢık 300 kanser hastasına verilen formlardan 190 tanesi geri bildirildi. Geri bildirilen formlardan 39 tanesi HKE‟nin güvenlik sorularına 6 „dan daha az doğru yanıt verdiği için, 51 tanesi ise 2‟den fazla soruyu yanıtlamadığı için çalıĢmaya dahil edilmedi.Geri bildirilen formlardan 50 erkek ve 50 kadın olmak üzere toplam 100 hasta çalıĢmaya dahil edildi. Aynı Ģekilde kanser olmayan bireylere verilen formlar arasından 47 kadın,46 erkek olmak üzere toplam 93 kontrol grubu çalıĢmamıza dahil edilmiĢtir.
Demografik özellikler bakımından hasta ve kontrol grupları karĢılaĢtırıldığında sadece gelir dağılımı hasta ve kontrol bireylerinde farklılık gösterdiği gözlenmiĢtir. (P=0.005).Bunun nedeni düĢük gelirlilerin kanser hastalarında daha fazla olduğu için söylenebilir.Ancak yaĢ,cinsiyet,eğitim,medeni durum,meslek,yaĢadığı yer,aile tipi demografiklerin hasta ve kontrol gruplarında benzer dağılıma sahip olduğu belirlenmiĢtir.
Sosyodemografik özellikleri gösteren tablolar aĢağıda verilmiĢtir. Tablo 5.ÇalıĢma grubunun cinsiyete göre dağılımı ______________________
P<0,05
ÇalıĢmamıza 50 tane kanserli kadın, 50 tane kanserli erkek grubu ve 47 kadın kontrol, 46 erkek kontrol grubu olmak üzere toplam 193 kiĢi alınmıĢtır.
P
Grup
Topla m
Kadın Erkek Toplam
n 47 46 93 % 50.5 49.5 100,0 n 50 50 100 % 50.0 50.0 100,0 n 97 96 193 % 50.3 49.7 100,0 Kontrol Kanser Cinsiyet 0.940
53 Tablo 6.ÇalıĢma grubunun yaĢ gruplarına göre dağılımı
YaĢ P <40 40-50 51-60 >60 Toplam n 14 31 30 18 93 Kontrol Grup % 15.1 33.3 32.3 19.4 100,0 n 14 27 31 28 100 0.529 Kanser % 14.0 27.0 31.0 28.0 100,0 n 28 58 61 46 193 Toplam % 14.5 30.1 31.6 23. 100,0 P<0,05
ÇalıĢmaya katılan kanserli erkek hastaların yaĢ ortalaması 53.74 iken kontrol erkek grubunun yaĢ ortalaması ise 52.78 dir. Kadın kanserli hastaların yaĢ ortalaması 50.72 iken kadın kontrol grubunun yaĢ ortalaması ise 49,94 tür.
Tablo 7.ÇalıĢma grubunun medeni duruma göre dağılımı
Medeni durum Toplam P
Evli Bekâr Diğer
grup kontrol n 81 6 6 93 % 87,1 6.5 6.5 100,0 kanser n 87 5 8 100 0.845 % 87.0 5,0 8,0 100,0 Toplam n 168 11 14 193 % 88,5 7,3 4,2 100,0 P<0,05
ÇalıĢmamıza katılanların büyük bölümü (hem kanserli grup hem de kontrol grubu) evli kiĢilerden oluĢmuĢtur. Toplam 168 kiĢi evli iken bekâr ve diğer grup(ayrılma ve ölüm) 6 kiĢiden oluĢmaktadır.
Tablo 8.ÇalıĢma grubunun eğitim durumuna göre dağılımı
Eğitim Toplam P
Ġlköğretim Orta Yüksekokul
Kontrol n 65 22 6 93 % 69.9 23.7 6.5 100,0 Kanser n 74 21 5 100 % 74.0 21.0 5.0 100,0 0.801 n 139 43 11 193 Toplam % 72.0 22.3 5.7 100,0 P<0,05
ÇalıĢmamıza katılanların kanserli ve kontrol grubunun eğitim durumları yüksek oranda ilköğretim mezunlarından oluĢmaktadır. Buna karĢın yüksekokul düzeyi çok
54 düĢük kalmıĢtır. 139 kiĢi yüksek okul iken 43 kiĢi ortaöğretim ve 11 kiĢi ise yüksekokul mezunundan oluĢtu.
Tablo 9.ÇalıĢma grubunun meslek gruplarına göre dağılımı ____________________
Meslek Toplam P
Ev hanımı Memur ĠĢçi Emekli Serbest
Grup Kontro n l 35 5 11 24 18 93 % 37.6 5.4 11.8 25.8 19.4 100,0 0.45 Kanser n 38 1 16 27 18 100 6 % 38.0 1.0 16.0 27.0 18.0 100,0 Toplam n 73 6 27 51 36 193 % 37.8 3.1 14.0 26.4 18.7 100,0 P<0,05
ÇalıĢmamıza katılanların meslek dağılımları ise kadınlarda evhanımı(n=73) erkeklerde ise emekli(n=37) ve serbest çalıĢanlar(n=35) daha belirgin olmuĢtur. Tablo 10.ÇalıĢma grubunun yerleĢim gruplarına göre dağılımı
YerleĢim Toplam P
Köy Ġlçe ġehir
n 13 38 42 93 Kontrol Grup 14.0 40.9 45.2 100,0 11 37 52 100 Kanser % 11.0 37.0 52.0 100,0 0.609 n 24 75 94 193 Toplam % 12.4 38.9 48.7 100,0
55 P<0,05
ÇalıĢmamıza katılan hem kontrol hem kanserli gruplarda hem de kadın erkek ayırımında yerleĢim yerleri olarak Ģehir merkezi(n=94) ve ilçe merkezi(n=75) olarak daha öne çıkmıĢtır.
Tablo ll.ÇalıĢma grubunun gelir gruplarına göre dağılımı
Gelir Toplam P DüĢük Orta Ġyi n 11 72 10 93 Kontrol Grup 11.8 77.4 10.8 100,0 n 29 67 4 100 Kanser % 29.0 67.0 4.0 100,0 0.005 Toplam n 40 139 14 193 % 20.7 72.0 7.3 100,0 P<0,05
56 ÇalıĢmamıza katılanlarda demografik özelliklerden tek farklı durum gelir grubunda çıkmıĢtır. Kanserli grupta düĢük gelir grubuna ait olanlar daha fazla bulunmaktadır. Bu anlamlılık buna bağlı olabilir denebilir.
Tablo 12.ÇalıĢma grubunun aile gruplarına göre dağılımı _________________
P<0,05
ÇalıĢmamıza katılanların hem kontrol hem de kanserli grupta aile durumlarını incelediğimizde çekirdek ailenin daha fazla olduğunu görmekteyiz. Toplamda 133 kiĢi çekirdek ailede,60 kiĢi ise geniĢ ailede yaĢadığını belirtmiĢtir.
ÇalıĢmamıza akciğer kanseri sadece erkeklerde meme kanseri ise sadece kadınlarda alınmıĢtır. Buna karĢılık baĢ-boyun kanserleri her iki grupta da eĢit olarak alınmıĢtır. Diğer kanserler grubunda ise sayı olarak yeterli olmadıkları için diğer kanserler bu grupta değerlendirilmiĢtir.
Tablo 13.ÇalıĢma grubunun hastalık gruplarına göre dağılımı
Kadın Erkek Toplam
Akciğer kanseri 0 14 14 0.0% 100.0% 100.0% Meme kanseri 22 0 22 100.0% 0.0% 100.0% BaĢ-boyun kanseri 20 20 40 50.0% 50.0% 100.0% Diğer kanserler 8 16 24 33.3% 66.7% 100.0% Kontrol 47 46 93 50.54% 49.46% % Toplam 97 96 193 50.26% 49.74% 100% P Grup Topla m
çekirdek genis Toplam
n 68 25 93 % 73.1 26.9 100,0 n 65 35 100 % 65 35 100,0 n 133 60 193 % 68.9 31.1 100,0 Kontrol Kanser Aile 0.223
57 4.2. Hacettepe KiĢilik Envanterinin Değerlendirilmesi
HKE, yorumlanırken alt ölçeklerden alınan ham puanların yüzdelik hangi dilime girdiğine bakılmaktadır. Yüzdelik dilim değerinin büyümesi o alt ölçek için uyum düzeyinin iyi, küçük olması ise uyum düzeyinin kötü olması (uyumsuzluk) yönünde yorumlanmaktadır. Kanser hastaları ile kontrol grubu arasındaki kiĢilik özelliklerini karĢılaĢtırdığımız bu çalıĢmada HKE sonuçları çalıĢma gruplarına göre aĢağıda açıklanmıĢtır.
4.2.1. HKE KG alt ölçeğinin değerlendirilmesi
ÇalıĢmamızda KG puanının kanserli grupta kontrol grubuna göre anlamlı düzeyde düĢük olduğu görülmüĢtür (P=0.016).(tablo 14). Puanın düĢük olması kanserli hastalarda, bireyin kendine güvensiz, kararsız, çekingen ve toplumda kabul edilmediği, bir iĢe yaramadığı duygusu içinde olduğunu gösterebilir diye yorumlanabilir. KG puanlarına sosyodemografiklerden sadece gelirin etkisi olmuĢtur. DüĢük gelir grubunda KG daha düĢük elde edilmiĢtir. Ancak bu etki her iki gruptan da ( kanserli grup ve kontrol grubu) olmuĢtur. Yine cinsiyetin etkisi kanserli ve kontrol ayırımı yapmadığımız zaman olmuĢtur. Diğer demografiklerin KG puanına etki etmediğini görüyoruz.
4.2.2. HKE DK alt ölçeğinin değerlendirilmesi
DK puanları kontrol ve kanser grupları açısından anlamlı düzeyde farklı bulunmuĢtur (P=0,009).(tablo14). Kanserli grupta DK puanı daha düĢük bulunmuĢtur. DK puanları bakımından HKE‟nin yüzdelik diliminde her iki grupta %50-75‟lik diliminde bulunmuĢtur. KoG %75‟lik dilime çok yakınken kanserli grup ise %50‟lik dilime daha yakın bulunmuĢtur. Bunun anlamı DK puanı düĢük olan kiĢiler, genellikle gergin ve kaygılı olurlar. Sıkıntılı durumlarda gözyaĢlarını tutamazlar. KarĢılaĢtıkları yeni durumlarda ise ya korkak, çekingen, ya da aĢırı düzeyde atak ve kavgacı olabilirler diye yorumlanabilir. Demografiklerden ailenin etki ettiğini görüyoruz. Ancak bu etki her iki gruptan da olmaktadır. GeniĢ ailenin kanser ve kontrol ayırımı yapmadan DK