GEREÇ VE YÖNTEM Araştırmanın Türü

Araştırma nicel ve genel tarama modeline dayalı olup kesitsel tiptedir.

Araştırmanın Evreni ve Örneklemi

Araştırmanın evrenini 15-30 Nisan tarihleri arasında Türkiye’de pandemi hastanelerinin acil servis, COVİD servis, COVİD yoğun bakım servisinde görev alan hemşireler oluşturmaktadır. Araştırmada ölçme yöntemi olarak kullanılan ölçeğin geçerlilik güvenirlik çalışmasının yeni yapılmış olması bu nedenle de literatürde bu çalışmanın ilk olması nedeniyle örneklem hesaplamasında İşçi ve Altuntaş’ın çalışması referans alınmıştır(17). Örneklem hesaplamasında n = t2

x p x q / d2 formülü kullanılmıştır. Bu bağlamda incelenen olayın görülüş sıklığı (p =15) olarak, görülmeyiş sıklığı (q = 85) olarak alınmış incelenen olayın görülüş sıklığına göre kabul edilen örnekleme hatası (d = 0.04) alınmış ve n = 306 kişi olarak hesaplanmış veriler 307 kişiden toplanmıştır. Daha hızlı, daha kolay olmasının yanı

sıra uygulanan sokağa çıkma yasağı ve hastanenin araştırıcılar açısından risk oluşturması nedeniyle veriler; internet tabanlı dijital (Google anket) toplanmıştır. Araştırmaya katılımın gönüllü olması için anketin ilk seçeneğini gönüllü olma sekmesi oluşturmuş, böylelikle gönüllü olanların diğer sorulara erişimi sağlanmıştır.

Veri Toplama Araçları

Veri toplama araçları olarak; Bireysel Bilgi Formu ve Hemşirelik Mesleği Öz Yeterlik Ölçeği (HMÖYÖ) kullanılmıştır. Araştırmanın bağımsız değişkenlerini bireysel bilgi formunda yer alan sorular, bağımlı değişkenini ise Kullanılan ölçek ve ölçeğin alt boyut puanları oluşturmuştur.

 Bireysel Bilgi Formu: Bu form katılımcıların bazı özelliklerini belirlemeye yöneliktir (yaşı, cinsiyeti, eğitim düzeyi, kronik hastalık durumu, çalışmakta olduğu birim, birimden memnun olup olmama durumu, kendisinin ya da arkadaşlarının COVİD-19 tanısı alıp almadığı, kaygı durumu, meslekte hizmet süresi, haftalık çalışma süresi, çalıştığı hastanenin özelliği vb)  Hemşirelik Mesleği Öz Yeterlik Ölçeği (HMÖYÖ): Ölçek, hemşirelerin mesleki öz

yeterliklerini değerlendirmek amacıyla Caruso ve arkadaşları tarafından geliştirilmiştir. Orijinal ölçek iki alt boyut ve 19 maddeden oluşmaktadır 5’li likert tipindedir (18). Türkçe geçerlik ve güvenirlik analizleri 2019’da Kacaroğlu Vicdan ve Taştekin tarafından yapılmış ölçeğin Türkçe formunun 16 maddeden oluşmasına karar verilmiştir. Soruların tümü olumlu özellikte olup, “kesinlikle katılıyorum 5, katılıyorum 4, karasızım 3, katılmıyorum 2, kesinlikle katılmıyorum 1” şeklinde puanlanmaktadır. Ölçeğin birinci alt boyutu Hasta Bakımın Niteliği (HBN: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, ve 9. maddeler), ikinci alt boyutu Mesleki Durumlardır (MD; 10, 11, 12, 13, 14, 15 ve 16. maddeler). Ölçekte puan artıkça mesleki öz yeterlik artmaktadır. Cronbach Alpha değerleri HYÖYÖ için .87, HBN için .82, MD için .82 olarak bildirilmiştir(21).

Araştırmanın etik boyutu

Araştırma için Gümüşhane Üniversitesi Bilimsel Araştırma ve Yayın Etik Kurulu’ndan etik kurul izni alınmıştır. Orijinal ölçeğin sahiplerinden ve araştırmaya katılan hemşirelerden yazılı onam alınmıştır.

Verilerin Değerlendirilmesi

Araştırma sonucu elde edilen veriler SPSS-22 programı ile değerlendirilmiş hata kontrolleri, tabloları ve istatistiksel analizleri yapılmıştır. İstatistiksel değerlendirmelerde sayı ve yüzde, değerleri verilmiştir. Normallik analizleri öncesinde kayıp veri, uç değer ayıklamaları yapılmıştır. Sonrasında normal dağılıma uygunluk için histogram çizimleri yapılmış, skewness ve kurtosis değerlerine bakılmış ayrıca Kolmogorov-Smirnov analizleri yapılmıştır. Tüm basamaklar sonrasında normal dağılım göstermeyen HMÖYÖ ölçeğine logaritmik dönüşümler uygulanmış ancak yine normal dağılım koşullarının oluşmadığı tespit edilmiştir. Bu nedenle HMÖYÖ üzerinde bağımsız değişkenlerin fark oluşturup oluşturmadığını belirlemek için, Mann Whitney U (MWU) ve Kruskall Wallis (KW) testleri yapılmıştır. Ayrıca analizlerde Chi-square ve spearman korelasyon testleri yapılmış, p < 0.05 istatistiksel anlamlılık düzeyi olarak kabul edilmiştir.

BULGULAR

Bu araştırmadaki katılımcıların yaş ortalaması 29.64 ± 7.06’dır (min-max:20-55), %85.3’ü kadın kalanları erkektir. Evli olanların oranı %41.0’dir, %56.7’si bekardır, geriye kalanlar boşanmış olduğunu belirtmiştir. Katılımcıların %64.7’si eşlerinin de çalıştığını belirtmiştir. Eşi sürekli gündüz şeklinde çalışanların oranı %41.0, nöbet şeklinde çalışanların oranı %24.5, vardiya usulüyle çalışanların oranı ise %7.2 olup kalanlar eşlerinin çalışma şeklini bu üç durumun dışında olarak bildirmiştir. Çocuğu olmayanların oranı %77.8’dir. Katılımcılar çocuklarına bakanları anne baba beraber (%60.6), anne yada babadan herhangi biri (%25.0) ve kardeş (%%14.4) olarak belirtmişlerdir.

(%11.1) olarak tespit edilmiştir. Katılımcıların %17.3’ünün kronik hastalığı bulunmaktadır. Mesleğine yeni başladığını belirtenlerin oranı %8.5’dir. Katılımcıların meslekte çalışma süresi ortalamalarının 8.16 ± 7.35 yıl (min: max: 0-36 yıl) olduğu tespit edilmiştir.

Araştırmadaki katılımcılardan mevcut durum nedeniyle yaşadıkları kaygı için 1-10 arasında puan vermeleri istenmiştir. Kaygı puanı ortalamasının 6.59 ± 2.38 (min-max:1-10) olduğu tespit edilmiştir. Katılımcıların %78.2’sini devlet hastanelerinde çalışanlar, %15.0’ini üniversite hastanesinde çalışanlar, kalanlarını ise özel hastanelerde çalışanlar oluşturmuştur. Katılımcıların haftalık çalışma saati %6.8’inde 30 saat ve daha az, %39.7’sinde 31-40 saat arasında, %53.4’ünde 41 saat ve daha fazla olarak tespit edilmiştir.

Katılımcıların Covid-19’u ilgilendiren bazı durumlarına ilişkin özellikleri Tablo 1’de gösterilmiştir. Bu araştırmadaki katılımcıların puan ortalamaları HMÖYÖ toplamı için 68.62 ± 5.64 (min-max:49- 80), alt boyutlardan HBN için 40.00 ± 3.49 (min-max:28-45), MD için 28.62 ± 2.80 (min-max:21-35) şeklindedir.

Tablo 1. Katılımcıların Covid-19 Durumuna İlişkin Bazı Özellikleri (N=307)

Değişen Özellik n %

Çalışılan birim Covid servis Covid yoğun bakım Acil servis 138 102 67 45.0 33.2 21.8 Çalıştığı birimden memnun olma durumu Hiç memnun değilim

Memnun değilim Kararsızım Memnunun Çok Memnunum 28 65 77 127 10 9.1 21.2 25.1 41.4 3.2

Memnun olmama nedenleri (N=120) Çalışma süresinin düzensizliği Hasta yoğunluğu

Bulaş riskinin olması Ekip arkadaşlarıyla sorunlar İdarecilerin tutum ve davranışları Pek çok sebep

13 14 54 2 29 8 10.8 11.7 45.0 1.7 24.2 6.6 Covid tanısı alma durumu Evet

Hayır Şüpheli 12 270 25 3.9 87.9 8.2 Ekip arkadaşlarından Covid tanısı alan var

mı? Evet Hayır Şüpheli 112 172 23 36.5 56.0 7.5 Sağlığına ilişkin kaygı yaşama durumu? Evet 183 59.6

Hayır Bazen 22 102 7.2 33.2 Bu araştırmada HMÖYÖ ölçeği toplam puanı açısından bağımsız değişkenlerin fark oluşturup oluşturmadığına bakılmış ve sadece fark oluşturan durumlar Tablo 2’de gösterilmiştir. Tablo 2’de görüldüğü üzere; çalıştığı birimden memnun olma değişkeninin sıra ortalamalarının daha yüksek olduğu ve fark oluşturduğu (p < 0.05) tespit edilmiştir. Araştırmada HMÖYÖ ölçeği açısından; yaş aralığı (35 yaş ve altı olma ile 36 yaş ve üstü olma), cinsiyet, eğitim düzeyi, çalışılan birim, kendisinin covid tanısı alma durumu, arkadaşının covid tanısı alma durumu, çalıştığı hastane ve haftalık çalışma süresi değişkenlerinin fark oluşturmadığı (p > 0.05) tespit edilmiştir.

Tablo 2. Katılımcıların HMÖYÖ puanlarının çalıştığı birimden memnuniyetine göre dağılımı (N =

307)

Değişken Özellik HMÖYÖ Test Değeri ve p

Çalıştığı birimden memnun olma durumu

Hiç memnun değilim Memnun değilim Kararsızım Memnunun Çok Memnunum 171.00a,b 128.72a,c,d 145.44e 161.30c,f 243.95b,d,e,f KW=18.201 P= 0.001

a,b,c,d,e,f _{farklılığın kaynaklandığı grupları göstermektedir.} Kaynaklar

1. Huang C, Wang Y, Li X, Ren L, Zhao J, Hu Y, et al. Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China. The Lancet. 2020;395(10223):497-506.

2. Huang C, Wang Y, Li X, Ren L, Zhao J, Hu Y, et al. Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China. Lancet. 2020;395(10223):497-506.

3. Zhu N, Zhang D, Wang W, Li X, Yang B, Song J, et al. China Novel Coronavirus, I., Research, T.(2020) A Novel Coronavirus from Patients with Pneumonia in China, 2019. N Engl J Med.

4. Novel CPERE. The epidemiological characteristics of an outbreak of 2019 novel coronavirus diseases (COVID-19) in China. Zhonghua liu xing bing xue za zhi= Zhonghua liuxingbingxue zazhi. 2020;41(2):145.

5. Dhama K, Sharun K, Tiwari R, Sircar S, Bhat S, Malik YS, et al. Coronavirus Disease 2019– COVID-19. 2020.

6. World Health Organization. Middle East respiratory syndrome coronavirus (MERS-CoV). 2020(Erişim tarihi 23.04.2020) [Internet].

7. Cascella M, Rajnik M, Cuomo A, Dulebohn SC, Di Napoli R. Features, Evaluation and Treatment Coronavirus (COVID-19). StatPearls. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing StatPearls Publishing LLC.; 2020.

8. McKibbin WJ, Fernando R. The global macroeconomic impacts of COVID-19: Seven scenarios. 2020.

9. Bostan S, Erdem R, Öztürk Y, Kılıç T, Yılmaz A. The Effect of COVID-19 Pandemic on the Turkish Society. Electron J Gen Med. 2020; 17 (6): em237. 2020.

10. Okuroğlu GK, Bahçecik N, Alpar ŞE. Felsefe ve hemşirelik etiği. Kilikya Felsefe Dergisi. 2014(1):53-61.

11. Bandura A. Self-efficacy: toward a unifying theory of behavioral change. Psychological review. 1977;84(2):191.

12. Vicdan AK, Taştekin A. Hemşirelik Mesleği Öz Yeterlik Ölçeği’ni Türkçeye Uyarlama Çalışması.

13. Stump GS, Husman J, Brem SK. The nursing student self-efficacy scale: development using item response theory. Nursing Research. 2012;61(3):149-58.

14. Lee TW, Ko YK. Effects of self‐efficacy, affectivity and collective efficacy on nursing performance of hospital nurses. Journal of Advanced nursing. 2010;66(4):839-48.

15. Alavi A, Zargham-Boroujeni A, Yousefy A, Bahrami M. Altruism, the values dimension of caring self-efficacy concept in Iranian pediatric nurses. Journal of education and health promotion. 2017;6.

16. Hassan J, Hongkrailert N, Sillabutra J. Effect of efficacy on nursing performance in Indira Gandhi Memorial Hospital, Maldives. Journal of Public Health and Development. 2015;13(2):19-30. 17. İşçi N, Altuntaş S. Effect of Professionalism Level on Tendency to Make Medical Errors in Nurses. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi. 2019.

18. Caruso R, Pittella F, Zaghini F, Fida R, Sili A. Development and validation of the nursing profession self‐efficacy scale. International nursing review. 2016;63(3):455-64.

19. Kalaycı Ş, Albayrak A, Eroğlu A, Küçüksille E, Ak B, Karaltı M, et al. SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri, Asil Yayın Dağıtım Ltd. Şti, Ankara. 2005.

20. Ayaz S, Doğan R. HEMŞİRELERİN EGZERSİZ DAVRANIŞLARI, ÖZ YETERLİLİK DÜZEYLERİ VE İLİŞKİLİ FAKTÖRLER. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2015;18(4):287-95.

21. Karadağ E, Derya A, Ucuzal M. Sağlık yüksekokulu öğrencilerinin öz etkililik-yeterlik düzeyleri. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi. 2011;4(1):13-20.

22. Zhang Z-J, Zhang C-L, Zhang X-G, Liu X-M, Zhang H, Wang J, et al. Relationship between self-efficacy beliefs and achievement motivation in student nurses. Chinese Nursing Research. 2015;2(2-3):67-70.

23. Kassem AH. Bullying Behaviors and Self Efficacy among Nursing Students at Clinical Settings: Comparative Study. Journal of Education and Practice. 2015;6(35):25-36.

24. Priesack A, Alcock J. Well-being and self-efficacy in a sample of undergraduate nurse students: A small survey study. Nurse Education Today. 2015;35(5):e16-e20.

25. Gilissen J, Pivodic L, Wendrich-van Dael A, Cools W, Vander Stichele R, Van den Block L, et al. Nurses’ self-efficacy, rather than their knowledge, is associated with their engagement in advance care planning in nursing homes: A survey study. Palliative Medicine.

2020:0269216320916158.

26. Dehghani F, Barkhordari-Sharifabad M, Sedaghati-kasbakhi M, Fallahzadeh H. Effect of palliative care training on perceived self-efficacy of the nurses. BMC Palliative Care. 2020;19(1):1-6. 27. Tambağ H, Kahraman Y, Şahpolat M, Can R. Hemşirelerin çalışma ortamlarının iş doyumu üzerine etkisi. 2015.