3. ADANA’NIN TAR HÇES ve MEZARLIKLAR
5.3. Süsleme
5.3.3 Geometrik ve Sembolik fadeler
ncelenen örneklerde geometrik ve sembolik motifler ço u zaman ölen ki inin ya antısı hakkında bilgi verebilmektedir. Rozetler, gülçe motifleri (Resim 19, 21, 24, 44, 49, 53, 62), cami-kitap-terazi tasviri (Resim 23), ay ve yıldız (Resim 32, 57) gibi motiflerin kullanımı söz konusudur. Bu kullanımların yanı sıra çarkıfelek motifleri (Resim 61, 62, 64), ibrik ve havuz motifleri (Resim 60) ele alınan örnekler içerisindedir. Asri mezarlıkta bulunan bir örnekte ölen ki inin sanatçı kimli ini ortaya çıkaran stilize ud motifi kullanılmı tır. Adana’da bulunan bu mezar ta ı ünik bir uygulamadır.
Yukarıda sözünü etti imiz süsleme ö eleri bazen tek ba ına bazen de bitkisel yada geometrik unsurlarla ele alınmı tır. Vazodan çıkan çiçek tasvirleri, kase içerisinde meyve tasvirleri bu örnekler içerisindedir ( Resim 68, 69, 70, 71)(Resim 51, 52).
Çarkıfelek motifi dairesel dönü üm hayatın yani dünyanın sembolüdür. Mezar ta larında görülen di er semboller cami, ay-yıldız, terazi eklindedir.
Devlet ve din adamlarının, askeri kurum ve mensuplarının, esnafın, sanatkârın, ilim adamlarının konumlarına göre ba lık ve süslemeleri birbirinden farklıdır. Tarikat mensuplarına ait ta ların ba lıklarında mistik sembolizm oldukça barizdir. 1828 yılından itibaren dönemin padi ahlarına ait fesler hangisi ise ölen ki inin mezar ta ının ba lı ı buna göre olurdu. II.Mahmut dönemindeki fesler “mahmudi fes”, sultan Abdülaziz dönemindekilere “azizi fes”, sultan II.Abdülhamid dönemindekilere ise “hamidi fes” denirdi. Osmanlı dönemine ait mezarlıklardaki ba lıkların ço u azizi feslerdendir.
Adana mezar ta larında en yaygın kullanılan ba lık formu, fes eklinde olanıdır. Mezarlıktaki örneklerde, sade ya da silme eritli olarak verilen ba lık formunu
görebilmekteyiz. Müzede bulunan önemli devlet adamlarına ait ba lıklarda aziziye fes, sarıklı fes, çubuk ba lıklı ta kın sarıklı kavuk-kısa sarıklı kavuk gibi çe itler kullanılmı tır.62 Mecidiye kalıplı fesler a a ıya do ru daralan formdadır ve hizmetli, katip, pa alar bu festen giymektedir. Aziziye kalıplı fesler alttan yukarıya do ru geni lemekte ve bu fesi asker ve memurlar giymektedir. Hamidiye kalıplı feslerin alt çapı üst çapından daha dardır, kehribarcı, dervi ve ö renci fesleri bu tiptedir.63
ncelenen örneklerde selvi motifini görmüyoruz. Bunun yerine Allah’a ula mayı sa layan ba ka a aç tasvirleri yapılmı tır (Resim 59). Mezar ta larında en yaygın kullanılan a aç sembollerinden biri “hayat a acı” motifidir. Bollu u bereketi simgeler. Meyveli a aç ise insan-ı kamili temsil eder. Ölüm ve fanili in sembolü olarak kullanılan selvi a acı mezar ta larında en çok kullanılan motiflerdendir. Selvi vahdedi yani Allah’ı birlemeyi sembolize eder.
Allah lafzının ilk harfi olan elif’e de benzetilen selvi’nin sallanırken yapraklarından çıkan “hû” sesi ile Allah’ı zikretti ine inanılır. Dalları kolay sarsılmaz bu haliyle
62 Çal, H., a.g.m., s.206-225 63
sabrın ve temkinin sembolüdür. Dik ve do ru duru u ile do rulu u ve dürüstlü ü temsil eder, selvinin üst dallarının e ri durması yaradanın kar ısında boynu bükük kalmayı, acziyeti ifade eder.
Mühr-ü Süleyman bolluk ve bereketi, gül ilahi güzelli i, lale vahded-i vücud yani Allah’ı sembolize eder. Kandil aydınlı ı, meyve ölümsüzlük yani cennette ebedi ikramları, ha ha -çam kozala ı uykuyu cenneti temsil eder.
Sarık müderris ve defter eminlerini, kavuk orta dereceli memurları, ihti amlı kavuklar Osmanlı yönetiminde sadrazam, kubbe altı vezirleri ve kaptan-ı deryaları, uzun külah Mevlevi tarikatı mensubunu temsil eder. Çapa, gemi dire i, yelken denizcileri, hokka ve kalem katipleri, lahana ve bamya cirit takımı oyuncularını, yazısız mezarlar cellatları, kırık ba lı mezar ta ları yeniçerileri, müzik enstrümanı müzisyeni ifade eder.
Adana mezar ta larında kar ımıza çıkan terazi ve kitap, simgesel olarak kanunu ve kur-an’ı temsil etmektedir.64
64 Keskin, C., “Eyüpsultan’da bulunan Osmanlı dönemi armalı ve ni anlı
mezar ta ları” Tarihi Kültürü ve Sanatıyla Eyüpsultan Sempozyumu III, stanbul, 19.. s.371
Katalog no 15’te bu tasvirlerin bir arada verildi i görülmektedir.
Adana mezar ta ları Osmanlı açısından de erlendirildi inde, di er bölge ve dönem örnekleriyle büyük benzerlikler ta ımaktadır. Tabiî ki yöresel etkilerin, sosyal ve kültürel ya antının her alanda oldu u gibi sanata da etki etmemesi dü ünülemez. Elimizde bulunan eserlerin birço unun benzerini Konya, stanbul ya da Antalya’da görebilmek mümkündür. Ortak sanat de erleri, dönemin üslubu, her sanat alanında oldu u gibi bu sanat dalında da kendini göstermektedir.
Çalı mamızda, dönem olarak sınırlandırdı ımız örneklerde çe itli uygulamalar oldu undan bahsettik. Ölen ki inin statüsüne uygun olarak, hem malzeme hem de form- süsleme özellikleri büyük bir titizlikle ele alınmı tır. Bu eserlerin büyük bir ço unlu u müzede muhafaza edilmektedir. Mezarlıkta yaptı ımız çalı malarda, müzedeki örnekler kadar olmasa da birçok eserde özenli sanat abideleridir.
Barok karakterli motifler, kenger ve akant yaprakları, sandık ve kaidelerdeki pahlanmalar ve “S” “C” kıvrımlarının, Osmanlı’ya batılıla mayla beraber girmesi, birçok alanda
oldu u gibi mezar ta larına da yansımaları olmu tur. Bu etkile im, hem form hem de süsleme açısından dikkat çekmektedir. Mezar ta larının her birinin birer heykelmi gibi algılanması bu dönemin üslup özellikleriyle ilgilidir.
Bu özelliklerin yanı sıra, mezar ta ı i lemecili inin geleneksel birçok uygulaması terk edilmemi tir. Bu özellikler ba lık formlarında ve kitabelerin biçimleni inde dikkat çekmektedir.
Çe itli çalı malarda neredeyse birebir benzer formlu ta larda farklı isimlendirmeler mevcuttur. Bunlar yanlı de ildir. Fakat ortak bir dü ünce etrafında yaptı ımız çalı maların formüle edilmesi, sistematik olması ve daha öncesinde yapılmı tasnif çalı malarıyla uygun olması gerekmektedir. Bu temenniler do rultusunda, çalı mamızı belirli bir noktaya getirdik ve toparlamaya çalı tık. Bu çalı mada, günümüze de in sa lam gelebilmi Adana mezar ta larını, dönem, üslup, süsleme ve form gibi özellikleriyle de erlendirmeye gayret gösterdik. u ana de in bu konuyla ilgili derli toplu bir çalı manın yapılmayı ına dikkat çekmek istedik. Tarihe ı ık tutan, Adana’nın sosyal ve kültürel geçmi ini aydınlatan ve her biri birer edebiyat harikası olan bu eserler (ki özellikle mezarlıkta bulunanlar) korumaya
muhtaçtırlar. Sanat de erleriyle, kültürel ve edebi de erleriyle gelecek nesillere aktarmada üzerimize büyük vazifeler dü mektedir.
B BL YOGRAFYA
AKAR, A., “Eski Türk Mezar Ta ı Süslerine Dair” Sanat Dünyamız, S:2, stanbul, Eylül 1974.
ANON M, 1973 Adana l Yıllı ı, Adana, 1973. ARSEVEN, C. E., Türk Sanatı, stanbul, 1984.
ARSLAN, A., Geç Dönem Osmanlı Konya Mezar Ta ları (19 ve 20. yy)(S.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Basılmamı Yüksek Lisans Tezi), Konya, 2005
ASLANAPA, O., Türk Sanatı, stanbul, 1999. BAKIRCI, N., Mevlevi Mezar Ta ları, Konya, 2006.
BARTHOLD,W., “Türklerde ve Mo ollarda Defin Merasimi Meselesine Dair”, (Çeviren:A. nan), Belleten, Cilt:XI, S:43, Ankara, 1947, s.515-540.
BARI TA, H.Ö., “Konya nce Minareli Müzesindeki 15-16. yy Sembolik Lahitlerinden Örnekler”, XIII. Türk Tarih Kongresi Ankara 1984, s. 10-11, S:219(Temmuz)Ankara, 1984, s.12-13.
BA KAN, S., “Ba langıcından 14. Yüzyıl Sonuna Kadar Anadolu Mezarta ları ve Karamano lu Devri Konya Mezarta ları Üzerine Bir nceleme”, Türk Dünyası Ara tırmaları, S:67, A ustos 1990, s.203-215
BA KAN, S., Karamano ulları Dönemi Konya Mezar Ta ları, Ankara, 1996
BA AR, Z., Erzurumda Eski Mezarlıklar ve Resimli Mezar Ta ları, Ankara, 1973
BAYKARA, T., Türkiye Selçukluları Devrinde Konya, Konya, 1998
BENL , Y., Ak ehirde Bulunan Süslemeli Türk Mezar Ta ları ( S.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Anabilim Dalı Basılmamı Yüksek Lisans Tezi),Konya,1992
CSANAT, B.,”VI.-VIII. Yüzyıllarda ç Asya’da Türk Tipi Arkeoloji Anıtları”, Türk Kültürü Ara tırmaları ( Dr. Emel Esin’e Arma an ), Ankara, 1986, s.7-32
ÇAL, H., “ stanbul Eyüp’teki Erkek Mezar ta larında Ba lıklar”, Tarihi Kültürü ve Sanatıyla Eyüp Sultan Sempozyumu III, stanbul 2002, s. 206-225
ÇAYCI, A., Anadolu Selçuklu Sanatı’nda Gezegen ve Burç Tasvirleri, Ankara, 2002
ÇERKEZ, M., “Eyüp Sultan Mezar Ta larında Kandil Motifleri”, Eyüp Sultan Sempozyumu III, stanbul, s.338- 365
DANIK, E., Koç ve At eklindeki Tunceli Mezar Ta ları, Ankara, 1990, s.29.a
DA , Ertan, “Çe me Mezarlı ındaki Mimari Tasvirli Mezar Ta ları”, Sanat Tarihi Dergisi, S:VIII., zmir, 1996, s.21-32 D YARBEK RL , N.,Hun Sanatı, stanbul, 1972
EBERHARD, W., “Eski Çin Kültürü ve Türkler” (çeviren: lhan Berk), A.Ü.D.T.C.Fak.Dergisi, s:4/1, 1993, s.19-29
ERDEM R, Y., Sırçalı Medrese Mezar Anıtları Müzesi, Konya, 2002
EREN, N., “Antalya Müzesinde Bulunan Eski Türk Mezar Ta ları”, Türk Etnografya Dergisi, S:XVII, Ankara, 1982, s.109-133
ERTU , N., “Osmanlı Mezar Ta ları”, Osmanlı Kültür ve Sanat, C:9, Ankara, 1999
EY CE, S., “Mezarlıklarımız”, Türk Yurdu, S:242, stanbul, 1955, s.685-694
EY CE, S., “Mezarlıklar ve Hazireler”, slam Dünyasında Mezarlıklar ve Defin Gelenekleri, Ankara, 1996.
GÜLENSOY, T., Orhundan Anadolu’ya Türk Damgaları, stanbul, 1989
GÖRGÜNAY, N.K., Altaylarda Tuna Boyu’na Türk Dünyasında Ortak Yanı lar(Motifler), Ankara, 2001 GÖRKEM, ., “Harput Mezar Ta ları ve Kitabeleri” Fırat Havzası Yazma Eserler Sempozyumu, s.191-210.
GRAMONT, B. vd., “Tarihsel Kaynak Olarak Osmanlı Mezarlıkları”, Erdem, C:6, S:16 (Ocak 1990), stanbul, 1992, s.178-214.
HASEK , M., Plastik Açıdan Türk Mezar Ta ları, stanbul, 1977
HASOL, Do an, Ansiklopedik Mimarlık Sözlü ü, stanbul, 1998
CAN, N., Anadolu Mezar Ta ları Süslemecili i, Eski ehir, 1980.
KARA, H., KURU, ., Konya Mezarlıkları ve Mezar Ta ları, Konya, 2005.
KAFESO LU, ., Türk Milli Kültürü, stanbul, 1995 KARAMA ARALI, B., Ahlat Mezar Ta ları, Ankara, 1992.
KARAMA ARALI, B., “Sivas ve Tokat Mezar Ta larının Mahiyeti Hakkında”, Selçuklu Ara tırmaları Dergisi, S:2, Ankara, 1970, s. 75-109.
KARAÇA , D., Bursa’daki 14-15. Yüzyıl Mezar Ta ları, Ankara, 1994
KAYGILI, H., “Tarihi Ahlat Mezar Ta ları Üzerinde Asit Ya murlarının etkisi”, VI. Ortaça ve Türk Dönemi Kazı Sonuçları ve Sanat Tarihi Sempozyumu Bildirileri, Kayseri, 2002, s. 479-491
KESK N, C., “Eyüpsultan’da Bulunan Osmanlı Dönemi Armalı ve Ni anlı Mezar Ta ları” Tarihi Kültürü ve Sanatıyla Eyüp Sultan Sempozyumu III, stanbul, 19.. s.371
KO AY, H.Z., “Kültür Tarihimiz Bakımından ki Önemli Mezar Ta ı”, Türk Kültürü Ara tırmaları(Dr. Emel Esin’e Arma an), Ankara, 1986
KUBAN, D., 100 Soruda Türkiye Sanat Tarihi, stanbul, 1978.
KURUYAZICI, H., “Adana Maddesi”, Eczacıba ı Sanat Ansiklopedisi, C:1, stanbul, 1997
LAQUEUR, H.P., Huve’l Baki stanbul’da Osmanlı Mezarlıkları ve Mezar Ta ları, stanbul
ÖNDER, M., “Konya Mezar Ta larında ekil ve Motif Karakterleri”, Anıt, S: 22-223, Konya, 1958
ÖNDER, M., “Konya Mezar Ta larında ekil ve Süsler”, Türk Etnografya Dergisi, S.XII, stanbul
ÖNDER, M., “Mezarlıklar ve Mezar Ta larımız”, Türk Yurdu, S.253, stanbul, 1996, s. 621
ÖNEY, G., Anadolu Selçuklu Mimari Süslemesi ve El Sanatları, Ankara, 1988
ÖNKAL, H., Anadolu Selçuklu Türbeleri, Ankara, 1996 ÖNKAL, H., “Birgi Karao lu Camii Haziresindeki Mezar Ta ları, Yılmaz Önge Arma anı, Konya, s.134
ÖZER, C., “Edirne Üsküflü Mezar Ta ı Örnekleri”, 9. Milletlerarası Türk Sanatları Kongresi Bildirileri, C.3, Ankara,1995, s. 47
ÖZKAN, H., “Erzincan/Çayırlı ve Çevresindeki Heykel Biçimli Mezar Ta larından Birkaç Örnek”, VI. Ortaça ve Türk Dönemi Kazı Sonuçları ve Sanat Tarihi Sempozyumu, Kayseri, 2002
ÖZMEN, Ö., “Adana Mezarlarında, Mezar Ta larında Ya ayan Uygarlık” Kizzuwatnalı (Adana) Kraliçe Puduhepa Anısına Denemeler, Adana Kültür Sanat Derne i Yayınları No: 6, Adana 2001 s.71-86
PEKTA , K., Bitlis Tarihi Mezarlıkları ve Mezar Ta ları, Ankara, 2001
OPOLYO, E.B., “Türk Mezar Ta ları”, Önasya, S:57, Ankara,1970, s. 12-13
SEY RC , M., - TOPBA , A., Afyon Karahisar Yöresi Türkmen Mezar Ta ları,
T BET, A.-I IN, E.-YELKENC , D., “Yenikapı Mevlevihanesi Haziresi”, slam Dünyasında Mezarlıklar ve Defin Gelenekleri I, Ankara, 1996
TUNCEL, G., Batı Anadolu Bölgesi’nde Camii Tasvirli Mezar Ta ları, Ankara, 1989.
URAZ, M., Türk Mitolojisi, stanbul, 1992
ÜLKER, N., “Ege Bölgesi Osmanlı Devri Mezar Ta ları”, Osmanlı Kültür ve Sanat, C:9, Ankara, 1999
YÜKSEL M., Çukurova’da Türk slam Eserleri ve Kitabeler, Adana Türk Oca ı ubesi Yayınları Seri No:1, Adana
RES M L STES
RES M 1: Hasan Fevzi Bey’in Mezar Ta ı RES M 2: Erzade Ömer Efendi’nin Mezar Ta ı RES M 3: Hacı Ali Bey’in Mezar Ta ı
RES M 4: Celal Pa a’nın Kethüdası Koca A a’nın Mezar Ta ı
RES M 5: Kalcızade Mir Osman’ın Mezar Ta ı
RES M 6: Adana Mütesellimi Abdullah Pa azade Ahmet Bey’in Mezar Ta ı
RES M 7: Adana Mütesellimi Abdullah Pa azade Ahmet Bey’in Mezar Ta ı
RES M 8: Süleyman Pa azade Ahmet Pa a’nın Ayak Ta ı RES M 9: Süleyman Pa azade Ahmet Pa a’nın Ba Ta ı RES M 10: Süleyman Pa azade Ahmet Pa a’nın Sandık Ta ı RES M 11: Adana Merkez Naibi Mustafa Adil Efendi’nin Mezar Ta ı
RES M 12: Mennan Bey’in Mezar Ta ı RES M 13: Katalog No 10 Grup Mezar Ta ı RES M 14: Katalog No 11 Mezar Ta ı RES M 15: Katalog No 11 Mezar Ta ı RES M 16: Mahmud A a’nın Mezar Ta ı RES M 17: Katalog No 13 Mezar Ta ı RES M 18: Katalog No 13 Mezar Ta ı RES M 19: Katalog No 14 Aile Kabristanlı ı
RES M 20: Katalog No 14 Ziya Efendi’ye Ait Mezar Ta ı RES M 21: Mahmud Bey’in Mezar Ta ı
RES M 22: Mahmud Bey’in Mezar Ta ı RES M 23: Mahmud Bey’in Mezar Ta ı
RES M 24: Mahmud Bey’in Mezar Ta ı
RES M 25: Pamukçu Mahmud A a ve E inin Mezar Ta ı RES M 26: Hacı Ahmed Bey’in Mezar Ta ı
RES M 27: Ragıb Bey’in Mezar Ta ı RES M 28: Ragıb Bey’in Mezar Ta ı RES M 29: Hüseyin Efendi’nin Mezar Ta ı RES M 30: Katalog No 20 Ba Ta ı
RES M 31: Katalog No 20 Ayak Ta ı RES M 32: Katalog No 21 Ba Ta ı
RES M 33: Mir Mehmed Bey’in Mezar Ta ı
RES M 34: Dervi Pa a O lu Mir Hüseyin’in Mezar Ta ı RES M 35: Salih Pa a’nın Mezar Ta ı
RES M 36: Hacı Abdurrahman Fevzi Efendi’nin Mezar Ta ı RES M 37: skender Bey’in Mezar Ta ı
RES M 38: Adana Vilayeti Alay Beyi Süleyman Bey’in Mezar Ta ı
RES M 39: Mirliva Hacı Mehmet Naci Pa a’nın Ba Ta ı RES M 40: Mirliva Hacı Mehmet Naci Pa a’nın Ayak Ta ı RES M 41: Adana Vilayeti Asakiri Zabdiyesi Alay Beyi Merati-zade brahim Bey’in Mezar Ta ı
RES M 42: Adana Defterdarı Sofyalı Mustafa Bey’in Ba Ta ı
RES M 43: Adana Defterdarı Sofyalı Mustafa Bey’in Ayak Ta ı
RES M 44: Orman Ser-Müfetti i Akif Efendi’nin Mezar Ta ı
RES M 45: Hacı Yunus A a’nın Mezar Ta ı RES M 46: Katalog No 33 Mezar Ta ı
RES M 47: Ahmet Nuri ve Osman Ba e mezler’in Mezar Ta ı
RES M 48: Hasan Efendi’nin Mezar Ta ı RES M 49: air Ziya Pa a’nın Mezar Ta ı RES M 50: air Ziya Pa a’nın Mezar Ta ı
RES M 51: Mustafa Pa a’nın Kızı Rukiye Hanımın Ba Ta ı RES M 52: Mustafa Pa a’nın Kızı Rukiye Hanımın Ayak Ta ı
RES M 53: Abdurrahman Pa azade Adana Serdarı smail Bey’in Kızı Emine Hanımın Mezar Ta ı
RES M 54: Ömer A a’nın Zevcesi Hadice Hanım’ın Mezar Ta ı
RES M 55: erife Ai e Hanımın Ba Ta ı
RES M 56: Karslı Hacı Ali A a’nın Kızı Hacı Fatıma Hatun’un Ba Ta ı
RES M 58: Katalog No 43 Mezar Ta ı RES M 59: Katalog No 43 Ayak Ta ı RES M 60: Katalog No 44 Mezar Ta ı RES M 61: Katalog No 44 Mezar Ta ı RES M 62: Katalog No 45 Mezar Ta ı RES M 63: Katalog No 46 Mezar Ta ı RES M 64: Katalog No 47 Mezar Ta ı
RES M 65: Fatıma Melek Hanım’ın Mezar Ta ı RES M 66: Hacı efika Hanım’ın Mezar Ta ı RES M 67: Katalog No 50 Mezar Ta ı
RES M 68: Mennan Bey’in Kızı Zeyneb Hanım’ın Mezar Ta ı
RES M 69: Hasibe erife Hanım’ın Ba Ta ı RES M 70: Hasibe erife Hanım’ın Ba Ta ı RES M 71: Katalog No 53 Ba Ta ı
RES M 72: Katalog No 53 Ayak Ta ı
RES M 73: Fatıma Fahriye Hanım’ın Mezar Ta ı
RES M 74: Fatıma Zehre Hanım’ın Ba Ta ı RES M 75: Fatıma Zehre Hanım’ın Ayak Ta ı
RES M 76: stanbul’da Lahana Ba lıklar
Ç Z M L STES
Ç Z M 1: Hasan Fevzi Bey’in Mezar Ta ı Ç Z M 2: Erzade Ömer Efendi’nin Mezar Ta ı Ç Z M 3: Hacı Ali Bey’in Mezar Ta ı
Ç Z M 4: Celal Pa a’nın Kethüdası Koca A a’nın Mezar Ta ı
Ç Z M 5: Kalcızade Mir Osman’ın Mezar Ta ı
Ç Z M 6: Süleyman Pa azade Ahmet Pa a’nın Ayak Ta ı Ç Z M 7: Hacı Ahmed Bey’in Mezar Ta ı
Ç Z M 8: Ragıb Bey’in Mezar Ta ı Ç Z M 9: Ragıb Bey’in Mezar Ta ı
Ç Z M 10: Hüseyin Efendi’nin Mezar Ta ı Ç Z M 11: Katalog No 20 Ayak Ta ı Ç Z M 12: Katalog No 21 Ba Ta ı
Ç Z M 13: Adana Vilayeti Alay Beyi Süleyman Bey’in Mezar Ta ı
Ç Z M 14: Mirliva Hacı Mehmet Naci Pa a’nın Ba Ta ı Ç Z M 15: Adana Vilayeti Asakiri Zabdiyesi Alay Beyi Merati-zade brahim Bey’in Mezar Ta ı
Ç Z M 16: Ahmet Nuri ve Osman Ba e mezler’in Mezar Ta ı
Ç Z M 17: air Ziya Pa a’nın Mezar Ta ı
Ç Z M 18: Mustafa Pa a’nın Kızı Rukiye Hanımın Ba Ta ı Ç Z M 19: Abdurrahman Pa azade Adana Serdarı smail Bey’in Kızı Emine Hanımın Mezar Ta ı
Ç Z M 20: Fatıma Melek Hanım’ın Mezar Ta ı Ç Z M 21: Hasibe erife Hanım’ın Ba ve Ayak Ta ı Ç Z M 22: Fatıma Fahriye Hanım’ın Mezar Ta ı
RES M 4: Celal Pa a’nın Kethüdası Koca A a’nın Mezar Ta ı
RES M 6: Adana Mütesellimi Abdullah Pa azade Ahmet Bey’in Mezar Ta ı
RES M 7: Adana Mütesellimi Abdullah Pa azade Ahmet Bey’in Mezar Ta ı
RES M 8: Süleyman Pa azade Ahmet Pa a’nın Ayak Ta ı
RES M 9: Süleyman Pa azade Ahmet Pa a’nın Ba Ta ı
RES M 10: Süleyman Pa azade Ahmet Pa a’nın Sandık Ta ı
RES M 11: Adana Merkez Naibi Mustafa Adil Efendi’nin Mezar Ta ı
RES M 20: Katalog No 14 Ziya Efendi’ye Ait Mezar Ta ı
RES M 25: Pamukçu Mahmud A a ve E inin Mezar Ta ı
R E S M 3 0 : K a t a l o g N o 2 0 B a Ta ı
RES M 34: Dervi Pa a O lu Mir Hüseyin’in Mezar Ta ı
RES M 36: Hacı Abdurrahman Fevzi Efendi’nin Mezar Ta ı
RES M 38: Adana Vilayeti Alay Beyi Süleyman Bey’in Mezar Ta ı
RES M 39: Mirliva Hacı Mehmet Naci Pa a’nın Ba Ta ı