GEÇİCİ HUKUKİ KORUMA TEDBİRLERİNDE YARGILAMA HARÇLARI

I- Delil Tespitinde Yargılama Harçları

121 Davacı iş sahibi, borçlu olarak davalı müteahhit Dursun Ali'ye verdiği 20.01.1985 tanzim, 20.06.1985 vadeli 350.000 TL. kıymetli bononun bedelsizliğinden dolayı iptalini istemiştir.

Dava devam ederken 23.08.1985 günlü dilekçe ile davalı gösterilen Abidin'i davaya dahil etmiş, fakat gerekli harçları yatırmamıştır. Davaya dahil edilen Abidin iptali istenen bononun ciro suretiyle hamilidir. Öyleyse lehtar davalı Durmuş Ali ile ciranta Abidin arasında mecburi dava arkadaşlığı yoktur. Bu sebeple ciranta Abidin'in davaya dahil edilmek suretiyle davalı olarak kabulü yanlıştır. Davacının ciranta Abidin hakkındaki davası Harçlar Yasasına göre harca tabidir. Davacı yarıca yasal harcı verilmemiş olmasına göre davacının davalı Abidin hakkında açılmış bir davası yoktur. Bu sebeplerle Abidin hakkındaki istemin reddine karar verilecek yerde yazılı gerekçelerle kabulü yasaya aykırı olup karar bozulmalıdır. 15. HD, 18.03.1991, 1210/1303, (YKD, 1991/9, s.1372).

122 Yılmaz Z. (Yargılama Harçları) s.30.

123 Uygulamadaki deyimiyle davaya dahil etme, birleştirme istemini de içeren yeni bir dava niteliğindedir. Ve bu niteliği ile de birleştirilen yeni davanın harca tabî olduğu kuşkusuzdur.

Öte yandan, bu yönün mahkemece yerine getirilmesi gerekli bir işlem olduğu da söz götürmez. Bu nedenle, mahkemece, özellikle gerekli harcın alınması suretiyle yasal işlem tamamlandıktan sonra davaya devam edip sonucuna göre karar vermek gerekirken yazılı şekilde, yukarıda belirtilen işlemler tamamlanmadan B.... Sigorta Anonim Şirketi hakkında hüküm kurulması isabetli değildir. 21. HD, 11/03/1999, 1626/1666 (YKD, 1999/8, s.1108).

Delil tespiti, ileride açılacak veya açılmış olan bir dava ile ilgili delillerin, bazı şartlar altında zamanından önce toplanıp güvence altına alınmasını sağlamak için kabul edilmiş bir müessesedir¹²⁴. Dava açılmadan önce delil tespiti isteyen kişi, başvurma maktu karar ve ilam harcını peşin olarak yatırmak zorundadır (HUMK m.414; (1) sayılı tarife A/I,III-2.d). Maktu karar ve ilâm harcı diğer dava ve taleplerden farklı olarak 21,40 YTL’dir (1 sayılı tarife). Aynı dilekçe ile hem delil tespiti istenmiş hem de esas hakkındaki dava açılmış ise bir tek başvurma harcı alınır. Delil tespiti için ayrıca başvurma harcı alınamayacağı gibi karar ve ilâm harcı da alınmaz¹²⁵. Delil tespitinin reddi halinde talepte bulunandan ret harcı alınmaz.

Delil tespiti yapılmasına dair kararlarda, harç tespit istenirken peşin olarak ödenmiş olduğundan, tespit isteyenden başka bir harç alınmasına karar verilmez. Bu tespitten sonra açılan asıl dava hakkında karar veren mahkeme, diğer yargılama giderlerinde olduğu gibi, delil tespiti giderlerinin de davada haksız çıkan tarafa yükletilmesine kendiliğinden karar verir¹²⁶.

HUMK’un 100. ve 368. maddeleri karşısında, delil tespiti ve ihtiyati tedbir, özellikle davadan önce, bazı hallerde dava sırasında inceleme konusu yapılan talepler olup dava niteliği taşımamaktadırlar. Buna dayanarak ihtiyati tedbir ve delil tespiti kararlarından, bazı yazarların aksine¹²⁷, başvurma harcı alınmaması gerektiğini savunan görüş¹²⁸, bir işlemin 492 sayılı Harçlar Kanunu’nun 13. maddesinde yazılı olmaması keyfiyetinin, o işlemin başvurma harcına tabî tutulduğunu gösteren kesin bir kıstas olarak addetmenin mümkün olmadığına dayanmaktadır.

124 Kuru/Arslan/Yılmaz (Medeni Usul Hukuku) s.710.

125 Aldemir s.304.

126 Yılmaz Z. (Yargılama Harçları) s.27.

127 Olgaç(Harçlar Kanunu) s.7.

128 Öktemer (Başvurma harcı) s.570.

II- İhtiyati Tedbirlerde Yargılama Harçları

Genellikle uzun süren davalar¹²⁹ sürecinde, davalının dava konusunu bir başkasına devretmesi imkan dahilinde bulunduğundan, davacının davayı kazanması halinde dava konusu şeye kavuşması tehlikeye girebilir. Bu nedenle davacının davayı kazanması halinde dava konusu şeye (mala) kavuşmasını dava sırasında hatta davadan önce güvence altına almaya yarayan tedbirlere ihtiyati tedbirler denir¹³⁰.

İhtiyati tedbir isteklerinde kural olarak hem başvurma hem de karar ve ilâm harcı alınır¹³¹. Bu harçlar ihtiyati tedbir talebinde bulunan kişiden peşin olarak tahsil edilir. Maktu karar ve ilâm harcı diğer dava ve taleplerden farklı olarak 21,40 YTL’dir (1 sayılı tarife). Aynı dava dilekçesi ile hem ihtiyati tedbir talebinde bulunulmuş, hem de esas hakkında dava açılmış ise, ihtiyati tedbir talebi için herhangi bir harç alınmaz. Bu halde esas hakkında açılan dava için bir tek başvurma harcı ile karar ve ilâm harcı alınır¹³². Aynı şekilde, ihtiyati tedbir talebinin delil tespiti ile birlikte yapılması halinde ayrı ayrı başvurma harcı alınmayıp tek başvurma harcı alınması yeterli olacaktır¹³³. İhtiyati tedbir kararı verildikten sonra bu kararın icrası için icra dairesine

129 Medeni usul hukukunun amacı, maddi hukuk kurallarının taraflar arasındaki çekişmeli hukuki ilişkiye uygulanması ve tarafların maddi hukuktan doğan haklarının tespitidir; Erdal Tercan, Medeni Usul Hukukunda Gerçeği Söyleme Yükümlülüğü, M. Şakir Berki’ye Armağan, Konya 1996, s.181-212, s.181. Yine başka bir tanıma göre; Medeni usul hukukunun amacı, adaletin gerçekleştirilmesidir. Bu amaca ulaşmadaki en büyük engel ise davaların uzun sürmesidir. 20. Avrupa Adalet Bakanları Konferansı’nda, bir çok ülkede davaların uzun sürmesinin ciddi bir problem olduğu ve bunun adil olmayan ve haksız sonuçlara neden olduğu, makul bir zaman dilimi içinde herkesin adil yargılanma hakkının gerçekleştirilebilmesi için çeşitli önlemler alınması gerektiği tartışılmış ve bu önlemler arasında ihtiyati tedbirlere önem verilmesine de yer verilmiştir. Ayrıntılı açıklama için Bkz.

Nimet Özbek Hadimoğlu, Milletlerarası Usul Hukukunda İhtiyati tedbirler, Doktora Tezi, Ankara, 2002. Yargılamanın amacı ile ilgili olarak ayrıntılı açıklama için Bkz. Prof. Dr. Dr. Hc.

Hans Friedhelm Gaul, Çev. Nevhis Deren Yıldırım, “Yargılamanın Amacı”, İlkeler Işığı Altında Medeni Yargılama Hukuku, Derleyen: Kamil Yıldırım, İstanbul, 2002, s.82-117.

130 Ejder Yılmaz, Geçici Hukuki Himaye Tedbirleri, C.1, Ankara 2001, s.178; Hadimoğlu s.9;

Süleyman Özkök, İhtiyati Tedbirler, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 1990, s.4. İhtiyati Tedbir HUMK’nun 101-113/A maddeleri arasında düzenlenmiştir.

131 Aksi görüş; Öktemer (Başvurma harcı) s.570. Bkz. Yukarı “K- Delil Tespiti”.

132 Kuru (Usul-IV) s.4325.

133 Yılmaz E.(Hukuki Himaye Tedbirleri-1) s.873.

başvuru halinde ise başvurma harcı alınması mümkün değildir. İhtiyati tedbir isteminin reddi halinde ise, karardan harç alınması söz konusu değildir.

Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğünün, 30/01/2006 tarihli ve B.03.0.HİG.0.00.00.03/010.06.02/20 sayılı, Harçların tahsilinde dikkat edilecek hususlar konulu, 120 nolu genelgesinde; 492 sayılı Harçlar Kanunu’na ekli (1) sayılı Tarifenin A/I inci maddesinde " Dilekçe veya tutanakla dava açma veya davaya müdahale veya tevdi mahallinin tayini, ihtiyati tedbir, ihtiyati haciz, tespiti delail ile ilgili taleplerde" maktu başvuru harcının alınması gerektiği belirtilmektedir. Harçlar Kanunu’nun anayasal temeli Anayasamızın 73 üncü maddesidir. Bu maddenin üçüncü fıkrasında "

Vergi, resim, harç ve benzeri malî yükümlülükler kanunla konulur, değiştirilir veya kaldırılır." hükmü yer almaktadır. Fıkrada ifade edilen vergi, resim ve harçların yasallığı ilkesine göre, bir vergi, resim veya harcın çerçevesinin, matrahının, oranının ve yükümlüsünün açıkça ve idarenin takdirine bırakılmaksızın yasayla düzenlenmesi gerektiğinden, yasada belirtilmeyen ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz kararlarına itiraz taleplerinden başvuru harcının alınmaması gerektiği belirtilmiştir. Bu nedenle bu genelge de göz önünde tutulduğunda kanuni dayanağı bulunmadığından ihtiyati tedbir kararlarına itiraz taleplerinden başvuru harcı alınmaması gerekmektedir.

III- İhtiyati Hacizde Yargılama Harçları

İhtiyati haciz, para alacaklarına ilişkin mevcut ve müstakbel bir takibin sonucunun güvenceye alınabilmesi için, mahkeme kararı ile borçlunun malvarlığına el konulmasını sağlayan geçici bir hukuki korumadır¹³⁴. Davadan önce ihtiyati haciz talebinde bulunulması halinde (1) sayılı tarife gereğince başvurma harcı ile maktu karar ve ilâm harcı alınması gerekir.

134 Ejder Yılmaz, Geçici Hukuki Himaye Tedbirleri, C.2, Ankara 2001, s.1078; Muhammet Özekes, İcra ve İflas Hukukunda İhtiyati Haciz, Ankara 1999, s.12; Baki Kuru/Ramazan Arslan/ Ejder Yılmaz, İcra ve İflas Hukuku Dersleri, Ankara 2000, s.467.

Maktu karar ve ilâm harcı diğer dava ve taleplerden farklı olarak 21,40 YTL’dir (1 sayılı tarife). Yargı harçlarından muaf olan kişiler ve işler için ihtiyati haciz istemleri de bu muafiyet kapsamındadır¹³⁵. İhtiyati haciz talebinin reddine dair kararlardan harç alınması söz konusu değildir.

Yine yukarıda değinildiği üzere, Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğünün, 30/01/2006 tarihli ve B.03.0.HİG.0.00.00.03/010.06.02/20 sayılı, Harçların tahsilinde dikkat edilecek hususlar konulu, 120 nolu genelgesinde değinildiği üzere, kanuni dayanağı bulunmadığından ihtiyati haciz kararlarına itiraz taleplerinden başvuru harcı alınmaması gerekmektedir.