Nitel araştırmalarda “geçerlik” araştırma sonuçlarının doğruluğuyla, “güvenirlik” ise araştırma sonuçlarının tekrar elde edilebilirliği ile ilgilidir (Yıldırım ve Şimşek 2005). Nitel araştırmada güvenirliği karşılamada güçlüklerle karşılaşılması nedeniyle bu araştırmaların en güçlü yanının geçerlik olduğu alan yazında yer almaktadır. Yine alan yazın incelendiğinde nitel araştırmalarda geçerliği artırmanın yolları, araştırmacının araştırdığı olguyu olduğu biçimiyle ve olabildiğince yansız gözlemesi ve araştırmacının elde ettiği verileri ve ulaştığı sonuçları teyit etmesine yardımcı olacak çeşitlemeye gitmesi olarak görülmektedir. Aynı zamanda yardımcı gözlemci, meslektaş teyidi gibi yöntemler kullanılması geçerliliği artırmanın yolları olarak görülmektedir.
Bu araştırmada da araştırmacı dışında alandan üç uzman gözlem, görüşme ve doküman analizinden elde edilen verileri, araştırmacının kod ve temalarını incelemiştir. Görüş ayrılıklarının olduğu durumlarda ise tartışılarak uzlaşılmış ve gerekli düzenlemeler yapılmıştır.
Araştırmada nitel bulguların geçerlilik ve güvenirliği için toplanan veriler ayrıntılı olarak raporlaştırılmış ve sonuçlara nasıl ulaşıldığı açıklanmıştır.
Nitel araştırmalarda araştırma sonuçlarına ulaşırken izlenen sürecin çalışılan gerçeği ortaya çıkarmadaki yeterliğine “iç geçerlik”, elde edilen sonuçların benzer gruplara ya da ortamlara aktarılabilirliğine ise “dış geçerlik” denilmektedir (Yıldırım ve Şimşek 2005). Bu çerçevede araştırmanın iç geçerliğini sağlayabilmek için yapılan çalışmalar aşağıda verilmiştir.
Araştırmada bulguların verilmesinde çalışmanın yapıldığı ortamdan bağımsız hareket edilmemiştir. Bulgular önce alıntılarla tanımlanmış daha sonra yorumlanmıştır.
Bulguların tutarlılığını sağlamak için temaları oluşturan kavramların kendi aralarında ve her bir temanın birbiriyle tutarlılığı değerlendirilmiş ve anlamlı bir bütün oluşturup oluşturmadığı alandan üç uzmanın görüşleri alınarak kontrol edilmiştir.
Araştırmada bulguların anlamlılığını ve bütünlüğünü test etmek için izlenen nitel yöntemlerde ve veri kaynaklarında çeşitlemeye gidilmiştir. Böylece farklı kaynaklardan elde edilen bulgular hem birbirlerini teyit etmiş hem de inandırıcılığa katkı sağlamıştır.
Veri toplama sürecinde hem görsel sanatlar eğitiminde ölçme ve değerlendirme anlayışı, hem de bir değerlendirme tekniği olan EGD’ye ilişkin alan yazın sürekli okunmuştur. Ulaşılan kavramsal çerçeve veri toplama araçlarının belirlenmesinde ve araştırmanın bulgularına ulaşmada araştırmacıya rehberlik etmiştir.
Bulguları teyit etmede tümevarımcı bir yaklaşım temel alınmıştır. Gerekli görüldükçe yapılan yorumlar, ulaşılan bulgularla desteklenmiştir.
Veri toplama araçlarının geliştirilmesinde görsel sanatlar eğitiminde ölçme değerlendirme yaklaşımları ile bir alternatif değerlendirme tekniği olan EGD’nin özellikleri dikkate alınmıştır. Böylelikle veri toplama araçlarının ilgili alan yazınla tutarlılığı sağlanmaya çalışılmıştır.
Araştırmanın veri toplama yöntemlerinden biri olan gözlem bulgularının oluşturulmasında bağımsız bir gözlemciden yararlanılmıştır. Ayrıca görüşme, gözlem ve doküman analizi kodlama ve temalarına ulaşılmada alandan üç uzmanın görüşlerine başvurulmuştur.
Araştırmanın bulgularından yola çıkarak yapılan tahminler ve genellemelerin çalışma grubuna yönelik olduğu açıklanmıştır. Bunun yanı sıra bulgular birden fazla kaynaktan elde edilen veriler doğrultusunda genelleştirilmiştir.
Araştırmanın dış geçerliliğini sağlamak için yapılan çalışmalar ise şöyledir. Araştırmanın yöntem bölümünde; araştırmanın modeli, çalışma grubu ve özellikleri verilerin toplanmasında kullanılan araçların nasıl geliştirildiği, uygulama süreci ve uygulamanın yapıldığı fiziksel ortam ayrıntılı bir şekilde tanımlanmıştır. Araştırma MEB Ortaöğretim Genel Müdürlüğü’ne bağlı bir Güzel Sanatlar Lisesi’nde yapılmıştır. Türkiye genelinde güzel sanatlar liseleri benzer özellikler çerçevesinde yapılandırılmaktadır. Bu bağlamda araştırma sonuçlarına,
benzer koşullarda, benzer katılımcılarla yapılacak bir araştırmada da ulaşılabileceği düşünülmektedir.
Araştırmanın çalışma grubu genellemeye izin verecek ölçüde çeşitlendirilmeye çalışılmıştır. Bunun için güzel sanatlar lisesinde tek bir atölye dersi yerine bir sanat atölye, bir tasarım atölye dersi seçilmiş ve her bir ders birbirine denk olmayan iki farklı sınıftan seçilerek sürece ait bulguların çeşitlenmesi sağlanmıştır.
Araştırmada, sürece, katılımcıların bakış açılarına ve ortama ilişkin farklı veri kaynaklarından ve veri toplama yöntemlerinden yararlanılarak derinlemesine veriler elde edilmiştir. Bu nedenle benzer grup, ortam ve süreçlerde kullanılabilecek düzeyde genellemelere gidilebilmiştir.
Araştırmada sonuçların inandırıcılığına hizmet eden “güvenirlik” çalışmaları ise, araştırma sonuçlarının benzer ortamlarda aynı şekilde elde edilip edilemeyeceğine yönelen “dış güvenirlik” ve başka araştırmacıların aynı veriyi kullanarak aynı sonuçlara ulaşıp ulaşmayacağıyla ilişkili olan iç güvenirlik olarak ikiye ayrılmaktadır (Yıldırım ve Şimşek 2005)
Bu araştırmada dış güvenirliği sağlamak için yapılan çalışmalar şöyledir: Araştırmada izlenen yöntem ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır. Nitel bulguların nasıl oluşturulduğu, veri toplama araçlarının amaçlarının neler olduğu, bu araçların nasıl geliştirildiği, nasıl uygulandığı, verilerin nasıl toplandığı, nasıl birleştirildiği ve nasıl analiz edildiği ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır.
Veri toplama sürecinde veri kaybını azaltmak amacıyla ses kayıt cihazı ve video kayıt cihazı kullanılmıştır. Bu kayıtlar ve uygulama sürecinden elde edilen tüm dokümanlar arşivlenerek saklanmıştır.
Veri analizinde izlenen süreç ayrıntılarıyla açıklanmıştır. Sonuçlar, ortaya konan verilerle açık bir biçimde ilişkilendirilmiştir.
Bulgularda araştırmanın alt amaçlarını desteklemesi için uygulama sürecinin fiziksel, duyuşsal, sosyal ve bilişsel ortam özellikleri tanımlanmıştır. Ayrıca bu sürecin öğretmen ve öğrenci özelliklerini nasıl etkilediği ortaya koyulmaya çalışılmıştır.
Bulguların yorumlanmasında farklı görüşler ve alternatif açıklamalara yer verilmiştir.
Araştırmanın iç güvenirliğini sağlamak için yapılan çalışmalar ise aşağıda sıralanmıştır:
Araştırmanın alt amaçları açık bir biçimde belirtilmiş ve araştırmanın çeşitli aşamalarının araştırmanın amaçları ile tutarlılığı sağlanmıştır.
Araştırma veri kaynaklarından elde edilen bulgular yorum katılmadan doğrudan alıntılarla özgün bir biçimde sunulmuş, daha sonra araştırmacının yorumlarına yer verilmiştir.
Değişik veri toplama yöntemlerinden ve kaynaklarından yararlanılarak çeşitlemeye (triangulation) gidilmiştir. Böylelikle belirli bir konu yorumlanırken farklı kaynaklardan yararlanılmıştır.