Güvenirlik

yapılar arasındaki ilişkileri test etmek amacıyla kullanılmaktadır. Genellikle ölçek geçerlik çalışmalarında kullanılmakta olup kuram doğrultusunda geliştirilen hipotez test edilmektedir ve bu özelliği ile açımlayıcı faktör analizinden ayrılmaktadır (108).

2.6.2. Güvenirlik

Güvenilirlik, ölçümün birbiriyle tutarlı ve kararlı olmasının ölçütüdür. Ölçüm sonuçları aynı koşullarda farklı gruplara ya da bireylere uygulandığında benzer sonucu vermelidir. Yani birbirinden bağımsız ölçümlerde benzer kararlı sonuç alınmalıdır.

Güvenilirlik, bir ölçeğin ölçmek istediği özelliği ne derece doğru ölçtüğünü, ölçeğin üretkenliğini ve sürekliliğini gösterir (96). Güvenilirlik için ölçüm aracının yinelenebilir ve aktarılabilir olması gerekir (105). Ölçütün değerlendirilmesinde güvenilirlik gerekli bir koşuldur fakat yeterli değildir (96).

Güvenirlikte tutarlılık, kararlılık ve duyarlılık olmak üzere üç kavramdan söz edilmektedir (97);

Tutarlılık: Bir ölçme aracındaki maddelerin testin tamamı ile uyumlu olmasıdır.

Kararlılık: Ölçülmek istenen özelliğin, aynı ölçme aracıyla farklı zamanlarda ölçümünde benzer sonuçlara ulaşılmasıdır.

Duyarlılık: Ölçme aracı veya sonuçlarının biriminin büyüklüğü ile ilgilidir.

Zamana Göre Değişmezlik-Kararlılık a. Test-Tekrar Test Yöntemi

Bir test ya da ölçeğin tutarlılığı aynı koşullarda aynı denek grubuna, faklı zamanlarda yapılan ölçüm sonuçlarının benzerliği ile belli olur (97,96). Test – tekrar test güvenirliğini bulmak için iki uygulamadan elde edilen korelasyon katsayısı hesaplanır. Test puanları sürekli bir değişken ve eşit aralıklı ölçek nitelikleri taşıdığından dolayı Pearson momentler çarpımı korelasyon eşitliği kullanılmalıdır (105).

Pearson momentler çarpımı korelasyon katsayısı -1.00 ile +1.00 arasında bir değerdir.

Güvenirlik için katsayı değerinin +1.00’a yakın olması gerekmektedir (97).

27 Test ya da ölçeği tekrar uygulamak için bırakılan zaman aralığının çok kısa olması yeniden anımsamayı kolaylaştıracağından güvenirliğin yapay olarak yüksek çıkmasına neden olabilir. Zaman aralığı uzun tutulduğunda ise iki ölçme için aynı koşulların sağlanması olanaksız olabileceğinden ölçülen özellikte bazı değişimlerin oluşması sonucu güvenirlik ölçütünün yorumu güçleşir. Bu olasılıklar düşünüldüğünde bırakılacak zaman aralığı iki haftadan az, dört haftadan uzun olmamalıdır (105).

b. Eşdeğer (Paralel) Formlar Yöntemi

Eşdeğer formlar yönteminde aynı davranış kalıplarını ifade edebilecek farklı maddeler örneklenerek iki ayrı eşdeğer form oluşturulmaktadır. Eşdeğer formların geliştirilebilmesi için formların tamamen paralel olmaları ve aynı özellikleri karşılamaları için bağımsız olarak yapılandırılmaları gerekir (100). Eşdeğer iki form aralıksız olarak aynı anda ya da aralıklı olarak farklı iki zamanda uygulanır. Formlar arasındaki korelasyon hesaplanır ve güvenirlik katsayısı olarak yorumlanır (97).

Puanlama Tutarlılığı

a. Gözlemciler Arasındaki Tutarlılık

Birden çok gözlemcinin, birbirinden bağımsız olarak, aynı durumu, aynı zamanda, aynı ölçüm aracı ile ölçmeye çalıştığı zamanlarda kullanılan bir güvenirlik ölçütüdür (97).

Bağımsız gözlemciler arası uyumu hesaplamak için korelasyon, t-testi, özel varyans çözümlemeleri ve Cronbach alfa kullanılır. %70 ve daha yüksek tutarlılık, güvenirlik sınaması için uygundur. Ancak tutarlılık yüzdesinin şansa bağlı tutarlılığın yüksek olma durumu da dikkate alınmalıdır. Bu durumda kappa katsayısı kullanılır (103). Kappa katsayısı +1.00 ile -1.00 arasında değişir. Katsayının “0” olması tam uyumsuzluğu, -1 ise ters uyumu göstermektedir. +1’e yaklaşması uyumun göstergesidir (97).

28 b. Tutarlılık Yüzdesi

İki veya daha fazla gözlemin aynı gözlemci tarafından yapılması söz konusu olduğunda ölçümler arası tutarlılık yüzdesi kullanılır. Tutarlılık yüzdesi, en çok kullanılan istatistiksel yöntemdir (100).

İç tutarlılık güvenilirliği

İç tutarlılık, her ölçme aracının belli bir amacı gerçekleştirmek (bir bütünü oluşturmak) üzere, birbirinden deneysel olarak bağımsız ünitelerden oluştuğu ve bunların bir bütün içinde, bilinen ve birbirine eşit ağırlıklara sahip olduğu varsayımına dayanmaktadır. Bir ölçeğin iç tutarlılık güvenirliğine sahip olduğundan söz edebilmek için ölçeğin tüm alt bölümlerinin aynı özelliği ölçtüğünün kanıtlanması gerekmektedir (100).

a. Yarıya Bölme Yöntemi

Bu yöntem, her biri orijinal testin yarısı kadar aynı olan testin iki alt teste bölünmesi, sonra da bu alt testlerin puanlanarak her iki puan arasında korelasyon katsayısının hesaplanmasıdır. Test gruba bir kez uygulanmakta ve puanlanmadan önce iki yarıya bölünmektedir (100). Testi iki yarıya ayırmada ölçeğin türü ve maddelerin diziliş şekli önemli rol oynar. Bunun için iki yarının belirlenirken tek/çift ölçütünün kullanılması önerilir (105). Ölçeğin tamamının güvenirlik katsayısı için Spearman – Brown formülü uygulanır (97).

b. Cronbach Alfa Güvenirlik Katsayısı/Kuder Richarson 20 (KR-20)

Likert türü toplamalı ölçeklerde, iç tutarlılığı değerlendirmek için Cronbach Alfa ya da Alfa ölçütü olarak bilinen yöntem kullanılır (100). Cronbach Alfa katsayısı ölçek içinde bulunan maddelerin birbirleriyle ne ölçüde tutarlı olduğunun ve homojenliğinin ölçüsüdür (105). Likert tipi bir ölçekte alfa katsayısı +1.00’a yakın olmalıdır (100). 0.70 – 0.80 arasındaki bir değer güvenirlik için yeterli sayılmaktadır (97).

Cronbach Alfa Katsayısı ve KR-20 birbirinden türetilmiş olmasına rağmen hangisinin kullanılacağına madde puanlarının ölçeklenme şekline bakılarak karar verilir.

29 Madde puanları süreksiz ise (var-yok, evet-hayır şeklinde) KR-20, sürekli ise (Likert tipi) Cronbach Alfa hesaplanması gerekir (105).

c. Madde İstatistikleri

Madde istatistiklerinde maddeler arası korelasyonları ve madde - toplam puanları ve değerlendirilir (105). Madde-toplam korelasyonunda her bir ölçek maddesinin varyansı, toplam test puanının varyansı ile karşılaştırılarak aradaki ilişkiye bakılır. Bu analiz ölçek maddelerinin ne ölçüde birbirleriyle ilişkili olduğunu gösterir (96). Madde toplam puan korelasyon sayısının kesin bir standardı bulunmamakla birlikte madde ile toplam puan korelasyonunun pozitif ve 0.30 dan büyük olması arzu edilir (105). Ölçeğin toplam puanlarıyla her bir maddeye ait puanların korelasyonun alınmasıdır. Madde toplam puan korelasyon katsayılarının ortalaması testin güvenilirliğini verir (96).

30