3. Güvence Hizmetlerinde Denetim
3.4. Güvence Hizmetlerinde Denetim (Audit) ve Aynı Anlamda Kullanılan
Denetimin ve gözden geçirme her ne kadar birbirinden farklı iki güvence denetim hizmeti olsada iki denetim faaliyeti çoğu zaman birbirleri yerine kullanılmaktadır ve yanlış bir sınıflandırmada yer almaktadır.
Denetim ve ilgili hizmetleri için arasındaki farkların ortaya konulması adına denetim ve rehberlik standartlarının çerçevesinde bir kapsam oluşturulmaya çalışılmıştır. İlgili hizmetler arasında gözden geçirme, prosedürler üzerinde anlaşmaya varılması, derlenmesi de bulunmaktadır. İnceleme çoğu kez denetim ile karşılaştırılır fakat denetimin bir kuruluşun finansal bilgilerinin tam olarak incelenmesi ve aynı konuda görüş bildirmesi bakımından farklı oldukları görülmektedir. Burada kast ettiğimiz denetim, modern denetim anlamında sanayi devrimi sonrasında ortaya çıkan ve finansal tabloların denetim ile iç içe geçtiği ortamdaki denetim olarak düşünülmelidir. Denetimin kapsam olarak genişliği ve çerçevesinin geniş olmasından tezimizde oluşturmaya çalıştığımız güvence hizmetleri ışığında bağımsız denetimin alt yapısı anlamındaki denetim öngörüsünde, ortaya koyduğumuz çalışmaların temeli olarak anlaşılmalıdır. Çalışmamızın bu bölümünde modern finansal tablo denetimin anlam olarak aynı çerçevede düşünülecek ve bu bağlamda gözden geçirme ile arasındaki farklılaşmaya değinilmiştir. İki hizmet arasındaki farklara ilişkin ise karşılaştırma tablosu, tanım, temel farklar ve sonuç olarak değerlendirmeye çalışılacaktır.
28
Aşağıda karşılaştırmalı olarak denetim ve gözden geçirme arasındaki genel farklılıklara yer verilmiştir.
Karşılaştırma Denetim (Audit) Gözden Geçirme
(Review) Anlam Denetim, doğru ve dürüst bir
görüş sunup sunmadıklarını kontrol etmek için bir işletmenin hesap
defterlerinin sistematik ve akıllıca incelenmesini ifade eder.
Gözden geçirme, değişiklik yapma ihtimalinin olup olmadığını belirlemek için denetçi tarafından yapılan mali defterlerin
değerlendirilmesini ifade eder.
Güvence Seviyesi Makul Güvence, Sınırlı Güvence
Sınırlı Güvence
Raporlama Çıktıları Olumlu Güvence Beyanına Dayalı
Olumsuz Güvence Beyanına Dayalı
Maliyet Açısından Yüksek Maliyetli Nispeten Daha Düşük Maliyetli
Tablo 3: Denetim ve İnceleme Karşılaştırılma Tablosu
Kaynak: https://keydifferences.com/difference-between-audit-and-review.html
Modern denetim anlam olarak önceki bölümlerle de anlattıklarımız çerçevesinde finansal tablolara ilişkin görüşlerini açıklamak amacıyla bir işletmenin finansal tablolarının, kayıtlarının, fiziksel envanterinin, faaliyetlerinin, performanslarının tarafsız ve objektif bir incelemesi olarak bir denetim raporu aracılığıyla sunulması olarak tanımlayabiliriz. Ayrıca denetim türleri olarak bağımsız denetim, iç denetim ve sınırlı denetim gibi farklı türlerde olabilmektedir.
Gözden geçirme, finansal tablolara ilişkin denetçi tarafından sınırlı güvencenin verildiği bir değerlendirme olarak tanımlanmaktadır. İşletmelerin finansal tablolarında herhangi bir
29
değişiklik yapılmasından ziyade olması gerekenler üzerinde bir sonuç sunulması şeklinde anlaşılmalıdır. Kısacası inceleme denilince anlaşılması gereken finansal tabloların olumsuz güvence olarak ifade edilen önemli yanlışlıklardan yoksun olduğunun belirlenmesini ifade etmektedir.
Gözden geçirme, denetimden bir farkı da inceleme yapabilmek için denetçiden şirketin iç kontrol sistemi hakkında tam bir bilgiye sahip olması ve ayrıca denetim prosedürleri hakkında bilgi sahibi olması gerekliliği aranmadan, denetimde olduğu gibi sözleşmeye dayalı olarak analitik prosedürlere temellendirilerek denetçi tarafından yapılan araştırmalara dayandığını söyleyebiliriz. Gözden geçirme, işletmenin finansal tablolarında resmi bir değerlendirmesi olarak yer alırken denetimde gerçeklere dayanarak görüş ve karar verebilmek adına işletmenin finansal tabloların bağımsız bir raporlanmasını oluşturmaktadır. Denetimde denetçi tarafından denetlenecek finansal tablolar hakkında makul veya sınırlı güvence sunulabilirken inceleme sadece sınırlı bir güvence sunabilmektedir. Denetimde, denetçinin görüşü bir denetim raporunda pozitif güvence iddiası olarak verilirken incelemede, denetçinin görüşü sunulan raporda negatif güvence iddiası olarak ifade edilir. Tablomuzda da belirtiğimiz üzere denetim gözden geçirmeye nazaran çok daha maliyetli bir süreçtir.
Bir denetim hizmeti gözden geçirmeyle karşılaştırıldığında denetimin daha önemli sonuç ve değişiklikleri ortaya koyacak sistematik bir süreç olduğunu, bir denetimde denetçinin bu süreçte iç kontrol sistemi hakkında tam bilgi sahibi olması gerektiği temel farklılığı oluşturmaktadır. İkinci farklılık sundukları güvence düzeylerindeki farklılıktır. Denetim makul ve sınırlı güvence verebilirken gözden geçirme sınırlı bir güvence sunabilmektedir. Denetim hizmetinin bi işletme bakımından yasal çerçevede zorunlu olduğu durumlar söz konusuyken gözden geçirme çoğunlukla isteğe bağlı bir kontrol sistemini oluşturmaktadır. Bu anlamda bakıldığında gözden geçirme vergi denetimiyle daha yakın bir statüde yer almaktadır. Burada ayrıca IFAC ve AICPA tarafından güvence hizmetleri seviyelerine ve niteliği yönünden bir sınıflandırma yapıldığında daha öncede değindiğimiz gibi IFAC makul güvence ve sınırlı güvence olarak bir sınıflandırma yapıldığı görülmektedir. AICPA ise güvence hizmetlerini konu ve kapsam olarak sınıflandırılarak denetim, inceleme, gözden geçirme olarak ayrı bir sınıflandırma sağlamıştır. IFAC tarafından denetim aslında bir nevi makul güvence seviyesine denk gelirken AICPA tarafından ise inceleme ve denetim ile aynı düzeyde bir güvence seviyesine denk gelmektedir. Sınırlı güvence ise gözden geçirme ile aynı düzeyde bir güvence seviyesine denk gelmektedir.
30