Günlük yaşam sahneleri

3.1.2. Cihat Burak’ın resimlerinde konu

Cihat Burak resimlerinde konu seçimiyle ilgili olarak Feriha Büyükünal’ın sorduğu bir soruya “İki türlü oluyor. Birisi, 10 yıl sonra da konu çıkabiliyor; biri de konuyu yakalıyorsunuz ve onun resmini yapıyorsunuz.” şeklinde cevap verir. (Büyükünal, 1991, s.26)

Cihat Burak’ın resimleri konu yönünden incelendiğinde çok zengin bir içeriğe sahip olduğu görülmektedir. Günlük yaşam sahneleri, kişisel anıları, şehir görünümleri, natürmortlar, tarihi olaylar ve kişiler, ölüm, politik ve güncel meseleler, toplumsal yozlaşma ve bozulmalar, portreler, efsaneler, masallar, gelenek ve görenekler, bayramlar, rüyalar ve hayaller, meyhaneler, kahveler, çalgıcılar, kediler başta olmak üzere hayvanlar, kadınlar Burak’ın resimlerinde işlediği başlıca konulardandır.

Cihat Burak seçtiği konuları şöyle ifade eder: “Eserlerimin tümünde tamamen hayattan alınmış konuları seçerim. Hiçbir zaman non-figüratif çalışmadım. Yaşadığımız hayatı eserlerimde vermeyi kendime daha yakın buluyorum.” (Pelvanoğlu, 2007, s.37)

3.1.2.1. Günlük yaşam sahneleri

Cihat Burak’ın resimlerinin önemli bir kısmını günlük yaşamdan sahneler oluşturmaktadır. Sokak satıcıları, pazarlar, çarşılar, kutlamalar, bayramlar, şölenler, askere giden gençler, efeler, pehlivanlar Burak’ın renkli kompozisyonlarındandır.

Burak’ın çevresiyle olan ilişkisi üzerine Şevki Vanlı’nın yaptığı şu yorum önemlidir:

“Çevresindeki olayların kişilerle ilgisini tartma işindeki heyecanı onun insanları ne kadar sevdiğini gösterirdi. Yolda gördüğü çocukların oyundaki davranışlarını, yaşlıların yürüyüşleri, her yaş ve seviyedeki kişilerin alışkanlıklarını, diğerleri ile nasıl ilgi kurduklarını incelemeden duramazdı.” (Vanlı, 1982, s.18-19) Ciddi bir gözlemci olması Burak’ın çevresinde gördüklerini resmine aktarabilmesine olanak sağlamıştır.

Bu tip resimlerinde detayları algılamadaki ustalığı, sanatçının mizah duygusuyla birleşir. Ortaya çıkan resimler Burak’ın üslubunun en tipik örneklerindendir. Bu açıdan bakıldığında sanatçının resmettiği günlük yaşam sahneleri, dönemin kültürünü ve yaşantısını yansıtması bakımından kıymetlidir.

Levent Çalıkoğlu’nun konuyla ilgili şu ifadeleri de dikkat çekicidir:

Kendi zamanını neredeyse günü gününe kayda geçiren şaşmaz bir gözlemci Cihat Burak. Kentsel düzenin yitip giden değerlerini, değişimin yuttuğu tarihsel belleği, yozlaşan insan ilişkilerini,

32

popüler kültürün yarattığı tek tip erozyonu keskin bir mizah gücüye eleştirir. Modern olmaya çalışan bir toplumun yitirdiği ve ardında bıraktığı kültürel birikime sahip çıkmak ister. Sokak aralarını kahve ve meyhaneleri turlar, gündüzden geceye karşısına çıkan her türlü anti-kahramanı resmine onu edinir. Bıçkın mahalle kabadayıları, Telli Baba ziyaretine giden yeni evli çiftler, batakhanelerde birer tanrıça gibi karşılanan genelev kadınları, duvar diplerinde çerez satan fıstıkçılar, birbirlerine elense çeken pehlivanlar, toplumsal ve ekonomik dinamiğe tutunamayan çaresizler… Hüzün ve yalnızlığın getirdiği melankoli bu karakterlerin bakış ve kıyafetlerine de siner. İroni ile mizah, neşe ile yoğrulan kaderci bir varoluş bu figürlerin ortak özelliğidir. (Üner, 2008, s.31-36)

Şekil 3.1 Fıstıkçı İbrahim, 1967, Tuval üzerine yağlıboya, 60x81 cm, Taviloğlu Koleksiyonu

Şekil 3.1’deki Fıstıkçı İbrahim isimli resimde çerez satan bir sokak satıcısı resmedilmiştir. Neşe Vural’ın aktardığına göre Burak, Fıstıkçı İbrahim’i Bursa’da görev yaptığı yıllarda İstanbul’a gelirken sık sık kullandığı Yalova-Kartal vapurunda tanımıştır (Vural,1992). Bu noktada bu resmin sanatçının günlük hayatında karşılaştığı kişi ve olayların resminde nasıl yer aldığına dair bir kanıt olabileceğini söylemek doğru olacaktır. Söz konusu resimde satıcının sepetini süsleyen çiçekler ile Türk bayrağı ve Atatürk resmi, resme hareketlilik katmıştır. Resmin genelinde koyu renkler hâkim olsa da satıcının sepetindeki çiçekler ve bayrak, resme canlılık katmıştır.

Şekil 3.2’de görülen Tellibaba’da Gelin ve Damat adlı resminde sanatçı, Telli Baba Türbesi’ni ziyaret eden yeni evli bir çifti resmetmiştir. Geleneklere göre yeni evli çiftlerin kutsal mekânları ziyaret etmeleri gerekmektedir. Resme konu olan bu gelin ve damat da bu ziyaretleri sırasında görülmektedir. Süslenmiş bir gelin arabasının

33

yanında yeni evli çiftle birlikte duran küçük kızın elindeki kedi dikkat çekicidir.

Resimdeki tüm figürler bir fotoğrafa poz verir gibi yerleştirilmiştir. Vural’ın aktardığına göre Burak bu fotoğrafı gazetede görüp daha sonra resmini yapmıştır.

(Vural, 1992)

Şekil 3.2 Tellibaba’da Gelin ve Damat, 1984, Tuval üzerine yağlıboya, 80x120 cm, Özel Koleksiyon

Şekil 3.3 Polis Bandosu, 1962, Tuval üzerine yağlıboya, 54x80.5 cm, Özel Koleksiyon

Polis Bandosu resmi Cihat Burak’ın Paris’te yaşadığı yıllarda yaptığı günlük yaşam sahnelerinden biridir. Neşe Vural’ın Cihat Burak ve Sanatı tezinde aktardığına göre sanatçı bu resmi Paris’te Lüksemburg Bahçesi’nde rastladığı motosikletli bir bandodan etkilenerek yapmıştır. (Vural, 1992) Polis Bandosu resmi, sanatçının

34

kalabalık figürlü resimlerindendir. Resme koyu renkler hâkim olsa da bandocuların taşıdığı müzik aletleri resme canlılık katmaktadır. Söz konusu resimde figürlerin üst üste istiflendiği görülmektedir. Resmin en arkasında Lüksemburg Sarayı dikkat çekmektedir. Bu resimde de sanatçının günlük hayatında tanık olduğu olayları sanatına nasıl dahil ettiğini açıkça görmek mümkündür.

Fotoğraf Çektirenler serisinden olan Askerlik Hatırası isimli resimde Burak, askere giden gençleri resmine konu etmiştir. Askeri üniforma giyen gençler atlı bir heykelin önünde bir hatıra fotoğrafına poz verir gibi yerleştirilmişlerdir. İkisi ayakta, biri yerde çömelmiş poz veren askerlerin sağında ve solunda uzun vazolarda çiçekler görülmektedir. Özellikle ayakta duran iki askerin ve gökyüzünün rengi resme canlılık katmaktadır.

Şekil 3.4 Askerlik hatırası, 1956, Tuval üzerine yağlıboya, 95x62, Dr. Nejat F. Eczacıbaşı Koleksiyonu

Pehlivanlar resmi, tıpkı Askerlik Hatırası resminde olduğu gibi Fotoğraf Çektirenler serisinden bir örnektir. Söz konusu resimde iki adet pehlivan görülür. Pehlivanlar, sağda bir sütun üzerindeki vazonun içindeki çiçekler ve sol tarafta ağaçlarla çerçevelenmiş bir fonda poz verirler. Pehlivanların ortasındaysa bir fıskiye göze çarpmaktadır. Pehlivanların duruşları güreşe başlamadan hemen önceki ana işaret eder. Karanlık bir ortamda resmedilen pehlivanlar tüm ciddiyetleriyle yüzlerini

35

izleyenlere doğru dönmüşlerdir. Resmin sol üst kısmında yer alan ve Osmanlıca harflerle yazılmış olan kelimeler dikkat çekicidir.

Şekil 3.5 Pehlivanlar, 1956, Kontrplak üzerine yağlıboya, 72x59 cm, Özel koleksiyon