Gün Olur Asra Bedel

Ġlk olarak 1991 yılında yayınlanan Gün Olur Asra Bedel, Cengiz Han’a Küsen Bulut ile birlikte düĢünüldüğünde Aytmatov’un en uzun romanı olarak dikkat çeker. Romanın hem karakter sayısı hem de uzunluğu dikkate alındığında yazarın gerçekten emek harcadığı ve bu romana diğerlerinden daha fazla ihtimam gösterdiği söylenebilir.

Gün Olur Asra Bedel’de Yedigey ile Kazangap baĢkarakterdir. Romanın henüz baĢında Kazangap’ın öldüğünden bahsedilir. Yedigey’in karısıyla konuĢmalarından ikilinin eski dost olduğu anlaĢılır, zaten hemen sonrasında Yedigey hatıralara dalarak dostluklarının baĢlangıç safhasından ve geliĢim sürecinden okuyucuyu haberdar eder. Romanda olaylar, hem Yedigey’in hatırladıklarıyla hem de o an yaĢananlarla bir arada devam eder. Bunların haricinde Amerikan-Sovyet ortak uzay programı ile uzaya giden astronot ve kozmonotun uzayda geliĢmiĢ bir medeniyet ile bağlantı kurdukları ve onlarla bir araya geldikleri anlatılır. Dünyada ise bu geliĢme üzerine iki süper güç, bahsi geçen astronot ve kozmonot ile irtibatı keser.

118

Romanın tamamında kurt bir motif olarak yer almamaktadır. Burada incelemenin önceki bölümlerinde bahsedilen Mankurt hikâyesi yer almaktadır; zaten daha önce dile getirildiği üzere Cengiz Han’a Küsen Bulut, Gün Olur Asra Bedel’in devamı niteliğindedir. Mankurt kelimesi, yalnızca bir isim benzerliği olarak kurt ile karıĢtırılabileceğinden, mankurtun morfolojik tahlili yapılarak kelimenin kökeninin kurt kelimesinden farklı olduğu tespit edilmiĢtir.

119 SONUÇ

Cengiz Aytmatov, eserleri birçok dile çevrilen ve okunan bir yazardır. Bu çalıĢmada onun roman türündeki eserlerinde kurt motifini nasıl ele aldığı incelenmiĢtir. Aynı zamanda romanları da teknik açıdan değerlendirilmiĢtir. Cengiz Aytmatov’un romanlarını incelerken evrensel unsurları göz önünde bulundurarak bir sonuca ulaĢmak gerekir; çünkü yazdıkları belirli bir kesime hitap etmemektedir. Aytmatov daima ulusaldan evrensele ulaĢmaya çalıĢan bir yazar olmuĢtur.

Yazarın roman türündeki eserlerini incelerken, Türk edebiyatının baĢlangıç safhalarını dikkate almamak yanlıĢ olacaktır. Ġncelemenin tamamında buna dikkat edilmiĢtir. Yazarın eserlerinde Türk kültüründen izlerin olması, eserlerini tüm Türk milletlerinin kolayca anlamasına ve benimsemesine sebep olmuĢtur.

Aytmatov’un romanlarında, çocukluğuna ait birçok ize rastlamak mümkündür. Babaannesinin hayatında çok önemli bir yeri olduğunu söyleyen yazarın, onun anlattığı hikâyelerden, masallardan ve bizzat babaannesinin karakterinden etkilenmiĢ olduğu gerçeği göz ardı edilemez. Aytmatov’a en bilinen Türk destanlarının, hikâyelerinin, masallarının, deyiĢlerinin ve efsanelerinin anlatılması, onun yazarlık serüveninin ilk basamağını oluĢturmuĢtur. Bu anlatılarda öne çıkan kurt motifi yazarı derinden etkilemiĢ; Kırgızistan ovalarında çocukluğunun ve ilk gençliğinin geçtiği dönemlerde bizzat kurtlarla karĢılaĢmıĢ olması da bu etkinin Ģiddetini kesinlikle artırmıĢtır.

Yazarın romanlarında kurt motiflerinin tespit edilmesinin dıĢında romanların incelemesi de yapılmıĢtır. Bu incelemeler sayesinde yazarın eserlerinde kullandığı dil ve üslûp açıklanmıĢ, yazarın kurguladığı itibarî âlemler içerisinde yer alan karakterler ve o karakterlerin idrak ettiği zaman dilimi ile birlikte mekân unsurları da tespit edilmiĢtir. Yazar mekân seçiminde ve karakter oluĢturmada Kırgızistan topraklarını ve insanlarını kullanmıĢtır. Böylelikle yazarın modern roman tekniklerini

120

kullandığı, sosyal realizm akımından etkilendiği ve yaĢadığı toplumun sorunlarını ele alarak bir çözüm arayıĢı içerisine girdiği görülmüĢtür.

Tezin asıl inceleme konusu olan Aytmatov romanlarında kurt motiflerinin tespit edilmesi aĢamasında ilk olarak motif kavramı ele alınmıĢtır. Bu aĢamada Nihat Sami Banarlı’nın, Prof. Dr. Bahaeddin Ögel’in, Dr. YaĢar Kalafat’ın, N. Kübra Erbay’ın, Prof. Dr. YaĢar Çoruhlu’nun ve diğer araĢtırmacıların yapmıĢ olduğu çalıĢmalardan faydalanılmıĢtır. Kurdun doğadaki yerinden bahsedilirken biyolojik özellikleri ile beraber doğada kurt adının geçtiği çiçek ve böcek isimleri gibi detaylara da yer verilmiĢtir. Ayrıca kurdun motif olarak Türk edebiyatındaki öneminden söz edilirken, diğer millî edebiyatlarda ve halk inanıĢlarında da kurdun hangi anlama gelecek Ģekilde kendine yer bulduğu dile getirilmiĢ, bununla birlikte yazılı veya sözlü edebiyat ürünlerinden örnekler verilerek çeĢitli çıkarımlarda bulunulmuĢtur. Bu çıkarımlar sayesinde Türklerin kurda atfettikleri önem ve bu sayede doğaya olan sevgileri gözler önüne serilmiĢtir. Kurt ile birlikte diğer birçok hayvan ile doğada yer alan farklı canlıların da Aytmatov romanlarda yer almıĢ olması, aynı zamanda yazarın doğayı önemseyen bir birey olduğu gerçeğini de kanıtlar.

121 KAYNAKÇA

ANDREWS, Ted, Renklerle Tedavi, Arıtan Yayınları, 1. Baskı, Ġstanbul 1995

ASLAN, Dr. Namık, Kurt Motifinin Kurt Menşe Efsanelerindeki Anlamı Üzerine, Millî Folklor, 2010, Yıl 22, Sayı 87

AYTMATOV, Cengiz/Çeviren: Muhammet Mertek, Çocukluğum, Da Yayıncılık, Ġstanbul 2002

AYTMATOV, Cengiz, Cengiz Han‟a Küsen Bulut, Ġstanbul, Ötüken NeĢriyat, Ekim 2010

AYTMATOV, Cengiz, Toprak Ana, Ötüken NeĢriyat, Ġstanbul 2010 AYTMATOV, Cengiz, Beyaz Gemi, Ötüken NeĢriyat, Ġstanbul 2011

AYTMATOV, Cengiz, Gün Olur Asra Bedel, Ötüken NeĢriyat, Ġstanbul-Mayıs 2011 AYTMATOV, Cengiz, Dişi Kurdun Rüyaları, Ötüken NeĢriyat, Ġstanbul-Temmuz 2010

AYTMATOV, Cengiz, Elveda Gülsarı, Ötüken NeĢriyat, Ġstanbul-Mayıs 2011 BANARLI, Nihat Sami, Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara 1983

BORATAV, Pertev Naili, Folklor ve Edebiyat II, Adam Yayınları, Ġstanbul, 1994 BRĠTANNĠCA, Ana, Cengiz Aytmatov Maddesi, Ana Yayıncılık, Cilt 3.

ÇETĠġLĠ, Prof. Dr. Ġsmail, Metin Tahlililerine Giriş 2, Akçağ Yayınları, Ankara 2004

ÇINAR, Yrd. Doç. Dr. Ali Abbas, Aytmatov‟un Eserlerinde Halk Kültürünün Rolü, Cengiz Aytmatov Bilgi ġöleni Bildirileri, 8-10 Aralık 1998, Ankara, Yayına Haz. Elmas Kılıç, Neval Konuk, Atatürk Kültür Mrk. Yay.

122

CLARK, Toby, Sanat ve Propaganda, Çeviren: Esin HoĢsucu, Ġstanbul, Ayrıntı Yayınları, 2004.

ÇORUHLU, YaĢar, Türk Sanatında Görülen Hayvan Figürlerine Gök ve Yer

Sembolizmi Açısından Bir Bakış, Uluslararası III. Türk Kültürü Kongresi Bildirileri

25-29 Eylül 1993,C.I Ankara 1999

DĠLÇĠN, Düzenleyen: Cem, Yeni Tarama Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara, Ankara Üniversitesi Basımevi, 1983

ENGĠNÜN, Ġnci, Yeni Türk Edebiyatı-Tanzimat‟tan Cumhuriyet‟e (1839-1923), Ġstanbul, Dergâh Yayınları, Eylül 2006

ERBAY, N. Kübra, Aytmatov‟un Eserlerinde Tabiat, Kültür Bakanlığı Yayınları. Türk Dünyası Dizisi/79, Ankara 2002

FOSTER, E.M., Roman Sanatı ve P. Stevick Roman Teorisi Çev. Sevim Kantarcıoğlu; Prof. Dr. Ġsmail ÇetiĢli, Metin Tahlililerine Giriş 2, Ankara, Akçağ Yayınları, 2004

KALAFAT, Dr. YaĢar, Türk Halk Tefekküründe Kurt-2, Ankara, Berikan Yayınları, 2009

KAYIPOV, Prof. Dr. Süleyman, Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi-

31/Kırgız Edebiyatı-1, Ankara, TC Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2005

KOLCU, Prof. Dr. Ali, Milli Romantizm Açısından Aytmatov, Ġstanbul, Ötüken NeĢriyat, 1997

ORAL, Zeynep, Cengiz Aytmatov, Nesin Vakfı Edebiyat Yıllığı 1976

ORALTAY, Hasan, Kazak Türkçesi Sözlüğü, 1984, s. 197-199: Yrd. Doç. Dr. Ayten Atay, “Mankafa ve Mankurt” Kelimeleri ve “An, Man” Şaşkınlık Sözü Üzerine, Dil AraĢtırmaları Dergisi, Sayı: 3 Güz 2008

ÖGEL, Prof. Dr. Bahaeddin, Türk Mitolojisi 1, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1998 SEYĠDOĞLU, Prof. Dr. Bilge, Erzurum Halk Masalları Üzerinde Araştırmalar-

123

Atnur, Başkurt Ve Tatar Efsaneleri Üzerine Karşılaştırmalı Motif Çalışması, Atatürk Üniversitesi, Erzurum 2002

TEKĠN, Mehmet, Roman Sanatı ve Romanın Unsurları, Selçuk Üniversitesi Basım Evi, Konya 1989

UZUN, Gülsine, Cengiz Aytmatov Eserlerinde Yaratılış ve Türeyiş Sembolizmi, Turkish Studies / Türkoloji AraĢtırmaları Volume 2/2 Spring 2007.

YILMAZ, Cengiz Han’ın Beyaz Bulutu Redaktöründen Çeviren: Sebahat, Kardeş

Edebiyatlar der. Sayı.35, Nisan-Mayıs Erzurum, 1996

İnternet Erişimleri http://tr.wikipedia.org/wiki/Novosibirsk http://tr.wikipedia.org/wiki/Issık _Göl http://tarihtendersler.com/nbk.asp?shf=2&id=25&id1=&id2=&id3=&mk_id=79 http://www.aerospaceguide.net/spacestation/salyut1.html http://tr.wikipedia.org/wiki/Kungoy_Ala_daglari http://www.cografya.gen.tr/siyasi/devletler/kazakistan.htm http://en.wikipedia.org/wiki/Pskov http://www.circassiancenter.com/cc-turkiye/kultur/064_iyiat.htm http://tr.wikipedia.org/wiki/Kurt#cite_note-Britannica-0 www.yasarkalafat.info/indexs.php?ll=newsdetails&w=1&yid=144 http://www.dilimiz.com/tarih/tureyis.htm http://www.bilgicik.com/yazi/dirse-han-oglu-bogac-han-destani-dede-korkut- destanlari/ http://www.tdk.org.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.4f4f 961a0ffd18.87542525 http://www.aytmatov.org/tr/bagimsizlik-sonrasi-kirgiz-romani-ve-hikayesine-genel- bir-bakisdoc-dr-ismail-ulutasogr-gor-ugu