Günümüzdeki Durumu

Yapılan araştırmada incelenen örneklerin 55 tanesi sağlamdır ve hiçbir

onarım görmemiştir. Miras olarak paylaşmak için kesilen bindallının ürün sahibinde yalnızca ön etek kısmı mevcuttur.1 adet bohça örneğinde kumaş ve işlemede yıpranmalar vardır.1 adet dolap örtüsünün kumaşı yırtılmıştır. 2 adet masa örtüsü miras olarak paylaştırılmak için kesilmiştir. 2 adet çevre olarak hazırlanan işleme korumaya alınmak amacıyla panoya dönüştürülmüştür.2 adet pano örneğinin kenarları kesilerek bırakıldığı için kumaş kenarlarında yıpranmalar mevcuttur.1 adet pano örneğinin kumaşında yıpranmalar vardır.3 adet sehpa örtüsünün kumaşında lekeler oluşmuştur. Ayrıca 2 adet sehpa örtüsünün kumaşında yıpranmalar mevcuttur.

4. SONUÇ

Araştırma konusu, Manisa İl’inde bulunan el işlemeleri olarak seçilmiştir. Yörede bulunan el işlemeleri saha araştırması sonucunda tespit edilmiş, genel özellikleri belirlenerek gözlem fişine kaydedilmiş ve örnekler fotoğraflarla belgelenmiştir.

İşlemenin tanımı, sınıflandırılması, tarihi gelişimi, Manisa ili hakkında elde edilen bilgiler için literatür taraması yapılmış, ilgili yazılı kaynaklardan faydalanılmıştır.

Araştırmanın örneklemini; Manisa İl merkezi ve merkeze bağlı ilçe, belde ve köy olmak üzere 13 yerleşim biriminde bulunan ve 20. Yüzyıla tarihlendirilen tür, motif ve renk özelikleri bakımından birbirinden farklı 69 adet el işlemeli ürün oluşturmuştur. Manisa il merkezinden 14 adet örnek, merkeze bağlı köylerden; Karayenice, Karaoğlanlı, Recepli, Yağcılar, Yeşil köy 26 adet örnek, Kula ilçesinden 7 adet örnek, Akhisar ilçesinden 2 adet örnek, Saruhanlı ilçesi köy ve kasabalarından; Büyükbelen, Gümülceli, Çınaroba, Koldere Kasabası, Mütevelli, 20 adet işleme örneği incelemek amacıyla seçilmiştir. İncelenen eserler seminerin katalog bölümünü oluşturmuştur.

Gözlem fişlerinden elde edilen bilgilerin ışığında ortaya çıkan sonuçlar şunlardır:

Ürün türleri; 11 adet örnekle en çok ulaşılan tür pano olmuştur. Sadece birer adet örneğe ulaşılan türler ise bindallı, ceket, cüz kesesi, fırçalık, kaşıklık, dolap örtüsü, ocak örtüsü, pike, sofra kasnak kılıfı, yastık başlığı, yaygı ve yüklük örtüsüdür. 8 adet türle en çok tür çeşitliliğine Manisa il merkezinde rastlanılmıştır.

Ürün sahibi ve adresleri; 69 adet el işlemesi Manisa yöresinde 13 yerleşim birimindeki 29 kişi ve 1 resmi kuruluştan belgelendirilmiştir. En çok örnek sayısı Manisa ili merkeze bağlı köylerden elde edilmiştir. En az örnek sayısının Akhisar ilçesinden olduğu tespit edilmiştir.

Ürünlerin geliş biçimi; ürünlerin çoğu ürün sahipleri tarafından yapılmıştır. Bazı ürün sahiplerine annelerinden ve kayınvalidelerinden miras kalırken, kimisi satın almıştır. Kenan Evren Müzesindeki işlemelerin bağış yolu ile geldiği tespit edilmiştir.

Ürünlerin yeri; ürünlerin bir kısmı koruma amacıyla sandıkta bohça içerisinde saklanmaktadır. Pano ve yazılı levhalar evlerin duvarlarını süslemektedir. Kaşıklık, cüz kesesi ve fırçalık gibi türlerin bulunduğu bazı örnekler işlevlerine uygun olarak kullanılmaktadır. Kula Kenan Evren Müzesindeki işlemeler ise teşhir edilmiştir.

Yapılış tarihi; araştırma kapsamına alınan örnekler teknik, malzeme, süsleme özellikleri yönünden 20. Yüzyıla tarihlendirilmiştir.

Bugünkü durumu ve onarım durumu; örneklerin çoğunun kumaşları yırtılmıştır ve zaman içerisinde lekeler oluşmuştur. İşlemelerde kullanılan metal bükümlü ipek iplikler ve yassı metal tellerin karardığı görülmektedir. Kumaş kenarları kesik bırakılan örneklerin kumaşları yırtılmıştır. İşlemelerin onarım görmediği tespit edilmiştir. Sadece 2 adet örnek çevreden panoya çevrilerek koruma altına alınmıştır.

Boyutları; bindallının ön beden boyu ve arka beden boyu 135 cm. kol boyu 45 cm. olduğu, bohçanın 80x80 ve 57x63 cm arasında değiştiği, ceket 81x62 cm, Cüz kesesi 52x29 cm, çevre 45x60 cm, fırçalık 32x16 cm, gömlek ön beden ve arka beden boyu 53 cm kol boyu 47 cm arasında değiştiği, iç donu 86x110 ile 76x90 cm, aynalık örtüsü20x180 cm, başörtüsü 106x62 cm, dolap örtüsü 105x84 cm, elbise örtüsü 97x90 cm ile 75x70 cm, masa örtüsü parçası 47x67 cm ile 46x29 cm arasında değiştiği, masa örtüsü 125x125 ile 65x68 cm arasında değiştiği, ocak örtüsü 144x61 cm, minder kılıfı53x64 cm arasında, pano 34x41 ile 30x90 cm arasında değiştiği,

peşkir 30x73 cm ile 40x71 cm arasında değiştiği, pike130x190 cm, seccade 68x100 cm ile 59x106 cm arasında değiştiği, sehpa örtüsü 29x31 cm ile 34x46 cm arasında değiştiği, yastık başlığı 41x18 cm, yastık yüzü 48x43 cm ile 40x40 cm arasında değiştiği yaygı 37x80 cm, yazılı levha 89x68 cm ile 80x74 cm arasında değiştiği yüklük örtüsünün 2.65x1.35 cm olduğu tespit edilmiştir.

Kullanılan kumaşlar; incelenen örneklerden en fazla kullanılan kumaşın pamuklu dokumalar olduğu görülmektedir. Bunu etamin kumaşlar takip etmektedir. Ayrıca kadife, keten, atlas, saten, tülbent, organze, ödemiş ipeği gibi kumaş türlerine de rastlanılmıştır.

Kullanılan gereçler; en fazla kullanılan iplik pamuklu ipliktir. Ayrıca işlemelerde metal bükümlü ipek iplik, yassı metal tel ve metal pul-boncuk kullanıldığı tespit edilmiştir.

İşlemede uygulanan teknikler; 35 adet örnekle en çok kanaviçe iğne tekniğinin uygulandığı görülmüştür. 11 adet örnekte sarma tekniğinin, 8 adet örnekte tel sarma, 7 adet örnekte suzeni iğne tekniğinin, 5 adet örnekte Türk işi iğne tekniğinin, 4 adet örnekte hesap işi iğne tekniğinin, 3 adet örnekte hasır iğne, 2 adet örnekte balıksırtı tekniklerinin kullanıldığı tespit edilmiştir.

Kenar temizlemede uygulanan teknikler; 30 adet örneğin kenar temizlemesi makinede baskı dikişi ile yapılarak en çok uygulanan teknik olmuştur. Onu elde baskı dikişi takip etmektedir. Pano ve yazılı levhaların bulunduğu 12 adet örnek çerçevelenmiştir. 7 adet örneğin kumaş kenarları kesik bırakılmıştır. 3 adet örneğin kenarları saçak bağlama ile temizlenmiştir. Birer adet örneklere aplike tekniği ve birleştirme tekniği kullanılmıştır. 8 adet örneğin kenar süslemesinde tığ oyası birer adet örneklerde mekik, firkete ve hazır dantel uygulandığı tespit edilmiştir.

Kullanılan renkler; zeminde en çok kumaşın doğal rengi olan beyaz renk kullanıldığı görülmüştür. En az kullanılan renkler ise kırmızı, pembe, turuncu ve kahverengidir. İşlemede ise en çok kullanılan renk yeşildir. En az tercih edilen renk ise bakır rengidir.

Bezeme konuları; bitkisel bezemede en çok dal ve yaprak motifleri tercih edilirken en az fındık gülü, küpeli çiçek, gonca gül, sardunya, ay çiçeği, süsen, çan çiçeği, başak, üzüm ve kızılcık motifleri tercih edilmiştir. Geometrik bezemede en çok zikzak motifi kullanılmıştır. En az ay ve yıldız motifi kullanıldığı görülmüştür.

Nesneli bezemede en çok saksı motifinin en az mimarili süsleme ve borazan kullanıldığı tespit edilmiştir. Yazılı bezemede 2 adet örnekte Latin harflerinin kullanıldığı 2 adet örneğin ise Osmanlıca olduğu görülmüştür. Figürlü bezemede en çok kelebek motifi kullanıldığı ayrıca şahmeran, melek ve geyik motiflerinin kullanıldığı tespit edilmiştir.

Ortaya çıkan tüm bu sonuçlar yöre işlemeciliği hakkında bize az da olsa bilgi vermektedir. Yöre halkı ile yapılan mülakatlardan elde edilen bilgiler ışığında birçok işleme örneklerinin yöre halkı tarafından battaniye vb. ev eşyaları karşılığında değiştirildikleri öğrenilmiştir. Ayrıca miras kalan ürünler parçalanarak paylaşılmıştır. Buda zaman içerisinde yıpranmalardan kaynaklı işlemelerin yok olmasına neden olmaktadır. Giderek kız meslek liselerinde, meslek yüksek okullarında ve fakültelerde tercih edilmemesinden dolayı el işlemeleri sanat değerini yitirmektedir. Yöre halkının bilinçlendirilmemesinden kaynaklı olarak zaman içerisinde işlemelerin bozulduğu görülmüştür. Tüm bu sonuçlar düşünüldüğünde mesleki eğitimde el işlemeleri hakkında donanımlı bireyler yetiştirilmelidir ve yöre halkı bilinçlendirilmelidir.

KAYNAKÇA

ALTUN, Gülizar (1996), Konya İli Antikacılarında Bulunan Hesap İşi Ürünleri ve Özellikleri, Ankara, Gazi Üniversitesi(Basılmamış Yüksek Lisans Tezi).

ALTUN, Gülizar (2006), Muğla İli’nde Bulunan El İşlemeleri (19.-20. yy.), (Basılmamış Doktora Tezi).

ATASOY, Nurhan (2011), Harem, İstanbul.

BARIŞTA, H.Örcün (1995), Türk İşleme Sanat Tarihi, Ankara.

BARIŞTA, H. Örcün (1997), Türk İşlemelerinden Teknikler, Ankara.

BARIŞTA,H. Örcün(1981), Osmanlı İmparatorluk Dönemi Türk İşlemelerinden Örnekler, Ankara.

BARIŞTA, H. Örcün(1981), Cumhuriyet Dönemi Türk Halk İşlemeciliğinden Desen ve Örnekler, Ankara.

BAŞBUĞ, Semiha(1964), Türk İşlemeleri, İstanbul.

BERKER, Nurhayat(1974), ‘’Türk İşlemeleri’’, Sanat Dünyamız, S:2, İstanbul, s.17-19.

CANDOĞAN, Yasemin (1996), Denizli İli Buldan İlçesi Suzeni (kaplama) İşleri, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi) Konya.

DİYARBEKİRLİ, Nejat(1972), Hun Sanatı, İstanbul.

ERUZ, E. Fulya(1994), Osmanlı El İşleme Mimari Motifleri. KÖKLÜ, Hülya(2000), El İşlemeleri, Ankara.

KORKMAZ, Siyaset(1999), Ödemiş İlçesi Tel Sarma İşlemeleri, Konya, (Basılmamış lisans tezi).

KORKUSUZ, Süheyla(1997), Nakış, İstanbul.

KOŞU, Reşat E., (1969), Türk Giyim Kuşam ve Süsleme Sözlüğü, İstanbul. Manisa 2000, Manisa2000.

ONUK, Taciser vd.( 2005), Ankara İli El Sanatları ve Beslenme Kültürü, Ankara. ÖGEL, Bahaeddin (1978), Türk Kültür Tarihine GirişV, Ankara.

ÖNGE, Yılmaz(1992), ‘’Çuha ve Koza İle Yapılmış Türk Süslemeleri’’, IV. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, Ankara, s.165-172.

ÖZSAYINER, Zübeyde Cihan(2002), ‘’Dival İşi Tekniği İle İşlenmiş Hatlar’’, Ev Tekstili, S.32.

Rehber Ansiklopedisi, İhlas Mabaacılık ve Dağıtım A.Ş Cilt: XI, İstanbul. SÜRÜR, Ayten(1976), Türk İşleme Sanatı, İstanbul.