Göğüs ve but eti selenyum konsantrasyonu

Deneme gruplarının deneme sonu itibariyle ortalama göğüs ve but eti selenyum konsantrasyon değerleri ve bunların standart hataları Çizelge 4.16.‟de, bu değerlere ait varyans analiz sonuçları Ek-16‟ da verilmiştir. Deneme sonu göğüs ve but etleri

selenyum konsantrasyonuna selenyum kaynağının (yani selenyumun organik yada inorganik oluşunun) ve selenyum seviyesinin asıl etkileri %1 ihtimal seviyesinde önemli olurken, aynı parametrelere muamelelerin interaksiyon etkisi ise %5 ihtimal seviyesinde önemli olmuştur.

Çizelge 4.16. Deneme gruplarının deneme sonu ortalama göğüs ve but eti selenyum konsantrasyonları

(ppm) ve standart hataları (x± Sx) Göğüs Se Konsantrasyonu (ppm) But Se Konsantrasyonu (ppm) KAYNAK İng.Se 0.159 ± 0.02B 0.140 ± 0.02B Org.Se 0.293 ± 0.04A 0.224 ± 0.03A SEVĠYE 0 0.126 ± 0.10C 0.099 ± 0.01B 0.15 0.191 ± 0.02BC 0.140 ± 0.01B 0.30 0.231 ± 0.04B 0.184 ± 0.03B 0.60 0.356 ± 0.06A 0.304 ± 0.05A KAYNAKxSEVĠYE İng.Se-0 0.119 ± 0.01d 0.108 ± 0.01cd İng.Se-0.15 0.137 ± 0.01d 0.114 ± 0.01cd İng.Se-0.30 0.170 ± 0.05cd 0.129 ± 0.03cd İng.Se-0.60 0.211 ± 0.06bcd 0.208 ± 0.08bc Org.Se-0 0.133± 0.02d 0.091 ± 0.01d Org.Se-0.15 0.246 ± 0.01bc 0.165 ± 0.01bcd Org.Se-0.30 0.293 ± 0.03b 0.240 ± 0.02b Org.Se-0.60 0.500 ± 0.01a 0.400 ± 0.02a

A, B _{: Aynı sütunda farklı büyük harfi alan ortalamalar arasındaki fark önemlidir(P<0.01).} a, b

: Aynı sütunda farklı küçük harfi alan ortalamalar arasındaki fark önemlidir (P<0.05).

Çizelge 4.16‟dan da görüldüğü gibi deneme sonu göğüs eti selenyum konsantrasyonuna selenyum kaynağının etkisi önemli olmuş (P<0.01) ve organik selenyum ilave edilmiş diyetle yemlenen grubun değeri (0.293 ppm), inorganik selenyum ilave edilmiş diyetle yemlenen grubun değerinden (0.159 ppm) istatistiki olarak önemli ölçüde daha yüksek olmuştur. Adı geçen parametreye selenyum seviyesinin asıl etkiside istatistiki olarak önemli olmuş (P<0.01), rakamsal olarak en düşük değer 0.126 ppm ile selenyum ilave edilmemiş diyetle yemlenen grupta, en yüksek değer ise 0.356 ppm ile 0.60 ppm selenyum ilave edilmiş diyetle yemlenen grupta olmuştur. İlave selenyumun seviyeleri arasındaki farklılıkların belirlenmesi amacıyla yapılan Duncan testi sonuçları; 0.60 ppm selenyum ilave edilmiş diyetle yemlenen grubun göğüs eti selenyum konsantrasyonunun diğer bütün ortalamalardan, 0.30 ppm selenyum ilave edilmiş grubun değerinin ise selenyum ilave edilmemiş

grubun değerinden istatistiki olarak farklı olduğunu göstermiştir. Muamelelerin interaksiyon etkisinin göğüs eti selenyum konsantrasyonuna etkisi önemli olmuş (P<0.05), en düşük değer 0.119 ppm ile inorganik selenyum ilave edilmemiş grupta, en yüksek değer ise 0.500 ppm ile 0.60 ppm organik selenyum ilave edilmiş grupta olmuştur. Duncan testi sonuçları; 0.60 ppm organik selenyum ilaveli grubun ortalama değerinin diğer bütün gruplardan; 0.30 ppm organik selenyum ilave edilmiş grubun ortalama değerinin ise selenyum ilavesi yapılmamış, 0.15 ve 0.30 ppm inorganik selenyum ilave edilmiş grupların ortalama değerinden; 0.15 ppm organik selenyum ilaveli grubun ortalama değerinin ise selenyum ilave edilmemiş ve 0.15 ppm inorganik selenyum ilave edilmiş grupların ortalamalarından istatistiki olarak daha yüksek olduğunu göstermiştir(P<0.05).

Aynı çizelgeden görüldüğü gibi deneme sonu but eti selenyum konsantrasyonuna selenyum kaynağının (selenyumun organik veya inorganik oluşu) ve selenyum seviyesinin asıl etkileri %1 ihtimal seviyesinde, muamelelerin interaksiyon etkisi ise %5 ihtimal seviyesinde önemli olmuştur. Organik selenyum ilave edilmiş diyetle yemlenen grubun but eti selenyum konsantrasyonu (0.224 ppm), inorganik selenyum ilave edilmiş diyetle yemlenen grubun değerinden (0.140 ppm) istatistiki olarak yüksek olmuştur (P<0.01). Deneme sonu but eti selenyum konsantrasyonuna selenyum seviyesinin asıl etkiside önemli olmuş (P<0.01), rakamsal olarak en düşük değer 0.099 ppm ile selenyum ilave edilmemiş grupta, en yüksek değer ise 0.304 ppm ile 0.60 ppm selenyum ilave edilmiş grupta olmuştur. Duncan testi sonuçları; 0.60 ppm selenyum ilave edilmiş diyetle yemlenen grubun ortalama değerinin diğer bütün gruplarınkinden önemli ölçüde yüksek olduğunu göstermiştir. Muamelelerin adı geçen parametreye interaksiyon etkisi %5 ihtimal seviyesinde önemli olmuş, en düşük değer 0.091 ppm ile organik selenyum ilave edilmemiş grupta olurken, en yüksek değer 0.400 ppm ile Org.Se-0.60 grubunda olmuştur. Farklı grupların belirlenmesi maksadıyla yapılan Duncan testi sonuçları; Org.Se-0.60 grubunun ortalama değerinin diğer bütün grupların ortalama değerlerinden; Org.Se-0.30 grubunun ortalama değerinin Org.Se-0, İng.Se-0, İng.Se-0.15 ve 0.30 gruplarının ortalama değerlerinden, İng.Se-0.60 grubunun ortalama değerinin Org.Se-0 grubunun ortalama değerinden istatistiki olarak önemli ölçüde farklı olduğunu göstermiştir (P<0.05).

Yapılan çalışmalar, Se kaynağı olarak sodyum selenit yerine maya Se‟u kullanıldığında dokularda daha fazla Se depolandığını göstermiştir (Moksnes, 1983; Moksnes ve Norheim, 1986). Mahan ve Parrett (1996), domuzlarda kan doku Se

konsantrasyonu organik Se ilave edilmiş diyetlerle yemlenen hayvanlarda, inorganik Se(SS) ilave edilmiş diyetlerle yemlenenlerden daha yüksek olduğunu, bu durumun muhtemel sebebininde organik selenyumun inorganik selenyumdan farklı metabolik bir yol izlemesi ve inorganik selenyumun absorbsiyon etkinliğinin düşük olmasından dolayı olabileceği bildirilmiştir.

Spears ve ark.(2003) 0.15 ppm selenometiyonin formunda Se ilavesi yapılmış diyetlerle yemlenen broylerlerde göğüs eti Se konsantrasyonunun, sodyum selenit formunda Se ilave edilmiş diyetlerle yemlenenlere kıyasla daha yüksek olduğunu bildirmişlerdir. Payne ve Southern (2005a) broyler rasyonlarına farklı kaynak ve seviyede Se ilavesinin doku Se konsantrasyonunu yükselttiğini rapor etmişlerdir. Broylerlerin düşük selenyumlu rasyonları tüketmeleri sonrası, öncelikle SS ilave edilmiş diyetlerden ziyade SY ilavesi yapılmış diyetlerle beslenmeleri doku Se konsantrasyonunun daha yüksek olmasını sağlamıştır (Payne ve Southern, 2005b).

Broyler rasyonlarına organik kaynaklı Se ilavesinin doku Se konsantrasyonunu yükselttiği bildirilmiştir (Bou ve ark., 2005). Farklı organik Se kaynaklarının broyler rasyonlarına ilavesinin etkilerinin araştırıldığı bir denemede; 0.3 ppm seviyesinde organik Se ilavesi yapılan grupların göğüs ve but eti Se konsantrasyonlarının kontrol grubuna kıyasla daha yüksek olduğu rapor edilmiştir (P<0.05)( Sevcikova ve ark.,2006 ).

Wang ve Xu (2007), broyler rasyonlarına sodyum selenit yada selenyum mayası ilavesinin etkilerini karşılaştırmak amacıyla yaptıkları çalışmada , kas Se konsantrasyonunun kontrol grubuna kıyasla her 2 muamele grubunda da önemli derecede yükseldiğini rapor etmişlerdir (P<0.05). Pan ve ark.(2007) yumurta tavuğu diyetlerinde Se kaynağı ve seviyesinin doku Se depolanması ve yumurta Se konsantrasyonuna etkilerini araştırdıkları denemelerinde; kontrol ve sodyum selenit ilave edilmiş diyetle beslenen gruplara kıyasla Se mayası ilave edilmiş diyetle beslenen gruplarda göğüs kası Se konsantrasyonunun daha yüksek olduğunu bildirmişlerdir.

Broylerlerde etin selenyum ve omega-3 yağ asitleri kompozisyonunun tüketilen diyetin etkisini tespit etmek amacıyla yapılan bir denemede broylerler; %5 kolza yağı ; %4 kolza yağı+%1 keten tohumu yağı ilave edilen buğday bazlı rasyonlara 0.50 mg/kg yada 0.84 mg/kg organik selenyum ilavesi yapılarak hazırlanan deneme rasyonlarıyla yemlenmişlerdir. Deneme sonunda 0.50 mg/kg seviyesinde Se ilavesi yapılan diyetle yemlenen gruba kıyasla 0.84 mg/kg Se ilave edilmiş diyetle beslenen grubun but kası Se konsantrasyonu önemli derecede daha yüksek olmuştur (Haug ve ark., 2007).

Seo ve ark.(2008) broyler rasyonlarında ilave Se kaynağı olarak Se bakımından zenginleştirilmiş sarımsak ve çin lahanası ve selenometiyonin kullandıkları çalışmalarında adı geçen ilave Se kaynaklarındaki Se‟un biyolojik yarayışlılığını belirledikleri çalışma sonuçları;

- Farklı ek Se kaynaklarındaki Se‟un broylerlerde biyolojik yarayışlılığının farklı olmadığını,

- Se‟ca zenginleştirilmiş sarımsak ve lahananın broylerler için iyi bir Se kaynağı olabileceği,

- Selenometiyonin çeşitli vücut dokularına ve özelliklede proteinin yapısına girmede gayet etkin olduğunu (Selenometiyonin Se bakımından zenginleştirilmiş mayadaki başlıca organik-Se kaynağıdır),

- Se bakımından zenginleştirilmiş sarımsak ve lahanadaki Se „un çeşitli civciv dokularına girişinin selenometiyonin kadar kolay olmadığını (yani bitkilerdeki başlıca Se kaynağının selenometiyonin olmadığını),

- Ek Se kaynağı olarak selenometiyonin ilave edilmiş diyetle yemlenen hayvanların göğüs ve but etleri Se muhtevaları diğer muamele gruplarından daha yüksek olduğunu göstermiştir.

Dlouha ve ark.(2008) diyete sodyum selenit ve selenyumca zengin chrolle alga ilavesinin, broylerlerde etkilerini araştırdıkları çalışmalarında SS ve SCH ilave edilmiş diyetlerle yemlenen gruplarda göğüs eti Se konsantrasyonunun kontrol grubuna kıyasla arttığını, en yüksek Se konsantrasyonunun SCH grubunda olduğunu ve SS grubuyla aralarındaki farkın önemli olduğunu rapor etmişlerdir(P<0.05).

Radmila ve ark.(2008) rasyona sodyum selenit yada selenyum mayası ve farklı seviyelerde vitamin E ilavesinin broylerlerde farklı doku ve organların selenyum ve vitamin E muhtevalarına etkilerini araştırmışlardır. Göğüs kası ve karaciğer Se ve vitamin E konsantrasyonu, selenyum mayası ilave edilen gruplarda sodyum selenit ilave edilen gruplara kıyasla önemli seviyede daha yüksek olmuştur. Choct ve ark. (2004), erkek broylerlerde; inorganik ve organik Se kaynaklarının farklı seviyelerinin, performans, et kalitesi ve tüylenmeye etkilerini incelemek maksadıyla yaptıkları denemelerinde, iki farklı Se kaynağını (sodyum selenit ve Sel-Plex-50) iki farklı seviyesinin (0.10 mg/kg ve 0.25 mg/kg) etkilerini araştırmışlar, diyet Se‟unun 0.1 mg/kg dan 0.25 mg/kg yükselmesiyle göğüs kası Se muhtevasının önemli seviyede yükseldiğini, organik kaynaklı Se‟un inorganik Se kaynağına göre dokularda daha iyi depo edildiği bildirilmiştir (P<0.01).

Mevcut çalışmamızın önemli amaçlarından biri de broyler diyetlerine organik ve inorganik kaynaklı Se ilavesinin, miktar bakımından en fazla tüketilen karkas parçaları olan göğüs ve but eti Se konsantrasyonunu ne ölçüde değiştirdiğini tespit edebilmekti. Deneme sonuçlarından açık olarak görülebileceği gibi en yüksek göğüs ve but eti Se muhtevası, 0.60 ppm organik-Se ilave edilmiş diyetle yemlenen grupta olmuştur. Yukarıda özetlenen literatür bilgileri ile çalışmamızın sonuçları arasında bir uyum söz konusudur. Göğüs eti Se konsantrasyonu, but eti Se konsantrasyonuna kıyasla daha yüksek olmuştur. Literatürde, organik kaynaklı Se‟un biyolojik kullanılabilirliğinin daha yüksek olduğu, dolayısıyla vücut dokularında depolanma eğiliminin daha fazla olduğu bildirilmektedir. Denememiz sonuçlarıyla da bu bilgiler teyit edilmiştir. Broyler rasyonlarına organik kaynaklı Se ilavesiyle göğüs ve but eti Se konsantrasyonu önemli derecede yükselmiştir. Böylelikle Se ilavesi yapılmış diyetlerle yemlenen broylerlerden elde edilen etlerin, insan beslenmesinde Se kaynağı olabileceği söylenebilir.