1989’da Taylor raporunun yayınlanmasının ardından başta FIFA olmak üzere ilgili pek çok kurum tarafından stadyumların yapımı/işletilmesi hususunda çıkarılan kanunlar, yayınlanan tüzük, yönerge ve kılavuzlar bulunmaktadır. Günümüzde futbola dair kuralların belirlenmesi, değişiklik gösteren durumlara yöre revize edilmesi, futbol ile ilişkili mekânların gereksinim tespiti ve bu mekânların denetimlerinin yapılması gibi görevlerin yürütülmesi bu yönergeler ışığında yapılmaktadır.
FIFA, UEFA ve TFF’nin statülerinde kurumların yönetim yapısı, kurumsal işleyişleri ve görev tanımlarıyla ilgili bilgiler yer almaktadır. Ayrıca her bir kurumun statüsünde hukuksal ilişkide olduğu diğer kurumlar ile karşılıklı sorumluluk paylaşımları belirtilmektedir. Bu kurumlarca yayınlanan bütün yönergeler, kapsamları bakımından statülerde belirtilen görev ve yetki sınırlarına bağlıdır.
Üye federasyonların en prestijli liglerinde kullanılan stadyumlar için FIFA’nın;
Yılda bir kez yayınlanan FIFA Stadium Safety and Security Regulations (FIFA Emniyet ve Güvenlik Zorunlulukları),
Karara göre değişen aralıklarda yayınlanan FIFA Football Stadiums Technical Recommendations and Requirements (FIFA Futbol Stadyumları Teknik Öneriler ve Zorunluluklar)
Yönergeleri ile UEFA’nın;
Yılda bir kez yayınlanan UEFA Stadium Infrastructure Regulations (UEFA Stadyum Altyapı Zorunlulukları),
Karara göre değişen aralıklarda yayınlanan UEFA Safety and Security Regulations (UEFA Emniyet ve Güvenlik Zorunlulukları)
Yönergelerinin kullanılması statülerde belirtilen şartlarla zorunlu kılınmıştır. Bu yönergeler, müsabaka organizatörlerinin, federasyonların ve kulüplerin, seyircilerin taşkınlıklarının önlenmesine, stadyum içinde/çevresinde asgari güvenliğin ve düzenin sağlanmasına yardımcı olmak üzere almak zorunda oldukları güvenlik tedbirlerini içermektedir. Ayrıca bir stadyumda oynanacak müsabakaya ev sahipliği yapılacağında uygulanması zorunlu olan yapısal, teknik, organizasyonel tedbirleri ayrıntılı olarak düzenlemektedir [77].
64
Yukarıda belirtilen yönergelere ek olarak FIFA ve UEFA, yetki sınırları içerisinde düzenlediği uluslararası turnuvalarda kullanılacak stadyumlar için spesifik yönergeler yayınlamaktadır. Ancak bu yönergeler diğerlerinden farklı olarak stadyumların yanında turnuvaya ev sahipliği yapacak ülkenin sosyal, ekonomik ve siyasi konularda değerlendirilmesini de kapsamaktadır. UEFA’nın ‘Euro [etkinlik yılı] Tournament
Requirements’ yönergesi ile FIFA’nın ‘World Cup Regulations’,‘FIFA Football Stadiums Technical Recommendations and Requirements’ ve ‘Guide to Bidding Process for the [etkinlik yılı] FIFA World Cup’ yönergeleri turnuvalara özel olarak hazırlanmaktadır.
Spesifik yönergelerde belirlenen kriterler belirli yüzdeler altında puanlamaya tabii tutularak aday ülkelerin sonuçları arasında objektif karşılaştırma yapılmaktadır. Objektif karşılaştırmaların sonuçları etkinlik kapsamında toplanan kurum heyetine sunularak oylama yapılmakta ve ev sahibi ülke seçilmektedir.
FIFA 2026 Dünya Kupası turnuvaları için organizatör seçiminde FIFA’nın aday ülkeler arasında yaptığı değerlendirmeler %35’lik oranla stadyumlar üzerinden yapılmaktadır. Stadyumun kent ilişkisi bağlamında toplam %6’lik bir ağırlıkla konaklama ve %13’lük payıyla kent içi/dışı ulaşım olanakları dikkate alınmaktadır (Şekil 3.64.). Sonuçta stadyumların tekil ve kent bazındaki etkileri ile beraber toplam değerlendirmenin %54’ünü kapsamaktadır [78].
Şekil 3.64. FIFA’nın 2026 Dünya Kupası İçin Ev Sahibi Belirleme Kriterleri ve Ağırlıkları [78] 35% 6% 6% 13% 7% 3% 10% 10% 10% Stadyumlar
Takım ve Oyuncu Hizmetleri Konaklama
Kent İçi/Dışı Ulaşım Medya İletişim Olanakları Taraftar Etkinlik Olanakları Tahmini Organizasyon Maliyeti
Bilet ve Diğer Hizmetlerden Elde Edilecek Tahmini Gelir Tahmini Medya ve
65
UEFA’nın 2024 Avrupa Milli Takımlar şampiyonası için organizatör seçiminde UEFA’nın aday ülkeler arasında yaptığı değerlendirmeler %57’lik oranla altyapı üzerinden yapılmaktadır. Altyapının %16’lık kısmında stadyumlar tekil olarak ele alınırken yapıyla ilişkili olarak kara ulaşımı (%11), havaalanı bağlantıları (%11), konaklama olanakları (%11), medya iletişim olanakları (%1), taraftar etkinlik olanakları (%1) ve teknolojik altyapı durumları değerlendirilmektedir (Şekil 3.65.).
Şekil 3.65.UEFA’nın 2024 Avrupa Milli Takımlar Şampiyonası İçin Ev Sahibi Belirleme Kriterleri ve Ağırlıkları [79]
3.3.1 Stadyum Yönergelerinde Hiyerarşi ve Hukuksal Bağlayıcılık
Futbol ve futbol stadyumları için içeriklerine göre en kapsamlı yönergeler FIFA tarafından hazırlanan yönergelerdir. Ulusal futbol federasyonları ve konfederasyonlar, düzenledikleri futbol organizasyonlarının, stadyumların denetlenmesinde kendilerine ait yönergeleri kullanmaktadır. Ancak bu yönergelerin yetersiz geldiği durumlarda ve FIFA’nın düzenlediği turnuvalarda FIFA tarafından hazırlanan yönergeleri uygulamak zorunludur. Aynı zamanda ulusal federasyon ve konfederasyon yönergelerinin içerdiği kararlar, FIFA tarafından aynı konuda alınan kararlarla çelişmemelidir [80].
66
Aşağıda FIFA/UEFA üyesi futbol federasyonlarına bağlı kulüplerin stadyum yapımı ile yönetiminde uygulanmasını zorunlu tuttuğu öncelikli statü ve yönergelerden alıntılar yapılmıştır. Bu alıntılar, yönergelerin hukuksal bağlayıcılığını göstermekte ve neden kullanıldığı sorusuna cevap teşkil etmektedir.
13 Haziran 2018 tarihinde FIFA Moskova kongresi kararları doğrultusunda yayınlanan ve yürürlüğe giren FIFA Statüsü’nde (FIFA Statues) geçen [80];
Madde 8.1’e göre FIFA’ya bağlı tüm kurumlar ve görevliler faaliyetlerinde FIFA Statüleri, yönergeleri ile etik ve davranış kurallarına (Code Of Ethics, Code of Conduct) uymak zorundadır.
Madde 14.1(a)’ya göre yerel federasyonlar (Türkiye’de TFF) FIFA kuruluşlarının Statü, yönetmelik, yönerge ve kararlarına ve Spor Tahkim Mahkemesi’nin (CAS) sanat esasına dayanarak verdiği kararların herhangi bir zamanda tam olarak yerine getirilmesi ile sorumludur.
Madde 22.3(a)’ya göre konfederasyonlar (Avrupa’da UEFA) FIFA’nın Statü, yönetmelik, yönerge ve kararlarına uymak ve bunları uygulamak zorundadır.
2018 yılında yayınlanan ve yürürlüğe giren FIFA Emniyet ve Güvenlik Kuralları (FSSR) yönergesinde geçen [81];
Madde 1.1’e göre FIFA ve FIFA’ya üye kuruluşlar uluslararası turnuvaların düzenleneceği stadyumlarda ilgili yönergeleri uygulamak zorundadır.
Madde 1.3’e göre konfederasyon ve diğer yerel federasyonların düzenlediği turnuvalarda ilgili yönetimler kendi yönergelerini – FIFA yönerge hükümleriyle çelişmediği sürece – uygulamaya alabilirler.
Madde 1.4’e göre FIFA’ya ait yönergelerde stadyumlarda olması gereken asgari şartlar belirtilmiştir. Buna göre, konfederasyonların ve yerel yönetimlerin hazırladığı yönergelerde geçen şartlar FIFA’nın asgari şartlarını karşılamıyor ise FIFA yönergeleri dikkate alınmalıdır.
Madde 2’ye göre standartlara uygunluğu onaylanan bir stadyumun uluslararası turnuvalarda kullanımına devam edilebilmesi için belirli aralıklarla güncellenen yönergelere göre gerekli alanlarda revize edilmeleri gerekmektedir.
5 Mayıs 2017 tarihinde UEFA Helsinki kongresi kararları doğrultusunda yayınlanan ve 26 Şubat 2018 tarihinde yürürlüğe giren UEFA Statüsü’nde (UEFA Statues) geçen [82];
67
Madde 7.1(b)’ye göre UEFA’ya üye federasyonlar (Türkiye’de TFF) Spor Tahkim Mahkemesi (CAS) kararlarının yanı sıra, bunlarla ilgili verilen Statü, yönetmelik, yönerge ve kararlarına uymak zorundadır.
Madde 7.1(c) ve Madde 59.1’e göre UEFA’ya üye federasyonlar, Uluslararası Futbol Birliği Kurulu (IFAB) tarafından kararlaştırılan müsabaka kurallarına saygı göstermek zorundadır. Ayrıca bu kurallar üye federasyonların statülerine eklenmeli ve yürürlüğe geçirilmelidir.
Madde 49.3’e göre UEFA tarafından organize edilmemiş ancak UEFA’nın yetkili olduğu topraklarda oynanan uluslararası turnuvalar ile ilgili FIFA ve/veya UEFA’nın uluslararası yönergelerine ve diğer uygulama kurallarına uyulması zorunludur. 25 Şubat 2018 tarihinde UEFA Yürütme Komitesi kararları doğrultusunda yayınlanan ve 1 Mayıs 2018 tarihinde yürürlüğe giren UEFA Stadyum Altyapı Kuralları (USIR) yönergesinde geçen [83];
Madde 3.01’e göre bir stadyumun üye federasyonlarca denetlenmesi ve UEFA yönergelerinde stadyum kategorisine bağlı olarak belirtilen kriterleri sağladığını UEFA’ya belirtmesi gerekmektedir.
3 Haziran 2008 tarihinde TFF Genel Kurulu kararları doğrultusunda kabul edilen ve son olarak 25.06.2015 tarihinde güncellenen TFF Statüsü’nde (TS) geçen [84];
Madde 64.2’ye göre TFF, kendisinin ve üyelerinin, futbolcuların, resmi görevlilerin ve müsabaka organizatörlerinin FIFA veya UEFA organları ve CAS tarafından alınan ve kesinleşen tüm kararlarına tam olarak uymasını sağlar.
Ayrıca TFF Statüsü’nde geçen ve aşağıda belirtilen maddelere bağlı olarak uluslararası turnuvalar ve müsabakalar hakkında FIFA’ya bağlı konfederasyonlara ve federasyonlara yetki sınırlamaları getirilmiştir;
o Madde 77.1’e göre milli takımlar veya kulüp takımları arasında yapılan turnuva ve müsabakaların düzenlenme yetkisi FIFA ve UEFA’ya aittir. TFF, FIFA ve UEFA’nın bilgisi ve izni olmadan uluslararası müsabaka veya turnuva düzenleyemez.
o Madde 79’a göre TFF’ye bağlı kulüpler, diğer tüm kulüp toplantıları, olağanüstü şartlar hariç olmak kaydıyla TFF, FIFA ve UEFA’nın onayı olmaksızın başka bir federasyona üye olamaz veya başka bir federasyon ülkesinde yapılan müsabaka ve turnuvalara katılamaz.
68