FREN GİFER USULÜ

FRENGİFER usulu yirmi sekiz zamanlı usullerimizdendir. Çok az kullanılmıştır. Daha _çok darbeyn usullerde kullanıldığını görUyoruz. BUtUn .buyuk usullerde olduğu gibi bu u­

sulde BESTE yapımında kullanılmıştır. İki şekli var denılirsede ikinci şekil olarak gösteri­

len kalıbta, birinci şe�ilden tek farki (TA HEK) yerine 4 zaman değerinde bir (TEK) ko­

nu lmasınd:ın ibarettir.

�rneqimiz: : . • ^A

ISMAIL DEDE; EFENDi 'nin FERAH-FEZA bestesi (Ey kaaşı keman tir ... i mUjen canıma geçti)

?AMAN Vf" VURGU/ARI:

DUM

₂ ,,

DUM

,,

4

HEK2:

DUM

₄ ı,

"

DUM 2

TEK ₁

DUM

,,

2

.DUM

₂ il

- 1/

DUM

₂

TA

2-28 4

USUL NOTASI:

TEi<

r

VELVELESi: I

joÜM

OUM ı,

e

j

· DUM

DUM

,,

e,

jDÜM

JoÜM

T[' /(['

�· �

j ^OÜM

rn<

'11111

-

_KA

"

...

-TE

^{KE TEK}

F F i

TEK ^l<A .,

r r

195

jouM

JA

_HCK

i

_'

....

TEK..

....

_K4

"

-·

'""·

Joüı.ı

KA �

i

j ,,

. DU

ME i

196

�"

�ou ' _{1 ou}

^,,

ME

ME TE"J< _TEJ(

•

r ^{i r}

' ME ME

^{ME 7'Ef(}

KA

^TEJ(

KA

r ⁱ r

, 199'

HAFİF

Hafif usulü mevcut otuz iki zamanlı üç usulün içinde en çok kullanılanıdır. Baştan on altı zamanı ıya kader darblaroynı kalmak ikinci on. altı zamanı ının darblorı deği§ik olmak üzere ikinci bir §ekilde vardır. İlahı, Pe§rev, ·seste yapımlarında kullanılmıştır.

Örneklerimiz.: . .. ^{.ı . ·} _A ^{· ·}

1 - LEADRI (Sahibi me'çhıJI) DUGAH-1 KADIM " (Tev§ih) (Kıble-i Ehl-i safô oldu cenôb=f Mustafa)

2- HÜSEYİN SADED�(N AR�L'in NİHAVEND Pe§revi 3- HAFIZ POST'uh HUSEYNJ Bestesi

. (Çektim el Ummid-ı vosl-l yardan iimdengeru}

ZAMAN VE VURG l.JLA{<I:

200

]2 4

USUL ^{NO TAS!,}

�ÜM

TEf(

i

joÜM

k

j

^D�M

^,,

TEJ<

VE:LVa [Si:

joÜM

T["/( .

i

_j

^T[}{ _{- M} ^{· DUM}

J

i

. j

^T[/(

^JnÜM

l<A

�T[

JoÜM j

^TA

KE HE!<

1 ,,

TEJ( TEK

r ⁱ

Tf/( T[K'

i r

· ı

^{• DÜM}

_l[

TEf( !({:

r ^r

TE TE

!<E /([

. 1

_DÜM

32 �-·--

^{A "} DU!!_ _________

�--4 .

^{T E K E T E !< !<A}

-�·TT�

� il

DU _.�

ME

^{ME T[/{}

r--v ^ı8

^{1 !<A � 1 1}

^..

T[ /{[ TE/(

KA

r

JoÜM

TE l<E ^T["/{ !<A ,ı

r�r ^r

201

j

___ DU

_ME �oü

_ME

l''

^DU _ME

_ıf

_{!<E 7[} l<E HEK ^Tf

r ^F

^�

r� ^{ç F r}

^�

.... A il .

!<E ·TEi< KA tel< l<A TEK J<A TEi< J<A

,,

.

HUSEYNJ (Be-stÇ>)

' A

HAFiF HAFIZ POST

(t=

^{]2) .} ---· ----·- ·--- · Jl�= 1691. )�

=� ^ub?L, f ... -.:=�:.-.lri. ·--�-��- ______

-.p_.1. .. 11u-··_:·

·--•--•---r-_____ ^1ff.:_ �e:ı;t=m \ �••

..-ı�---�-1---4--..

-ı---r ...

r. _,___

····-�t···+ .. · · . . .. ·

t.1=:·t:,;t--t;:t=-4-=-+-F ... � ... = ... ⁼ⁱ

-

v

-�-=:::..-::.·

·:z_:;:·

=.:.::'.�1--:-:�:·.·

f. : .. :::-::-:

.:=·:�·--·i .. T - . . .. . · ··. '. ... - :. ··

--(Ah) ÇE>I< . rJ İm ^f' t _ :jm . .

-�·. > ::._-l�"::'.<::-�-J� ':• r, �---"·-t"-.... --- · - -E -�F-:-:i-.. �::�T-.-.. -�.---t-r-1 U+ -�- ·-· ..

^1---·

-�·-*- ··

^-ı..,..,;

f- L

ı · · · , ·

�o • r· ^·t l....l.LJ ^{r 1 .,-_ .} ,ı;·. - • ·

^i.,;

r

^i-

^{r:r .}

i

J f ^{. -t}

^l

• _ • .:._--� :r�f--=-·-1

i=f··+· ·-· ^,__J

� 1 ' �

_ mı . _ . rJ ı va s _ _ , ,· _ · .

··---·---·- ..c.:::'.�

--r. . ... . . . - . -.

I' ft-· .. � � - ^{t"I -: • •}

r ... ^!!-:=J

-:.. .. ::.,_,,._.--:•!-···.. .. � •

f! . . ·.

�i":" i

r ....

^{·i r}

....---:-r·:

^{j_. �}

ı · . _._. .. �

--- t·-- ::.ı-.... ··- . ---+

ı · ..

J- -- · ·' · , ·

ı

t · .. • "" : . 1 · .. ·---r=:::J

ti

"-,--= ,--··· ı--;. ^{··ıı.J l}

^{_ı .. . ._ ı}

"'°"'·' ...

ⁱ _{. - �} ... - .

yar_ . · elan. :;ım_

203

A ••

MUHAMMES USULU

Muhammes usulu be§li anlamında dır. Otuz iki zamanlı ikinci usO\Umüzdür. Peşrev ve Bestelerin yapımında· kullanılmı§tır. Muhammes usôltinün iki §ekl.i vqrsa da ikinci § ek I i . dedikleri ikişer zamanlı (TA-HEK) vurgusunun yerine bir dört zamanlı (TEK) vurgusunun

· gelmesinden ibarettir.

Eser I erden· örnekler : ·

1\ • • • • • ,. ,\

1 - Tanburi Cemil Bey¹in FERAH-FEZA ve KURDILIHICAZKAR _{. A •} 2- Kemanı Ali Ağa ¹nın ŞEHNAZ - BUSELI K

..

^"'

}- �avtacı Andon Efendi ¹nin Hl,!SEYNI makamlarındaki ·pe§revleri 4- lsmai I Dede Efendi ¹nin NEVA Bestesi

(Zeyneden lxığ-ı cihan· vey zJnet-i destôr-ı côn) 5- Eyyubı Mehmet B_ey¹in MAHUR Bestesi

(Ey gözü ôhu lxınô bilmem niçün bıgônesin) · ZAMAN Vf VURGULAR!:

204

USUL NOTASI:

j ^{J riK} J ^oÜı,,ı

]2

^{DUM . ..,}

4

^{KA TE/(}

r

j ^oüı,,ı J ^oÜı,,ı

� TEK

TEK KA

J ^{oüı,,ı J rEK} J ^oüı,,ı i

TEi<. ^l<A

r ⁱ

-

^TA ..

^TEK

^{.... , TEK ..}

...,

...

_..,

^...

_'1

HE!<

^{KA l<A}

- - ^....

- ^....

-VE'LVEL[S/: I

12 J ^{o Üı,,ı j D Üı,,ı}

-\

...

4

^{TEK T[}

^KE

^{TEK J<A T[K l<A}

i

^{�- � �}

r r r r

Joü )ıou· _{)ıoü ..}

ME

ME

^{ME TEK KA -T}

El<.

^KA •

r

^{� �}

^{i r r r}

· 205

HE!<. f!EK KA ..,

i i

DU

,,

A ..,

ME ME TE KE TE l<E TEJ<

KA

^{TEf< l<A}

r ^{F � � F}

208

.

"

BEREFŞAN USULÜ

Beref�n usulü otuz iki zamanlı usullerin içersinde en a:z kullanılanı olmu§tur. Zincir usulünün beşinci ve son halkasıdır (Usulüdür). Daha �ok Darbeyn usullerde kullanılmı§tır.

Tıpkı Muhammes usul ünde olduğu gibi, usulün sonundaki iki§er değerdeki (TA-HEK)vur ...

gusunun yerine dckt zaman değerindeki bir (TEK) konularak ikinci §ekli olarak gösteril

-miştir. · · ·

Eserlerden örnekler : ,.

1 - Hafız Kumral Efendi¹nin HÜSEYNi Bestesi (Şebnem gibi saçılsın hun eşk-i PÜf revanın) 2- Sadık Ağa¹nın BÜZÜRK B�stesi .

(Hubôn seninle leylü nil:ıôr istinaz eder) ZAMAN V� VURGULAR!:

DUM ••

/,

DUM ıl

2

TEK 2

Tfj(2

TEK 2

"

DUM f,

DUM it

2

KA 7

DUM

.,

/,

TEi<,1

"

l<A

]

USUL NO TAS!:

]2

12 4

i ,,

DU/v1

J

^ÇJU/v1

7A .

-HEK

VEL.VEL[ŞI:

,

j

^DÜM

ı<A

i

Tf}(

J .. ^DUM

TEK KA

r r

TEK

OUM

TEK

TEK i

�DÜ

ME

r

209 DUM ,,

TEf<

. ,ı

. l<A •.

TE KE T[ KE TD<

l " l ,, : ^_,nu ,

^ıJ:;DU

'· ^.

! 210

---"

TE l<E TE KE T€"f< l<A .T[K l<A HEK

-rr(

^�

r ^,-

^{l �}

^{ı ı}

¹

ⁱ

HE/< T•E�K-tıEııı---ar E,ı-1<_--illlKA�" __ r. Eı•l< __ KA.,.· ı,----.ır Fı•K __ ___,ı<,,,,,A __ __.I

-ı� � r r r r ^{r r}

214

SA,,,;L , ı·�ı ,, _{ı'-,ı v).JL'}

·u..

Sôkil usulü kırk sekiz zamanlıdır •. Beste yapıminda kullanılan en buyuk.usullerimi.zden biridir. Elimizde iki şekli mevcuttur. [kinci şekli dediğimiz ikinci şeklin birinci şekle göre farkı vsul ün baş tarafına yakın olan birer sekizi ik değerindeki (DÜM-TU<) vurgusu bir döı·tlük (DOM); ondan sonra gelen.on alfılık (TE-KE) birer sekizlik kabul edilerek bir sekizlik (DOM) vurgusunun atılmasından ibarettir. Görüleceği gibi u�Olün bünyesinde zaten velvele mevcut-tur. Buna rağmen Neva l<ôr icra edilirken bir velvelesin.de

yapmış-hk. . . . .

Lserlerden örnekler: Benli Hasan Ağa¹nm RAST Peşrevi ZAMAN Vf' VURGULAR!:

USUL NO TAS!:

J ,, ^.J

^TEK

ıB

^{[JJM KA ,ı}

J

^T[/(

_J

^�DUM

i

KA ,ı

TEK. TE7(

r

J oÜ,ı.ı

r

TEK ^-.ft:

J ^OÜı,ı _j

_TEi(

l<A

r

JoÜM

_l^TE

J ^oÜ,ı.ı

TEK l<E

i

^�

JoÜM

J

^TEK

!<A

i

J DÜM

i

TEK

JoÜM joÜM

j

^TA

i HcK

215

J TEK

KA

i

j ^DÜM

^�TE

!<E

J ,,

^{� DUM}

l

T[K

i

�TE

. TEK !<E

i

^�

!TE .bTE� .

K[ - .KE· 1

F r

216

(

V[LVU€S1:

J

^JOÜM

^joÜM

48

^DUM. _{TEK l<A}

^"'

_{T[l< KA}

i i r ⁱ

�OÜM J

^DUM

....

T[K KA T[" KF · TEK KA" TE /{["

i

^�

1 i r r�

TEJ( l<A TEJ< HE!< HEK

i r ^{i r} r ⁱ

A HE!<

HD<

HEK TE ^{KE TEK l<A}

r ^p

^�

^{i i i} r

J

. �DUM ^{. lJUM}

J

HEK · Tf" l<E TEK KA TEK TE

KE

� �

r ^{i i}

^�

^�·.

,, ¹⁽

DUM

DUM

TEf{ TE K/;. TEK l<A ^Tf

!<E

^{T€ /(E}

220 HAVf USULÜ ^'

"

Havi usulü altmış dört zamanlıdır. Ufak farklarla dört §ekli mevcuttur. Biz sadece i­

ki şeklini alıyoruz. Birinci şekli diye aldığımız kalıbın Zekôi Dede'ye -kadar indiğini Sa­

dettin Heper Hocamız söylemiştir. Bir tek şekli hariç diğer üç şeklin de son onaltı zamanı Nim Hafif kalıbındadır. Beste yapımında kullanılmıştır.

Eserlerden örnekler : _{ı\ •}

1 .- EyyObi Mehmet Bey'in B?YATI Be.stesi 2- Sadettin Heper'in BENDi- BUSELiK Bestesi"I .ıı

3- Küçük Mehmet Ağa 'nın

.EVCARA

bestesi (Gelince hattı muanber ve meh cem61imize)

l.şcKİL

ıı � 1/

_;;J l

222

USUL NO TAS/:

t ^j

^oÜM

J

^'EK �ııÜ/4 �rc-}DÜM

KA TEK KE TEK

J.

^ŞEKiL

i

^·�

^·� r

� ^•

J

^'EK � ^{JEK . _}

_J

^DUM

KA KA

i r

J TEK

J

^TEK

^}oüM

^�TE}ıoüM

-1 • _TEf{

KA

KA

^TE]( !<E

r ^{F , i}

� joÜ/4

J

^T[K _• ^JT[K

l<A

KA

�

r ^r

JDüM J

^TEK

_{. jro/4}

^-

_{j .,}

^DUM

_Jw

TEK

KE'

KA i i

^�·.

joo/4

},T[ .loÜM

j

TA ),E �TE

T[K

^KE HE!< K� ^{. KE}

·�

i ^F

22J

Tf]( TEJ( T[/( TEK

i ⁱ i

" ^il ,,

DUM DUM OUM

^TA

T[f< ,, HEK .l(F KE .

.64 ^jmJµ

^{J TE/( .,}

^{J LJÜM}

4

^{KA TEK}

2.sE ı<İL

¹

i

jo.ÜM JEK j

^TEJ<

^j

.Dlı'M-ı<A !<A

i ⁱ

.J

^TEf{ _"

_j

^Tf'f<

^JoÜM

!<A - l<A ^TEi{

r r ⁱ

jow _{. joÜ} ^M

^{J TEK}

j

^TEK

.,

ı<A

!<A

i i

j

224

J ,,

^{� OUM J,EK} _J<A ^....

^{�WM JoÜM}

_TEK ^',

i ⁱ

J 7il(

JoÜM J,rn

,1\ ,,

KA

^{TEK ·A: J<A}

r

r r

·.ı

^OÜM

^�OÜM

TEK Tf/{ T['J( • TEJ(

r ⁱ r ⁱ

il

,,

^,,

DUM ... DUM - DUM -

TEK

- .... -

-TEJ(

Tf/( J<A

r

^r-

^{- -}

-)

• A

DARBI FETiH USULÜ

227

Turk MOsıkisin de Kullanılan Darbı Fetih usOlu Seksen sekiz zamanlıdır. En buyuk u sOI olarak yuz yirmi zamanlı Zincir usulu oltırak 96sterilirse de Zincir ı..ısOlu ayrı birer u -sOI olarak gcirdUğUmUz beş usulun birleşmesinden meydana gelmiştir. Darbı Fetih usulu ile Peşrev ve Beste yapılmıştır. ·

Biribirlerine benzer d6rt ayrı şekli vardır. ·Bunlardan en çqk velveieli olanını kudum usulu ayrıca olmadığından birinci şekil olarak ele aldık. Ayrı� bir kalıbını daha yaza

-·rak · bununla yetinilecektir. Bu usulde de son onaltı zamanı Nim Hafif usOIUnUn zc:ıman dizilişin de dir.

Eseri erden tsrnekl er : . . • ,. "

. 1 .. Hacı Sadullah Ağa'nın HiCAZKAR Bestesi (Ey şehin�h-ı ci�n,.ôrôy;i nev tarz-ı usOI) 2- Zekôi Dede'nin HiCAZKAR Bestesi

(Bir kere iltifatın ile hurrem olmadık)

3- BuJıOrizade Mustafa Itri efendi 'nin Bestenigôr Bestesi (Gamzen-ki ola saL ··İ çeşm-i siyeh-i mest)

228

USUL NOTASI:

J

^DÜM

88 4

^TEK

i

1,stKJL. 1

.

J

^TEK

_jm/,1

!<A

J

^DÜM

T["/(

Belgede KA] l ' 8 T El< 4. joüm. 5- Münir Nurettin Selçuk'un SUL TANIYEGAH Qrkısı (Sen arkı söylediği zaman) VELVELESi: i t TEK. TEi< .TE KE. (sayfa 75-97)