Franchising sistemi, modern sürüm metotlarından biri olarak hızla gelişmekte ve yaygınlaşmaktadır. Bunun nedeni şüphesiz taraflara ve ülke ekonomisine sağladığı avantajlardır.
Franchising sisteminin, taraflara ve ülke ekonomisine sağladığı avantajlar şunlardır;
• Franchise alan, franchising sistemiyle birlikte başarısı kanıtlanmış bir markanın işletme sistemlerini ve tekniklerini kullanarak ulusal veya uluslararası standartta bir kaliteye sahip olabilmektedir.
• Franchise alan, franchsing sistemiyle, tüketicilerin tanınmış marka taleplerinden ötürü sürekli iş yapabilme imkanına kavuşabilmektedir.
• Franchising sistemiyle, olası hataların riskleri minimum düzeye iner, yapılacak yatırımla yeni açılacak bir işletmenin sürüm yapabilme sıkıntısı ortadan kalkar.
• Franchise alanın, franchise veren tarafından verilecek eğitim ve işletme kurulup sürümün gerçekleştirilmesi sırasında yapılacak yönetim sayesinde çalışacağı sektörle ilgili herhangi bir bilgi veya deneyime sahip olması beklenmez.
• İşletmenin ekipman ve stok temini, dekoru, kurulacağı yer gibi konular franchise veren tarafından belirleneceği için franchise alanın bu konularla ilgili ayrıca bir uğraşına gerek duyulmayacaktır. Ayrıca buna bağlı olarak franchise verenin yapacağı reklam ve promosyonlardan da faydalanacağı için franchise alanın işletme masrafları da azalacaktır.
• Franchise verenin, franchising sistemini sürekli güncellemesi, yenilikleri yakından takip etmesi sayesinde, franchise alan da bu imkanlardan yararlanmakta ve modern bir sistem ile sürümünü gerçekleştirebilmektedir. • Franchising sistemi aynı zamanda franchise alana kredi bulma konusundada
34
sağlamaktadır. Franchising sisteminde riskin az oluşu kredibiliteyi arttıracaktır.
• Franchise alan, herhangi bir mali yüke katlanmaksızın bu sistem sayesinde hızlı bir dağıtım ağına dahil olabilmektedir. Franchise veren firmalarında franchising sistemini kurmalarına sebep olan neden bu şekilde pazar paylarını arttırmaktır.
• Franchise veren bu sistem sayesinde hiçbir maddi yatırım yapmadan kendi ismini taşıyan işletmelerini kurmaktadır. Birçok franchise veren sistemi daha büyük pazar payına ulaşmak için kullanmaktadır.
• Franchise verenin, pazar alanı daha geniş olacağı için rekabet olanağı da bu doğrultuda artış gösterecektir.
• Yeni bir mağaza açmak isteyen bir şirket coğrafi alan olarak tek başına davrandığında kontrol mekanizmasını gözeterek geniş alanlara dağılamayabilir. Ancak franchising sistemini kullanan franchise veren, bu şekilde geniş alana dağılabilir. Merkeze en az ihtiyaç duyan bir sistemdir. • Franchise verenin, mal ve/veya hizmetleri daha fazla satabilir ve iş hacmi
genişlediği için kredi kuruluşlarından rahatça kredi temin edebilir.
• Franchise verenin, sistem sayesinde maddi imkanları gelişeceği için yeni teknolojiler arama imkanı artacaktır.
• Franchising sistemi kurulduğunda franchise verenin, personel ve kira gideri de kendi mağazasını farklı noktalarda açmaktansa daha az olacaktır. Çünkü franchise alan, kendi personelini temin etmek ve kirasını karşılamakla yükümlüdür.
• Franchising sistemi sayesinde ülkeye yeni teknolojiler ve organizasyonlar gelebilmektedir.
• Franchising sistemi, orta ve küçük ölçekli işletmelere büyük işletmelerle rekabet etme, onların karşısında ayakta kalma imkanı verir. Ayrıca istihdam olanağı sağlaması açısından da ülke ekonomisine yararlı olan bir sistemdir. • Franchising sistemi ile ülke coğrafyasının çeşitli yerlerine mal ve/veya hizmet
35
1.4.2. Franchising Sisteminin Dezavantajları
Franchising sisteminin avantajları olduğu kadar dezavantajları da bulunmaktadır. Sistemin dezavantajları şunlardır78;
• Franchise alan, hukuki olarak bağımsız olmasına rağmen franchise verenin işletme üzerinde büyük kontrol hakkına sahiptir.
• Franchise alan, franchising sistemine entegre olup bir parçası haline geldiği için diğer franchise alanların ya da franchise verenin yaptığı ya da yapacağı hatalar nedeniyle meydana gelebilecek sonuçlardan hep birlikte sorumlu olurlar. Çünkü isime verilebilecek bir zarar söz konusudur ve franchise alan herhangi bir kusuru olmasa da bundan olumsuz olarak etkilenebilmektedir. • Franchise alan bir süre sonra franchise verenin ismine ya da ticari unvanına
verdiği parayı gereksiz görüp sistemden ayrılmak isteyebilir, karı kendisini tatmin etmeyebilir.
• Franchise alan, sisteme konu olan işletmeyi her istediğinde devredip satamayabilir. Mal ve/veya hizmetin sürümünün sağlandığı mağaza faaliyetini devam ettirme yükümlülüğü söz konusudur.
• Franchise alan, franchise verenin koyduğu ya da koyacağı kurallara tabi olacağı için yaratıcılığı ortadan kalkacak ve dilediğince bir düzenleme yapamayacaktır.
• Franchise verenin gerekli hammaddeyi zamanında temin edememesi durumunda franchise alanın işleri de buna bağlı olarak aksayabilir.
• Franchise verene belli aralıklarla ödenecek ücret miktarlarının iyi belirlenememesi durumunda kar yerine zarar edilmesi de mümkündür.
• Franchise veren mevcut sistemi komple devredebilir. Dolayısıyla franchise alan hoşlanmayacağı kimselerin kuralları buyruğu altına girebilir.
• Franchise alanın yapabileceği hatalardan ötürü isim, ticari unvan zarar görebilmektedir. Bu yüzden, franchise veren sistemini sürekli kontrol altında tutmak zorundadır.
78KIRCA,Ç.,s.8-13;VARLI,N., s.96-110, Bkz. KOÇ M.(2006), ‘Bir İşletim Sistemi Olarak
Franchising’, yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
36
• Franchise alan, belirli bir ücret mukabilinde franchise verenin emrinde çalışmadığı için ücret mukabilinde çalışacak bir yöneticiye nazaran franchise verenin isteklerine ve talimatlarına uymak istemeyebilir. Bu durumda franchising sisteminin imaj birliğinde aksaklıklar meydana gelebilir. Dolayısıyla ücret mukabilinde çalışacak bir yöneticiyi kontrol altında tutmak daha kolaydır.
• Franchise sözleşmesi, franchise veren ancak anlaşma ile belirlenen nedenler gerçekleştiğinde sona erdirebilir bunun dışında sona erdirmek istediğinde mağaza değerinin üzerinde bir para ödemek zorunda kalabilmektedir. Çünkü önemli yatırımlarla franchising sistemine dahil olan franchise alanı bu sistemin dışına çıkarmak kolay değildir. Diğer yandan ise, sözleşmelerde boşlukların bulunması franchise veren aleyhine yorumu getirebilmektedir. • Franchise veren, franchise alanın gerçek cirosundan hiçbirzaman emin
olamaz. Çünkü franchise alan beyan etmediği bir satış yapmış olabilir. Dolayısıyla karşılıklı güven franchising sisteminde oldukça önemlidir.
• Franchise veren, franchising sistemi hakkında pek çok bilgiyi franchise alana aktarmak ile yükümlüdür ve belirli aralıklarla da sistemi geliştirmek adına çeşitli eğitimler vermektedir. Ancak bu bilgileri aktarırken franchise alanın edindiği bilgileri, başka firmalara aktarmayacağından ya da franchising sisteminden ayrıldıktan sonra rekabet yaratıp kendisinin kullanmayacağından emin olamaz.
1.5. Franchise Sözleşmesinde Tarafların Yükümlülükleri