Forum

Uzun ömürlü olmayan Kadro Hareketi’nden sonra, 1 Nisan 1954’te yayına başlayan Forum Dergisi etrafında benzer bir basın odaklı entelektüel hareket oluşmaya başlamıştır. Forum’un kurucuları; Bahri Savcı, Osman Okyar, Turhan Feyzioğlu, Bedii Feyzioğlu, Aydın Yalçın, Nilüfer Yalçın, Turan Güneş, Bülent Ecevit, Kemal Salih ve Nejat Tunçsiper’dir. Entelektüel açıdan çeşitlilik gösteren Forum, bir “fikir meydanı” ve “…tarafsız siyaset, iktisat, kültür dergisi” olmayı, ülke sorunların tartışılacağı düzeyli bir platform yaratmayı hedeflemiştir.²⁶²

258 Öner Buçukcu (Ed.), Cumhuriyet Dönemi Türk Düşüncesi, Bibliyotek Yayınevi, İstanbul, 2018, s. 6.

259 Kadro, Ocak 1932, s. 3.

260 Kadro, Ekim 1933, s. 8.

261 Ertan, age, s. 70; Sunar, agm, 511; B. Sina Güneş, “Kadro Hareketi: III. Yol Söylemleri; Ulusçu Sol Yaklaşım”, Yurt ve Dünya Dergisi (2010), Sayı 1, s. 39.

262 Tanıl Bora ve Murat Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce C. 7, “Liberalizm”, İletişim Yayınları, İstanbul, 2005, s. 530; Diren Çakmak, Forum Dergisi 1954-1960, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, 2007, s. 39; Hasan Hüseyin Akkaş, Forum Dergisi'nin Öne Çıkmış Temel Entelektüellerinin Türkiye'nin Siyasal ve Kültürel

70

Forum Dergisi, 27 yıllık CHP iktidarından sonra, Türkiye’nin seçimle gelen bir parti tarafından idare edildiği DP döneminde yayına başlamıştır. Bu nedenle yazarları demokrasi, hak ve özgürlük kavramlarından büyük ölçüde etkilenmiştir. Liberal demokrasiyi destekleyen ve batıcı bir tutum sergileyen dergide, özgürlüklerin sınırlandırıldığı otoriter/totaliter rejimlerin sıkça eleştirisini yapılmıştır.²⁶³

Forum, Türkiye’de demokrasinin siyasi kültüre yerleşmesini kolaylaştırmayı amaçlamıştır. Bunun için de, Türkiye’ye özgü bir fikri sistem olan Kemalizm’in yenilik ve çağdaşlaşma prensiplerini liberal ögelerle ilişkilendirme yoluna gitmiştir.²⁶⁴ Bu tavır Forum’un fikriyatında bir uyarlama ve yerlileştirme işlevi görecektir.

Derginin liberal bakış açısı, mali konulardaki görüşlerine yansımamıştır.

Ekonomide devlet öncüllüğünü savunan Forum, hızlı kalkınmanın ancak devletin yönlendiriciliğinde sağlanabileceği görüşünü savunmuştur. İngiliz ekonomist John Maynard Keynes’in düşüncelerinden etkilenen Forumcular, Tek Parti iktidarı sırasında yoğun olarak uygulanan devletçi politikalara olumlu bakmıştır.²⁶⁵

Entelektüellerin politikada söz sahibi olma isteği Forum’da belirginleşmiştir.

Tarafsız, sınıflar üstü aydın anlayışı, Forum’da yerini politikacı aydın anlayışına bırakmıştır.²⁶⁶

Forum, aktif siyasi kanadı olan bir dergidir. Yayınlandığı ilk zamanlar demokratik prensipler bağlamında DP’ye yakınlık duyan Forumcular, ilerleyen süreçte partinin üniversite çevrelerine, basın unsurlarına ve muhalefete yönelik otoriter uygulamalarını eleştirmeye başlamıştır. Sık sık hürriyet vurgusu yapan Forum’un basından siyasete uzanması da buna paralel gerçekleşmiştir.

Forumcuların bir kısmı, demokratik prensiplere aykırı davrandığı gerekçesiyle DP’den ayrılan milletvekillerinin kurduğu HP’ye, bir kısmı ise seçim sistemi sebebiyle mecliste yeterli temsil imkânı bulamayan CHP’ye katılmıştır. Tek Parti dönemi CHP’si Forum tarafından tasvip edilmediğinden yazarların büyük çoğunluğu HP’yi

Sorunlarına Yaklaşım Biçimi (1954-1957), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2004, s. 18.

263 Bora ve Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce C. 7, s. 530.

264 Aynı yer.

265 Çakmak, age, s. 512.

266 Sabahattin Şen (Der.), Türk Aydını ve Kimlik Sorunu, Bağlam Yayınları, İstanbul, 1995, s. 372.

71

desteklemiştir. Nitekim 1957 yılı seçimlerinde Forumcuların beklentilerinin aksine HP yalnızca dört milletvekili çıkarabilmiştir. Bu başarısızlık dergideki çözülmelerin başlangıcı olmuştur.²⁶⁷

Dergi, 27 Mayıs askeri müdahalesinin akabinde, kadrosundaki değişimlerin de etkisiyle sosyalist çizgiye kaymıştır. Mehmet Ali Aybar, Behice Boran, Hüseyin Korkmazgil, İsmail Beşikçi, Ahmet N. Yücekök gibi isimler bu dönemde Forum’da yazmaya başlamıştır. İdeolojisindeki bu köklü değişiklik ile bir süre daha varlığını sürdüren Forum, 15 Eylül 1969’da basına hayatına son vermiştir.²⁶⁸

İncelemesi yapılan Kadro ve Forum Dergileri, farklı devre ve koşullarda ortaya çıkmalarına karşın, sol görüşe eğilimli entelektüel hareketler başlatmış olmaları bakımından benzerlik göstermektedirler. Bu dergiler, yayınlandıkları dönemin siyasal ve toplumsal yapısına etki etmelerinin yanında düşünsel birikimine de katkıda bulunmuşlardır.

Türkiye’deki entelektüel sol geleneğin bir sonraki temsilcisi olarak 60’larda yayınlanmaya başlayan Yön Dergisi, büyük ölçüde Kadro ve Forum’dan etkilenmiştir.²⁶⁹ Korkut Boratav: “Türk solunun âdem babası” olarak tanımladığı Yön Hareketi’nin zaman zaman eskiyle birleştiğini belirtmiştir.²⁷⁰ Kadro’nun entelektüel elitizmi, Yön’de daha geniş kitleleri içeren “zinde kuvvetler” olarak görülmüştür.

Forum’un politik aktivist tutumu Yön’e devrimci güçlerin siyasetin seyrine müdahil olması ideali şeklinde yansımıştır.

Hem Kadro hem Forum, ilerleyen süreçte Yön’de de görüleceği üzere devletin ekonomide birincil rolünü ve kalkınma yöntemi olarak devletçiliği benimsemiştir.

Kadro ve Forum gibi Yön de fikriyatına Kemalizm’i yerleştirmiştir. Kadro, Kemalizm’i daha keskin çizgilerle tanımlamayı hedeflerken, Forum Batı demokrasilerine yaklaşmada bir yol olarak görmüştür. Yön’ün hedefi ise Kemalizm’i

267 Yücel Bulut, “Soğuk Savaş Atmosferinde DP’ye Muhalif Bir Dergi: Forum”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi (2004), Cilt 2, Sayı 1, s. 532; Çakmak, age, s. 88

268 Bulut, agm, s. 530.

269 Kadro’nun kurucularından Şevket Süreyya Aydemir, Forum’un kurucularından Turan Güneş ve Bahri Savcı gibi her iki dergiden isimler Yön’de yazmıştır. Hikmet Özdemir, 1960’lar Türkiye’sinde Sol Kemalizm, “Yön Hareketi”, İz Yayıncılık, İstanbul, 1993, s. 344-347.

270 Cavlı Çulfaz, “Soner Yalçın’ın Koğuş Arkadaşları”, Cumhuriyet, 16 Ocak 2002, s. 2.

72

sosyalizm ile sentezleyerek gelişmiş, kalkınmacı ve ileri bir ideoloji oluşturmaktır.²⁷¹ Bu sentez ideoloji, ülke sorunlarının çözümüne giden “Yön” arayışına “Sol-Kemalist”

aydınların cevabı olacaktır.²⁷²