Yapılan arazi, petrografi ve cevher mikroskobisi çalışmalarının ortaya çıkardığı veriler ışığında çalışma sahasından 20 adet yüzey örneği jeokimyasal analiz için seçilmiştir.
Bunlardan; 4 tanesi serpantinleşmiş harzburjit örneklerine, 2 tanesi dunit örneklerine, 1 tanesi piroksenit örneğine, 3 tanesi gabro örneklerine, 2 tanesi alkali siyenit örneklerine, 2 tanesi siyenit örneklerine, 2 tanesi trakit örneklerine, 2 tanesi lisvenit (laterit) örneklerine ve 2 tanesi fluorit örneklerine özgüdür. 20 adet örnekte ana, eser ve nadir toprak element analizleri AÜ Jeoloji Mühendisliği Bölümü Mineraloji ve Petrografi Araştırma Laboratuvarı’nda XRF Spectro XLAB 2000 Polarize Enerji Dispersive XRF cihazı kullanılarak yapılmış, örnekler USGS standartlarına göre kalibre edilerek ölçülmüştür. Ateşte kayıp, kızdırma kaybı yöntemine göre (örnekler 950oC’ye kadar ısıtılarak, 10 saat fırında bekletmek suretiyle) belirlenmiştir.
Tüm örneklerde yapılan analizlere özgü jeokimyasal veriler; Çizelge 8.1-8.9’da toplu biçimde verilmiştir.
Çizelgelerin nicel değerlendirilmesi aşağıda verilmektedir:
Çizelge 8.1’de serpantinleşmiş harzburjit örneklerine özgü jeokimyasal veriler sunulmuştur. Burada MgO içeriklerinin %34 ile %36 arasında değişmekte olduğu, SiO2
içeriklerinin %34 ile %37 arasında değişmekte olduğu, Fe2O3 içeriklerinin %7 ile %8 arasında değişmekte olduğu görülmektedir. Ateşte kayıp içeriği %17 ile %20 arasındadır. Burada önemli olan nokta; yaklaşık 3000 ppm Cr2O3 içeriği ile yaklaşık 2000 ppm Ni içeriklerinin çok yüksek düzeylerde olduğudur. Aynı zamanda Co içerikleri de 100 ppm’e yakın ve üzerindedir. Burada Ni içeriğinini yüksek çıkması olasılıkla lateritleşme proseslerinin bölgede etkin olduğuna işaret etmektedir.
Çizelge 8.2’de dunit örneklerine özgü jeokimyasal veriler sunulmuştur. Burada MgO içeriklerin %25 ile %30 arasında değişmektedir, SiO2 içerikleri ise %30 ile %34 arasındadır. CaO içerikleri %7 ile %16 arasında değişmekte olup, bu durumun mineralojik-petrografik çalışmalarda anılan kayaçlarda saptanmış bulunan karbonatlaşmalarla ilişkili olduğu düşünülmektedir. Fe O içerikleri, %6 ile %9 arasında
karşılaşılmış bulunan 2000 ile 5000 ppm arasındaki Cr2O3 içerikleri serpantinleşmiş harzburjit örneklerine benzerlik sunmaktadır. Aynı şekilde Ni içerikleri de 1700–1800 ppm arasında ve Co içerikleri 110–120 ppm arasında olup, bu içeriklerin de olasılıkla kayaçların geçirmiş olduğu lateritleşmelerle ilişkili olduğu düşünülmektedir.
Çizelge 8.3’te piroksenit örneğine özgü jeokimyasal veriler sunulmuştur. Bu örnekte SiO2 içeriği ise %40, MgO içeriği %18 ve Fe2O3 içeriği %5 civarındadır. %11 civarındaki CaO içeriği olasılıkla kayacın içinde yer alan piroksenlerden kaynaklanmaktadır. Cr2O3 içeriği 1000 ppm, Ni içeriği 500 ppm’in üzerinde ve Co içeriği yaklaşık 100 ppm seviyesindedir.
Çizelge 8.4’te gabro örneklerine özgü jeokimyasal veriler sunulmuştur. Al2O3 içerikleri
%13 ile %16 arasında, MgO içeriklerin %9 ile %12 arasında ve SiO2 içerikleri %46 ile
%50 arasında değişmektedir. CaO içerikleri %13 ile %18 arasında olup, bu içeriğin olasılıkla Ca-plajiyoklazlardan kaynaklandığı düşünülmektedir. Fe2O3 içerikleri, %4 ile
%7 arasında değişmektedir. TiO2 içeriği 1800 ile 2600 ppm arasındadır. Bu içerikler, gabroik kayaçlar ile uyum sergilemektedir.
Çizelge 8.5’te alkali siyenit örneklerine özgü jeokimyasal veriler sunulmuştur. Burada Na2O içeriği %1,5 ile %8 arasında, K2O içeriği %6 ile %11 arasında değişim sergilemekte olup, bu durum bu kayaçların alkalen özelliğine işaret etmektedir. Al2O3
içerikleri %15 ile %20 arasında, SiO2 içerikleri %58 ile %64 arasında değişmektedir.
CaO içerikleri %1,5 ile %2 arasında olup, oldukça düşük aralıklardadır. Bu örneklerde;
Y, Zr, Nb, La ve Ce içeriklerinin yüksek olması, olasılıkla alkali siyenitlerle ilgili NTE gelişlerini düşündürmektedir. Bu zenginleşmelerin karbonatit oluşumlarla mı ilişkili olduğu, yoksa doğrudan siyenitlerin hidrotermal etkileri ile mi oluştuğu konusu, bölgede daha sonra yapılacak çalışmalar için açık bırakılmıştır. Ayrıca bu örneklerde yüksek U ve Th içerikleri de dikkate değerdir.
Çizelge 8.6’da siyenit örneklerine özgü jeokimyasal veriler sunulmuştur. Na2O içerikleri %3 ile %5 arasında ve K2O içeriği %6 ile %9 arasındadır. Bu yüksek içerikler alkali siyenitlere benzemekte, ancak mineralojik-petrografik çalışmalarda saptanmış bulunan farklı dokusal özellikler, bu kayaçların ayrı bir grup altında
sınıflandırılmalarına gerekçe oluşturmuştur. Al2O3 içerikleri yaklaşık %15 seviyesinde, SiO2 içerikleri %62 ile %69 arasında ve Fe2O3 içerikleri, %3 ile %8 arasında değişmektedir. Y, Zr, Nb, Sn, La, Ce, Hf ve Ta içerikleri bir önceki grupta olduğu gibi oldukça yüksektir. Aynı şekilde Th ve U içeriklerinin çok yüksek değerleri dikkate değerdir.
Çizelge 8.7’de trakit örneklerine özgü jeokimyasal veriler sunulmuştur. Bu örneklerde Na2O içerikleri %1,8 ile %3 arasında, K2O içerikleri %6 ile %10 arasında değişmektedir. SiO2 içerikleri %60’ın üzerindedir. Al2O3 içerikleri %15 ile %17 arasında ve Fe2O3 içerikleri, %6 ile %8 arasında değişmektedir. Y, Zr, Nb, Sn, La, Ce ve Hf içerikleri siyenit ve alkali siyenitlerde olduğu gibi yüksek aralıklarda izlenmektedir. Th ve U içerikleri de aynı şekilde yüksektir.
Çizelge 8.8’de listvenit örneklerine özgü jeokimyasal veriler sunulmuştur. Bu örneklerde CaO içerikleri %1 ile %12 arasında, SiO2 içerikleri %45 ile %56 arasında ve MgO içerikleri %8 ile %27 arasında değişmektedir. Fe2O3 içeriği %3 ile %6 arasında ve ateşte kayıp içeriği %18 ile %20 arasında değişmektedir. Bu örneklerde Cr2O3 içerikleri 3000 ppm’in üzerindedir. Ayrıca 500 ppm ile 1300 ppm arasındaki Ni içeriği ile 70 ppm ile 115 ppm arasındaki Co içerikleri çok önemli anomaliler olarak dikkat çekmektedir.
Ba, La, Ce, As, Zn ve Sb içerikleri az da olsa yüksektir. Bu kayaçlar her ne kadar saha çalışmalarında listvenit olarak tanımlanmış olsalar dahi, bunların lisvenitten çok silisleşmiş-karbonatlaşmış ultrabazik kayaçlara yani lateritlere daha yakın kimyasal parametreler sergilediklerinin, burada özellikle vurgulanmasında ve bundan sonra yapılacak çalışmalarda bu konunun üzerine ciddiyetle gidilmesinde yarar vardır. Zayıfta olsa hissedilebilen granitik kayaçların geç hidrotermal etkileri ile ilişkilendirilebilecek magmatik ve meteorik sıvılarla ilişkili etkileşimlerin (listvenitleşmelerin), erken evrelerde oluşmuş olasıl lateritleşmelerle ilişkili mineral kalıplarını bozduğu ve maskelediği biçimindeki bir yaklaşım, bu durumda özgünlük kazanmış gibi gözükmektedir.
Çizelge 8.9’da fluorit örneklerine özgü jeokimyasal veriler sunulmuştur. Bu örneklerde
da olsa yüksek aralıklarda değişmektedir. Th içeriği 15 ile 25 ppm arasında, U içeriği ise 18 ile 175 ppm arasında değişmektedir. Çok yüksek Y, Nb, La ve Ce içerikleri, fluoritlerin özellikle bu elementler açısından gelecekte yapılacak çalışmalarda çok titiz bir biçimde değerlendirilmelerini zorunlu kılmaktadır. NTE zenginleşmelerinin ; alkali siyenitlerle ilişkili karbonatit türü oluşumlara mı bağlanabileceği, yoksa granitik kayaçların kireçtaşları ile olan dokanak zonlarındaki hidrotermal etkilerle ilişkili mi olacağı kökensel sorunu, bu tez çalışmasının kapsamı dışında bırakılmıştır
Çizelge 8.1 Serpantinleşmiş harzburjit örneklerine özgü jeokimyasal veriler
Çizelge 8.2 Dünit örneklerine özgü jeokimyasal veriler
Çizelge 8.3 Piroksenit örneğine özgü jeokimyasal veriler
Çizelge 8.4 Gabro örneklerine özgü jeokimyasal veriler
Çizelge 8.5 Alkali siyenit örneklerine özgü jeokimyasal veriler
Çizelge 8.6 Siyenit örneklerine özgü jeokimyasal veriler
Çizelge 8.7 Trakit örneklerine özgü jeokimyasal veriler
Çizelge 8.8 Lisvenit (laterit) örneklerine özgü jeokimyasal veriler
Çizelge 8.9 Fluorit örneklerine özgü jeokimyasal veriler