Fiziksel Çalışma Koşulları

Temizlik işi fiziksel güce dayanan ve emek yoğun bir iştir. Çalışmalar temizlik işinin anlamlı derecede fazla fiziksel riskle ilişkili olduğunu göstermektedir (44). Temizlik işi sırasında çoğu zaman çalışanlar bu risk faktörlerinin çoğuna kombine şekilde maruz kalmaktadır (38,44).

Kas iskelet sistemi hastalıklarından korunmak için bazı alanlara yönelik düzenlemeler yapılmalıdır; postür, iş ekipmanları, iş organizasyonu en önemli müdahale alanlarıdır (61). Tablo 2.5’te bazı risk faktörleri, sağlık sonuçları ve düzenleme önerileri yer almaktadır.

23

Tablo 2.5. Ergonomik risk faktörleri ve sağlık sonuçları Aletlerin/Hareketlerin

Türü

Riskler ve Sonuçları Yer silme

Ayarlanabilir, hafif ekipman kullanılmalıdır.

Bilek tarafından kontrol edilen hareket fazla kuvvet gerektirir. Tekrarlayan hareket ve fazla güç kullanımı el/ bilek alanında kas iskelet sistemi bozukluklarına neden olabilir.

Üst kol ve sırt kaslarındaki yüksek statik yük yaratır.

Alt kollar, dirsekler ve bilek hareketleri karpal tünel bölgesinde yapısal değişikliklere neden olur.

Zeminde sekiz çizerek paspaslama, ileri ve geri silme işlemine kıyasla daha yüksek oksijen tüketim seviyesine neden olur.

Islak silme

Ayarlanabilir, hafif ekipman ve tekerlekli kovalar

kullanılmalı, lavobo ve musluklar daha ergonomik konumlandırılmalıdır.

Nemli/kuru silme ile karşılaştırıldığında daha yüksek kardiyo- solunum yüküne neden olur.

Ağır kovaları uygun olmayan şekilde kaldırma, kovayı yerden bel seviyesine kaldırmak için çömelme, yerleri silmek için çömelme, ıslak paspası kaldırma ve taşıma, ıslak bezi sıkma ve kaygan zeminler risk alanlarıdır.

Süpürge, elektrikli süpürge Hafif, kendinden itmeli dikey vakumlar, uzun hortumlu, daha düşük gürültü seviyeli aletler kullanılmalıdır.

Uzun saplı süpürge kullanımında kas iskelet sistemi bozuklukları kısa saplılara göre daha azdır.

Tekrarlanan hareketler (el, kol), beli ve bileği bükerek çalışma, tutuş kuvveti, itme ve çekme, kaldırma ve indirme, gürültü (artan stres ve kas gerginlik) temel risk alanlarıdır.

Toz alma ve ovma Ayarlanabilir sap

uzunlukları olan, uzun saplı, açılı veya hafif döner başlı aletler kullanılmalıdır.

Elleri omuz hizasının üstünde kaldırma Eğilme, diz çökme, çömelme

Bükülmüş bilekler, tekrarlayan hareketler ve yüksek kavrama kuvvetleri

Çöp taşıma

Büyük çöp kutuları daha küçük / daha hafif kutularla değiştirilmelidir.

Ağır poşetlerini çöp kutularından kaldırmak altında bir vakum oluşturur ve artan güç ihtiyacına yol açmaktadır

Mobilyaları hareket ettirme

Büyük mobilyaları kaldırma, taşıma, itme, çekme hareketleri risk oluşturmaktadır. Daha hafif ve tekerlekli mobilya üretimi ve kullanımı sağlanmalıdır.

Kaynak: EU-OSHA, 2009

Kas iskelet sistemi hastalıklarına sebep olan temel risk faktörleri aşağıda sıralanmıştır; (38,44,62–65)

 Uygunsuz çalışma postürleri; (kol ve sırt için dar alanlarda, uzanma ve alçalma gerektiren yerlerde çalışırken uygunsuz pozisyonlar, dizleri bükmeden öne eğilmesi, el bileğinin aşırı bükük kullanılması)

 Fazla güç uygulanması (fırçalama, sıkma vb. gibi), tekrarlanan hareketler  Yetersiz istirahat, mola süreleri, yüksek iş yoğunluğu ve iş yükü

 Yüklerin kaldırılması ve taşınması (2-45kg), statik iş yükü (kollar omuz seviyesinin üzerinde uzun süre çalışma)

 Temizlik esnasında kullanılan ekipmanların uygunsuz tasarımı (şekil, boyut, ayar ve açı)

24

 Psikososyal faktörler; zayıf iş organizasyonu, zaman baskısı altında çalışma, hızlı çalışma, iş memnuniyetsizliği, monoton iş, yetersiz iş arkadaşı desteği  Bireysel faktörler; aşırı kilo, sigara kullanımı, ileri yaş

2.2.4.1. Kazalar

Temizlik sırasındaki kazaların en sık nedenlerinden biri kayma, takılma ve düşmelerdir. Bu durumların ana nedenleri aşağıda sıralanmaktadır (44,59);

 Yüksekte çalışma (merdiven üzerinde çalışma),  Çok düşük kayma direnci olan döşemeler,  Islak ve kirli zeminler,

 Ayakkabı, terlik tabanının kavrama durumu,

 Ortamdaki beklenmedik engeller (düşük seviyede mobilya, çöp kutuları, elektrikli temizlik ekipman veya diğer elektrikli cihaz kabloları)

Temizlik hizmetlerinde en sık yüksekten düşme ve aynı seviyeden düşme meydana gelmektedir. Kalıcı yaralanmaların %20’sinden fazlası kayma, takılma ve düşmelerden kaynaklanmaktadır. Düşmelerin yaklaşık %50’sinin merdiven temizlenirken veya yük taşınırken olduğu belirtilmektedir. Islak ve kaygan zeminler ile yük taşırken yaya yolundaki beklenmedik engeller nedeniyle meydana gelen kayma ve düşmeler zemin seviyesinde olmaktadır (44,66).

Kaymaz döşeme yüzeyleri kayma ve düşme risklerinden kaçınmak için önemlidir. Kayma direnci özelliğini korumak için düzenli ve yeterli zemin temizliği gerekmektedir. Bununla birlikte temizliğin kendisi kayma, düşme riskleri yaratabilmektedir. Örneğin ıslak paspaslama sonucu ıslak ve kaygan olan zeminler risk oluşturabilir. Ayrıca, çoğu zemin temiz ve kuru iken iyi kayma direncine sahip olsa bile, pisliklerin varlığı kayma direncini büyük ölçüde etkilemektedir (44,59).

2.2.4.2. Uygunsuz Ortam Sıcaklığı

Çok soğuk ve çok sıcak sıcaklığa sahip çalışma ortamları uygunsuz ortam sıcaklığına sahip çalışma alanları olarak tanımlanmaktadır. Çamaşır odaları ve ütü yapılan odalar gibi sıcak ortamlarda ısı stresi oluşabilmektedir. Sıcak ve nemli havada çalışmak, ciltte ısıya bağlı döküntülere neden olabilmektedir. Bu duruma genellikle cildin kendi yapısı ve buharlaşmamış terden dolayı nemli kalan giysiler neden olmaktadır. Hafif ısıya maruz

25

kalmak, özellikle kilolu ve diyabetik kişilerde isilik, yüzeyel deri enfeksiyonları ve bakteriyel veya fungal enfeksiyonlara neden olabilmektedir. Cildin sıcak nesneler veya yüzeyler ile doğrudan teması, yanıklar ve ısı ürtikeri gibi mesleki termal yaralanmalara neden olabilmektedir (44).

Ev işçilerinin cam silme, balkon ve dış cephe temizliği gibi nedenlerle soğuk havalara maruz kaldığı bilinen bir durumdur. Araştırmalara göre yoğun fiziksel güç ile yapılan işlerde en düşük 13°C sıcaklıkta çalışılması gerektiği belirtilmektedir. Soğuk ortamda çalışma yaralanmaya, hastalığa neden olduğu gibi diğer tehlikelerin ortaya çıkmasında da tetikleyici bir faktör olabilmektedir. Vücudun soğuk ortama ilk tepkisi ciltten ısı kaybını azaltarak sıcaklığını korumaya çalışmaktır. Bu nedenle duruş değişiklikleri ve titreme oluşur. Bu reaksiyonlar; beceri ve hassasiyet kaybına, kazalara ve kas veya yumuşak doku hasarı riskinin artmasına neden olmaktadır. Soğuk ortamda çalışanlarda iş kazaları, solunum yolu hastalıkları, astım, artrit, kardiyovasküler rahatsızlıklar ve Reynaud Sendromu riski daha fazla olmaktadır (34,47).