Finansal Aracılar

Finans piyasalarında faaliyet gösteren finansal aracılar mevduat kabul eden finansal aracılar ve mevduat kabul etmeyen finansal aracılar olmak üzere iki kategoride toplanır78_.

77 _{Nihal KARGI, Ekonomik Kalkınma, Tasarruf Ve Sermaye Piyasaları İlişkileri: Türkiye Örneği,} SPK Yayınları, Yayın No:115, Mart 1998, s. 30.

Fon fazlası olan birey ya da kuruluşlar, bunu çeşitli süreler için ödünç verebilirler. Süreye ve fon alıcısının sermaye yapısına katılım şekline göre fonların fiyatı değişmektedir. Piyasada fon arz eden ve talep edenlerin gereksinimlerini karşılama fonksiyonunu üstlenen finansal aracı kuruluşların temel varlık nedenlerinden biride değişim maliyetlerini düşürmeleridir. Piyasa da elinde atıl fon bulunan birimlerin birbirleri ile doğrudan karşılaşmaları zor olduğu gibi, bu yolla istenen süre ve koşullarda fon derleme maliyetinin yüksekliği, finansal kurumların aracılığını gerekli kılmaktadır79.

2.1.2.3 Sigorta Şirketleri

3.6.2007 tarihinde kabul edilen 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu ile 21.12.1959 tarihli ve 7397 sayılı Sigorta Murakabe Kanunu yürürlükten kaldırılmıştır. 5684 sayılı kanun ile sigortacılık sektörü daha modern bir hukuki altyapıya kavuşturulmuştur. Türkiye’de sigorta ve reasürans şirketlerinin kurulması sigorta murakabe kanununa bağlı olarak yapılmaktayken artık 5684 sayılı Sigortacılık Kanununa göre sigorta şirketlerinin kurulması esastır.

Kanunun amacı ve kapsamı ile ilgili 1. maddesinde şu ifadeye yer verilmiştir. “Bu Kanunun amacı, ülkemiz sigortacılığının geliştirilmesini sağlamak, sigorta sözleşmesinde yer alan kişilerin hak ve menfaatlerini korumak ve sigortacılık

79 _{N.BERK, s. 3.}

Mevduat Kabul Eden Finansal Aracılar • Ticari Bankalar • Tasarruf ve Kredi Birlikleri • Tasarruf Bankaları • Kredi Birlikleri

Mevduat Kabul Etmeyen Finansal Aracılar • Yatırım Fonları ve Yatırım Şirketleri • Emeklilik Şirketleri ve Sandıkları, Vakıfları • Sigorta Şirketleri • Finans Şirketleri

sektörünün güvenli ve istikrarlı bir ortamda etkin bir şekilde çalışmasını temin etmek üzere bu Kanuna tâbi kişi ve kuruluşların, faaliyete başlama, teşkilât, yönetim, çalışma esas ve usûlleri ile faaliyetlerinin sona ermesi ve denetlenmesine ilişkin hususlar ve sigorta sözleşmesinden doğan uyuşmazlıkların çözümlenmesine yönelik olarak sigorta tahkim sistemi ile ilgili usûl ve esasları düzenlemektir. Türkiye’de faaliyet gösteren sigorta şirketleri, reasürans şirketleri, Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği, aracılar, aktüerler ile sigorta eksperleri bu Kanun hükümlerine tâbidir. Sosyal güvenlik kurumları, Türkiye İhracat Kredi Bankası Anonim Şirketi ile bu Kanunun denetimle ilgili hükümleri hariç olmak üzere özel kanunlarına göre sigortacılık faaliyetinde bulunan diğer kuruluşlar bu Kanun kapsamında değildir.”

Madde 1’de belirtildiği üzere sosyal sigortalar ve bireysel emeklilik sistemi kanun kapsamında tutulmamıştır. 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu ile sigortacılık sektörünün gelişimi hukuki yönden sağlamaya çalışmaktadır. Vergi politikaları da söz konusu kanunun amaçlarına uygun olarak destek olacak şekilde belirlenmelidir.

Sigorta güven esasına dayanan bir finans sistemi olup, kişilere tasarrufta bulunarak, belirli bir miktar para ödemeleri karşılığında, teminat kapsamı dâhilindeki giderlerinin tazmin edilebileceği taahhüdünün verilmesi ve bunun yerine getirilmesini sağlar80. Sigorta şirketleri “ölçek ekonomisinden” yararlanarak hizmetin müşteri açısından maliyetinin düşmesini sağlamaktadırlar81.

Bireyleri ve toplumu tehdit eden risklere karşı koruma ya da tehlikeleri ortadan kaldırma düşüncesine dayanan sigortacılığın kaynağı daha önce de belirttiğimiz gibi belirsizliktir. Belirsizlik ise hayatımızın her evresinde her zaman aralığında mevcut olacaktır. Bu noktadan bakıldığında sigortacılığın kapsama alanın çok geniş olduğu ortadadır. Doğru bir politika çerçevesinde uygulanacak vergilendirmenin geniş bir ürün yelpazesini kapsayacak yeterliliğe sahip olması gerekir.

80 _{M. Y. AKIN, s. 498.} 81 _{N.BERK, s. 3.}

Sigorta şirketlerinin asli amacı meydana gelmesi düşünülen tehlikelerden doğabilecek hasar ve zararı azaltmak amacıyla üyelerine sigortacılık hizmeti vermektir. Hizmetlerin karşılığı olan primleri muhtemel risk gerçekleşmeden önce yıllık veya aylık olarak peşin tahsil ettikleri için, hasarın meydana gelebileceği zamana kadar biriken fonları kaynak gereksinimi olan kesime aktararak işletirler ve bunun karşılığında da çok ciddi getiri sağlarlar. Bu nedenle sigorta şirketleri de finansal aracı olarak adlandırılırlar82.

Bir mali aracı kurum olarak sigorta şirketleri, poliçe karşılığında fon fazlası olan kesimden fon derlemekte ve bunu gereksinme duyan yatırımcıya aktarmaktadır. Bu hizmeti sunarken gösterdikleri etkinlik söz konusu kuruluşların büyümelerini ve ülke ekonomisindeki rollerini belirlemektedir83.

Sigorta şirketleri direkt olarak mevduat kabul edememelerine karşılık fon yaratma konusunda özellikle uzun süreli fon sağlama konusunda avantajları vardır. Bireysel emeklilik sistemi, mortgage sigortaları, hayat sigortaları gibi çok uzun süreli prim getirisi sağlayacak ürünleri sayesinde sigorta şirketleri ülke ekonomisinin ihtiyaç duyduğu uzun vadeli fonları sağlayabilmektedirler. Bu açıdan büyük öneme sahip sigorta ve bireysel emeklilik şirketleri ülke ekonomisinde işlerliği olan sektörler olarak da nitelendirilebilirler. Dolayısıyla sigorta sektörünün gelişmesi mali piyasalarında gelişmesinin beraberinde getirecek ve ülke ekonomisinin kalkınmasına büyük katkısı olacaktır. Mali piyasaların gelişmiş olduğu ülkelere bakıldığında aynı zamanda sigorta sektörünün ekonomi içerisindeki payının da yüksek olduğu görülmektedir.

Sigorta şirketlerinin yatırımcıları destekleyici özelliği de vardır. Böylece işletmeler gelecek kaygısıyla varlıkları için büyük tutarlarda karşılık ayırma yükümlülüğünden kurtularak bu amaçla ayırmaları gereken fonları yeni ya da genişleme yatırımlarında kullanırlar. Yenileme yatırımları ise normal amortisman

82 _{A. EROL ve A. YILDIRIM, ss.35.} 83 _{N.BERK, s. 4.}

süreciyle sağlanan fonlarla gerçekleştirildiğinden, sigorta için yapılan harcamalardan etkilenmemektedirler84.