Finansal Analiz

İşletmelerin yaşamlarını sürdürmek, daha fazla kar elde etmek ve işletmenin amaçlarına varma aşamasında finansal analiz büyük öneme sahiptir. Finansal analiz, işletme yönetimi için, işletme faaliyetlerinin etkinliğini, verimliliğini, işletmenin başarı düzeyini ölçmede, gelecekle ilgili planların hazırlanmasında, işletme faaliyetlerinin denetiminde, değerlendirilmesinde ve yönetimin karar alma aşamasında kılavuz niteliğindedir (Savsar, 2012: 5).

Finansal analiz aynı zamanda finansman kararlarının alınmasında ve alınan kararlara yön verilmesi açısından da işletme yönetimine büyük katkı sağlamaktadır. Finansal analiz işlevi, işletmenin finansal açıdan etkinliğini ölçmek için gerekli olan bilgileri toplayan ve yorumlayabilen bir özelliğe sahiptir (Düzer, 2008: 4).

Finansal analiz, aynı zamanda işletme yönetimine finansal strateji ve planlama yapmak amacıyla da gereklidir. İşletme yönetiminin sağlıklı ve işletmenin yapısına uygun bir planlama yapmak amacıyla işletmenin mali durumunun doğru şekilde analiz edilmesi gerekmektedir (Savcı, 2011: 113-114). Diğer bir ifade ile işletmenin mali durumunu bilmeden, herhangi bir finansal planlama ve denetimin yapılması olanaksızdır (Pinches, 1990: 46).

Temel finansal tabloları, bilanço ve gelir tabloları şeklinde sıralamak mümkündür. Finansal tablolar, işletmenin belirli bir dönemlerde yapmış oldukları faaliyetlerinin finansal bakımdan kısaca özetini, işletmedeki ilgililer (ortaklar, paydaşlar, çalışanlar ve yöneticiler) için düzenlenmektedir. Bu tablolar yardımıyla işletmenin ilgilileri, işletmenin mali durumu hakkında bilgi edinebilmektedirler (Akdoğan ve Tenker, 2005: 70).

Özetle finansal tablolar, işletmenin mevcut mali durumunu ve işletmenin yaptığı faaliyetlerin sonuçları hakkında büyük öneme sahip bilgileri vermektedir.

Finansal analiz, hem işletme yönetimince, hem de işletme dışı olan kullanıcılar tarafından üstlenilebilmektedir. İşletme dışı olarak nitelendirilen kullanıcıları; hisse sahipleri, kredi veren kuruluşlar, yatırımcı kişi/kuruluşlar ve potansiyel fon sağlayanlar şeklinde sıralamak mümkündür. Finansal analizin geleceği, kullanıcıların hedeflerine ya da ihtiyaçlarına bağlıdır. İşletme dışı kullanıcılar gerekli olan analizi yaptıktan sonra elde edilen sonuçların değerlendirilmesine paralel bir şekilde gerekli olan kararları almaktadırlar (Ramagopal, 2008: 36). Finansal analiz kullanıcıları ve finansal analizi kullanma amaçları aşağıda sıralanmaktadır.

a) Satıcılar: Satıcılar adından da anlaşılacağı üzere, işletmeye mal ve hizmet tedarik eden gruplardır. Satıcılar açısından önem arz eden temel husus ise, işletmenin geri ödeme yeterliliğidir. Bundan ötürü, satıcılar ürün sağlayacakları işletmenin, teslim edilen malın, işletme tarafından kısa bir süre içerisinde ödenebilecek durumda olduğundan emin olmayı arzu etmektedirler. Satıcılar, herhangi bir olumsuz durumla karşı karşıya kalmamak için işletmenin kısa süreli likidite durumunu analiz etmeye çalışırlar. Sözü edilen kısa vdeli likidite, işletmenin borçlarını zamanında ödeme yeterliliğini ifade etmektedir (Okka, 2009: 71).

b) Uzun Vadeli Borç Tedarikçileri: Uzun vadeli borç tedarikçileri, adından da anlaşılacağı üzere, işletmeye uzun dönemli borç sağlayanların olduğu gruplardır. Bu grup işletmenin karlılık ve nakit yaratmaya paralel şekilde borç ödeme yeteneği ve faaliyetlerini uzun dönemli bir şekilde sürdürüp sürdüremeyeceğiyle ilgilenirler. Bu gruptaki borç tedarikçileri, işletmeye borç sağlamadan önce işletmenin kredi taksit ve faizlerini ödeyebilecek yeterli likit kaynakları yaratabileceğini garanti altına almayı arzu etmektedirler. İşletmenin ilerleyen zamanlarda finansal durumu ile ilgili karar vermek amacıyla, işletmenin finansal tabloları ile ilgili geçmişteki verilerden yararlanmaktadırlar (Ramagopal, 2008: 36).

c) Hissedarlar Sahipleri ve Yatırım Grupları: Kar elde etmek ve işletmenin hisse değerini artırmak amacıyla işletme ait olan hisselere yatırım yapan gruplar, işletmenin hâlihazırdaki durumu ve gelecekte elde edebileceği karlarla ilgilenmektedirler. Gerek hissedarlar, gerekse de yatırım grupları, kazancı her geçen yıl artan işletmelere daha fazla güvenmekte ve daha fazla yatırım yapmaktadırlar.

Hissedarlar ve yatımcılar, işletmenin finansal yapısıyla da doğrudan ilgilidirler (Ercan ve Ban, 2012: 163).

d) İşletme Yöneticileri: İşletme yöneticileri, işletmeye ait finansal analizin tüm yönleriyle doğrudan ilgilidirler. İşletme yöneticileri, finansal tablolardaki verileri yapmış oldukları analiz sonrasında işletmeye ait kaynakların hem etkili hem de verimli kullanımıyla ilgilenmektedirler (Okka, 2009: 72).

İşletmeye ait tablolardaki veriler bazı yöntemlerin yardımıyla analiz edilmektedir. Bu tekniklerle işletmenin tablolarındaki veriler analiz edilmediğinde, işletmenin ekonomik yapısı hakkında elde edilen sonuçları doğru bir şekilde yorumlamak olanaksızdır. İşletmenin finansal tablolarındaki veriler doğru bir şekilde yorumlanmadığında ya da doğru bir şekilde analiz edilmediğinde, işletmenin geleceği hakkında doğru öngörülerde bulunmak bir hayli zor olabilmektedir (Tutar, 2007: 12). Finansal analiz teknikleri ile ilgili olarak izleyen başlıklarda bu konu etraflı bir şekilde ele alınacaktır.

Yukarıda sözü edilen bilgiler doğrultusunda, finansal analizin işletme için olan önemi aşağıdaki şıklarda özetle sıralanmaktadır (Arat, 2005: 124-125);

➢ İşletmeyi herhangi bir tehlikeye atmaksızın yükümlülüklerini karşılayabilme yeterliliğinin olup olmadığının tespit edilmesi,

➢ İşletme faaliyetlerini denetleme ve değerlendirme,

➢ İşletmenin yapmış olduğu faaliyetlerin etkinliğinin ve verimliliğinin düzeyini ölçme,

➢ İşletmenin yerine getirdiği işlemlerin tüm aşamalarında doğru kararların alınabilmesi,

➢ İşletmenin üretmiş olduğu ya da sunmuş olduğu mal ve hizmetler ile ilgili sağlıklı karar alma,

➢ İşletmenin temel amaçlarına ve diğer amaçlarına ulaşıp ulaşmadığının tespit edilmesi,

➢ İşletmenin temel amaçlarına ulaşamaması halinde bunu sebeplerini araştırarak gözler önüne serme,

➢ İşletmenin geleceğe dönük yapılacak planları hazırlama.

2.2.1. Finansal Analiz Türleri

Finansal analizler, işletmenin finansal niteliğe sahip veriler doğrultusunda yapılmaktadır. Finansal analiz türleri izleyen başlıklarda maliyet, finansal tablo ve bütçe analizleri şeklinde üç başlık altında incelenecektir.

2.2.1.1. Maliyet Analizleri

Maliyet analizleri, muhasebesi sisteminde yer alan ve maliyet ile ilgili verilerin yardımıyla, işletmenin hem geçmişteki maliyet verileri ile üretimi arasındaki ilişkileri ele alan, hem de işletmenin gelecekte alacağı kararlarla ilgili olarak işletme yöneticilerine bilgi üreten analizlerdir. Maliyet analizleri aşağıda özetle sıralanan, hacim kar analizleri, etkililik analizleri, fayda analizleri, kullanım analizi ve maliyet minimizasyon analizi olmak üzere beş farklı boyutta yapılabilmektedir.

Şekil 6: Maliyet Analizleri

a) Maliyet Hacim Kâr Analizleri: Bu analizler daha ziyade muhasebe sistemi içerisinde yer alan bir maliyet analiz tekniğidir. Bu analiz türünde, satış hacmindeki değişimlerin gerek maliyetlere gerekse de kâra olan etkisini analiz etme amacıyla kullanılan yöntemdir (Oktay ve Acar, 2005: 177). Bu yöntemde, hizmet

MALİYET