Fethiye (Karahafız) Medresesi (1739)

Fethiye Medresesi hükümet binası civarındadır397_{. KŞS. 1896 yılına ait bir sicil}

örneğinde yazan “Kalecik Mahallesi’nde Hükümet Konağı yakınında bulunan hayrat

391 _{Kutlu, 1992: 75.} 392 Küçükdağ, 2004: 390. 393 _{Kutlu, 1992: 75.} 394 _{Özger, 2007: 59.} 395 _{Küçükdağ, 2004: 390.} 396 _{KVS, H. 1291-M. 1874, s. 127; KVS, H. 1292-M. 1875, s. 127; KVS, H. 1294-M. 1877, s. 134;} KVS, H. 1295-M. 1878, s. 145; KVS, H. 1299-M. 1882, s. 151; KVS, H. 1300-M. 1883, s. 55; KVS, H. 1300-M. 1883, s. 55; KVS, H. 1301-M. 1884, s. 52. 397 _{Önder, 1952: 47}

ile bina ve inşa edilen Fethiye Medresesi” şeklindeki kadı kaydındaki ifadeler yer tespitini doğrulamıştır398

.

1739 yılında Hacı Hasan (Kadı Mürsel Camisi vaizi), cami ile yeniden bir üst katı olan, dokuzu zeminde toplam 10 odalı Fethiye Medresesi’ni yaptırmıştır399

. Daha sonra ise bir hayır sahibi, medrese için büyük bir havuz ile şadırvan inşa ettirmiştir. Ayrıca bunların suyolları tamirine harcanmak üzere de bin guruş vakfetmiştir400

.

Medrese farklı şehirlerden gelenlere de ev sahipliği yaptığı 1838 yılına ait bir veraset taksiminden anlaşılmıştır. Kadı siciline yansıyan bu kayıtta Bor kazası ahalisinden olup Konya’da Fethiye Medresesi’nde sakin iken vefat eden el-Hac Arif bin el-Hac İsmail’e aittir. Bu kişi tahminen öğrencidir. Geriye bıraktığı eşyaları ise bulgur, kürk, seccade, yastık, yorgan, minder, tencere, ibrik gibi ürünler olup kitap ismine rastlanılmamıştır401

.

XVIII. yüzyılın ikinci yarısında harabe haline gelen medreseyi, 1839 yılında Kara Hafız Mustafa b. Musa Efendi satın almıştır. Kara Hafız harap olmuş medreseyi yeniden diriltmek istemiştir. 33 hücre, 2 dershane bir helâ ve bir avluya sahip bir yapı meydana getirmiştir. Geniş arsanın bir bölümünde de bahçesi vardır. Oda sayısı ve geniş bahçesinin olmasına bakılırsa oldukça büyük bir metrekare içerisindedir402

. Pek çok eser de Karahafız Medresesi Fethiye Medresesi’yle aynı gibi gösterilsede Arabacıya göre, Kara Hafız Muhtar’ın iki oğlu, babalarının sıfatını taşıyan yeni medreselerinin yanında; Karahafız’ın eskiden görev yaptığı Fethiye Medresesi’ne de sahip çıkarlar. Harap olan medreseyi, yeniden imar ederler403

. Yani Fethiye Medresesi’nin yanına Karahafız Medresesi daha büyük olarak imar edilmiştir. Ancak kaynaklar ikisini birlikte verdiğinden bir karışıklık yaratmaktadır. Bizce de Karahafız Medresesi önce yapılmış yanına Fethiye Medresesi eklenmiştir. Çünkü 1739’dan

398 _{Sak, 2012: 107-108.} 399 _{Uz-Doğan, 2017: 103.} 400 Arabacı, 1998: 251-252. 401 _{Aydoğmuş, 2012: 120.} 402 _{Uz-Doğan, 2017: 103.} 403 _{Arabacı, 1998: 252.}

1839’a sapasağlam gelen yapılar nadirdir. Yahut biri diğerinin yerine inşa edilmiş olabilir.

Dört tarafı yolla çevrili, Hükümet Konağı’na yakın; mahalle olarak da (o zaman) Kalecik Mahallesi’nde yapılan Karahafız Medresesi, müderrisi Mustafa Muhtar, medresenin yapımı sırasında bazı güçlüklerle de karşılaşmıştır. Fakat o yılmamıştır. Selçuk Es’ten aktaran Arabacı’nın, anlattığına göre, Konya Nâzırı olan “Mülki Paşa” rütbesini taşıyan Tahir Paşa (ö. 1894), bu medresenin yapımını hoş karşılamaz. “Hükümetin yanına medrese mi yapılır” diye konuşur. Aslı Konyalı ve İl İdare Meclisi üyesi olan Tahir Paşa’nın sözü Mustafa Muhtar’ın kulağına gelmiştir. Bir gün Paşa, oradan geçerken Kara Hafız hiddetle üzerine yürüyerek; “Ülen Tahir, senin ağzını kulaklarına kadar yırtarım. Utanmaz. Ben medrese yaptırıyorum. Hükümet yakınına meyhâne-kerhâne yaptırmıyorum!” der. Bu öfkeli ve bir o kadar da haklı çatış karşısında Paşa, cevap veremeyerek oradan uzaklaşır. Kara Hafız, kendi adıyla anılan medresenin ilk müderrisi de olarak uzun bir süre öğrenci yetiştirir404

.

15 yıl sonra (1861-1876) Köse Hasan Efendizâde Tevfik Efendi’dir405

. 1877-84 yıllarında Abdürrahim Efendi müderrislik yapmıştır. Onun zamanında medrese de 60-80 talebe vardır. Tefsir’i Celâl, Dürrü’n-Nâci, Akaid derslerini okutmuştur.

Tablo-4: Karahafız Efendi Medresesi406.

Medrese- Yıl Müderrisi Okutulan Dersler Öğrenci

Sayısı

1877 Abdurrahim Efendi Tefsir ve Akaid, Me’ani 60

1884 Abdurrahim Efendi Tefsir-i Celal, Dürrü’n-Naci 80

1896’da Musa Efendi’nin oğulları bu medreseyi yeniden yaptırmıştır407_{. KŞS.}

1896 yılına ait bir örnekte medrese 13 hücre ve bir dershaneden oluşmaktadır408

. Naim Hâzım (1889-1953) Onat medresenin son müderrislerindendir409

. 404 _{Arabacı, 1998: 267-268.} 405 _{Uz-Doğan, 2017: 104.} 406 _{KVS, H. 1294-M. 1877, s. 133; KVS, H. 1301-M. 1884, s. 53.} 407 Küçükdağ, 2004: 371 408 _{Sak, 2012: 107.} 409 _{Küçükdağ, 2004: 371.}

Medresenin vakıflarına baktığımızda Karahafız Medresesi’nin ve Fethiye Medresesi’nin, ikisi de müderris olan oğulları, Abdurrahim ve Hacı Ahmet Efendiler babaları Kara Hafız Mustafa Muhtar’ın vefatından 26 yıl sonra H. 27 Recep 1313/M. 14 Ocak 1896 tarihinde hazırlayıp tasdik ettirmişlerdir. Çünkü iki oğul, babalarının medresesine ilâveten önce bahsedilen 13 hücre, 1 dershâneyle Fethiye Medresesi’nin yeniden yaptırılmasını da sağlayarak iki medreseye tek vakfiye hazırlamışlardır. Vakfiyeye göre gelir kaynağı; iki müderris kardeşe ait olan biri Aziziye Câmisi civarında, diğeri Konya Çarşısı’nda iki terzi dükkânıdır. Bu dükkânlar, her yıl mütevelli eliyle kiraya verilecektir. Buradan elde edilen gelirin harcaması ise şöyle yapılacaktır: Üç bölüme ayrılacak olan kira gelirinin iki kısmı, iki medrese ile iki dükkânın tamirine harcanacaktır. Eğer tamire ihtiyaç yoksa bu paralar, mütevellî tarafından saklanacak ve ihtiyaç olduğu zaman harcanacaktır. Geriye kalan üçüncü kısım ise mütevellinin payı olacaktır. Mütevvellinin vefatından sonra ise evlatlarından “ehil ve erbabına” verilecektir. Fethiye Medresesi müderrisleri Karahafızlar’dan ehil olan varken “asla” başkasına verilmeyecektir. Ancak işin ehli bulunmaz ise başkasına verilebilecektir. İki medresenin içinde bulunan bahçeler, mütevelliler tarafından dikilip hasat ve bakımı yapılacaktır. Mahsül ve meyveleri de mütevellilere aittir. Bir de vakfiye de, Karahafızlar’dan müderrise, karşılıksız çalışma şartı getirilmiştir. Ancak mütevellilerin, sürekli Karahafızlar’dan olma durumuna bakılırsa, böylece vakfın sürekli gelir ve yönetimi ailenin elinde olacaktır410

.

Medresenin mülkiyeti 1924 yılından yani medreselerin kapatılmasından sonra Özel İdare’ye aktarılır. Bugün medresenin yerinde PTT merkez binası ile yol vardır411

.