Familya: CHARADRIIDAE (Yağmurkuşugiller)

Şekil 3.69 : Küçük Halkalı Cılıbıt (Fotoğraf: Ümit ÖZGÜR)

4690. Charadrius dubius – Küçük Halkalı Cılıbıt – Little Ringed Plover (Şekil 3.69): Tanımı: İnce ve Zarif bir cılıbıttır. Maskesi ve göğüs kuşağı siyah, göz halkası sarıdır. Kaşı ince ve beyazdır. İki yandan gelerek tepesinde birleşir. Gagası siyah bacakları soluk sarıdır. Gencinin göz halkası belirgindir, alnı açık renkli, gözünün gerisi koyu renkli, göğüs kuşağı kesiktir. Kanat çizgisi yoktur.Boyu 14-15 cm’dir (Heinzel v.d., 1995).

Davranışları: Yarasa gibi kanat çırpar. Uçuşta öter. Diğer cılıbıtların tersine sürüler oluşturmaz. Sesleri “pii-uu” ve “pip-pip-pip” ve küçük sumruyu andıran pürüzlü bir sestir. Ötüşü sesinin trillerle bezenmiş tekrarıdır(Heinzel v.d., 1995).

Habitatı: Kumlu ve çakıllı göl kıyıları ile akarsularda görülür (IUCN, 2010).

Beslenme: Böcekler, tırtıl, ve solucanlar, küçük sürüngenleri tercih ederler(Swensson v.d., 2008).

Tehditler: Kuş gribi, pestisit zehirlenmesi ve habitat kaybı tehditleridir(IUCN, 2010).

Şekil 3.70. Küçük Halkalı Cılıbıt’ın dağılım haritası (http://www.bbc.co.uk/nature/life/Little_Ringed_Plover)

4700. Charadrius hiaticula – Halkalı Cılıbıt – Common Ringed Plover (Şekil 3.71): Tanımı: Halkalı küçük cılıbıttan daha tıknaz ve büyüktür. Bacakları turuncumsu sarı, gaga dibi sarı ve gaga ucu siyahtır. Gencinin başında siyahlık bulunmazken kuşağı kahverengi ve kesik kesiktir. Kanat çizgisi geniştir.Boyu 18-20 cm’dir (Heinzel v.d., 1995).

Davranışları: Yarasa gibi kanat çırpar. Uçuşta öter. Sesi berrak ve melodik bir “tuu-i” ve “kuiip” şeklindedir. Ötüşü sesinin trillerle bezenmiş tekrarıdır (Heinzel v.d., 1995).

Habitatı: Kumlu ve çakıllı deniz kıyılarında bol bulunurken nadiren göl kıyıları ile kum düzlüklerinde görülür. Çamurlu deniz kıyıları ve lagünleri sever (IUCN, 2010).

Beslenme: Böcekler, tırtıl, ve solucanlar, küçük sürüngenleri tercih ederler(Swensson v.d., 2008).

Tehditler: Kuş gribi, pestisit zehirlenmesi ve habitat kaybı tehditleridir(IUCN, 2010).

4770. Charadrius alexandrinus – Akça Cılıbıt – Kentish Plover (Şekil 3.72):

Tanımı Genel görünümü daha tıknaz, başı daha büyüktür. İnce gagası ve koyu renkli, uzun bacakları vardır. Kuyruğu daha kısa ve küt görünür. Kulak örtüleri koyu renkli olup boyun halkası yanlarda kısa birer çizgi şeklindedir. Yazın erkeğinin tepesinde ve yanağında kızıl lekeler ve alnında ince-yatay bir siyah çizgi vardır. Dişinin bantları siyahtan çok koyu kahvedir. Uçuşta kanatlarında belirgin, enine beyaz çizgi vardır. Genci daha soluk rengi, silik ve açık renkli halkası ile örtü tüylerinin uçlarındaki beyazlıklarla ayrılır. Boyu 15-17 cm’dir (Heinzel v.d., 1995).

Davranışları: Sesi cılızdır ve “prr-ip” ya da “vit” “vii-iı” şeklindedir (Heinzel v.d., 1995). Habitatı: Sıklıkla kıyılara yakın çamur düzlüklerinde, kıyı lagünlerinde ve kumsallarda ürer; üreme dönemi dışında nehir ve göl kenarındaki çamur alanlarda ve iç bölgelerde de bulunur (Kirwan, 2008).

Beslenme: Genelde tuzlu su ve çamurdaki omurgasızlar, su böcekleri , onların larvaları ve güvelerle beslenir. Beslenme alanında, cılıbıtların ortak özelliği olan "dur-bakın-koş-yakala- dur" tarzı gözlenebilir (Swensson v.d., 2008).

Tehditler: Kuş gribi, pestisit zehirlenmesi, zehirlenme ve özellikle baralardan dolayı habitat kaybı tehditleridir(IUCN, 2010).

4870. Vanellus spinosus – Mahmuzlu Kızkuşu– Spur-winged Lapwing (Şekil 3.73): Tanımı: Yanakları ve boyun yanları beyaz, tepesi, boğazı ve karın tarafı siyahtır. Bacakları gri ve uzun, kuyruk kaidesi beyaz telek uçları siyahtır. Sırt kısmı, omuz tüyleri kahverengi kanat telekleri siyah olup beyaz bir şerit sırt ve omuz tüylerinden ayrılır. Kanat altı örtüleri beyazdır. El bileğinden küçük bir mahmuz çıkar. Uçuşu yavaştır, kanatlarını çırparken gövde seviyesinin altında tutar, ani ve sert darbelerle çırpar. Boyu 25-27 cm’dir (Heinzel v.d., 1995).

Davranışları: Yuvasına yaklaşan bir tehlike olduğu zaman yuvasına yaklaşan canlının üzerine peykler atarak saldırır ve onu yuvasından uzaklaştırmaya çalışır. Sesi çığlıksı ve incedir. “ti-ti-tö-il” ve uyarı sesi kesik ve tiz “pit” ya da “tik” hecesinin ısrarlı tekrarıdır. Uçuşu yavaştır ve kanatlarını çırparken gövde seviyesinin atında tutması tipiktir. Kanatlarını sert ve ani darbelerle çırpar. Üreme dönemi sonrası sürer ouşturana kadar küçük grupar ya da aileler halinde bulunurlar (Heinzel v.d., 1995).

Habitatı: Lagünler, tuzlu ve acı bataklıklar ile göllerde yaşar (Kirwan, 2008).

Beslenme: Böceklerle ve küçük omurgasız hayvanlarla beslenirler (Swensson v.d., 2008). Tehditler: Habitat kaybı ve yasal olmayan avlanmaları tehditleridir(IUCN, 2010).

4930. Vanellus vanellus – Kızkuşu– Northern Lapwing (Şekil 3.74):

Tanımı: Keklik büyüklüğündeki bu tür uzaktan bakıldığında üstü siyah altı beyaz bir kuş gibi görünse de yakından incelendiğinde üst kısımlarının siyah üzerine yeşil ve erguvani pırıltılı olduğu hemen göze çarpar. Başına dik duran sorguçları ve uçuşta yuvarlak kanat uçları tanımını kolaylaştırır. Göğsü ve yanakları beyaz, kuyruk altı tüyleri açık pas rengidir. Gaga siyah ve ayakları pembedir. Boğazı yazın siyah kışın beyaz olur. Erkek ve dişiler birbirlerine benzerlerse de, erkeğin sorguçları daha uzun, göğsü daha siyah, yanakları daha beyaz ve kanatları daha geniştir. Gençlerin sorguçları çok kısa ve üstleri pullu görünümdedir. Boyu 28-31 cm’dir (Heinzel v.d., 1995).

Davranışları: Ağır kanat çırpışları insana uçamayacak hissini verir. Haziran ve Mart ayları arasında büyük sürüler oluştururlar. Baharda hava akrobasileri, zik zak uçuşları, yuvarlanarak dalışları görülmeye değer. Karabaşlı martılar besinlerini çalsalarda yuva düşmanlarına karşı bir ölçüde koruma sağlarlar. Yuva ve yavrular tehlikeye girdiği takdirde kalabalık bir şekilde saldırganın üzerine dağılırak onu uzaklaştırmaya çalışırlar ve bu ara yavrular yerde düz bir şekilde yatarlar. Sesi ve ötüşü “pii-vit” seslerinin çeşitlemeerinden oluşur (Heinzel v.d., 1995).

Habitatı: Açık ekili araziler, çeltik tarlaları, göl ve ırmak kenarları belli başlı yaşama alanlarıdır. Üreme döneminde, yavrularını beslemek için avladıkları omurgasız hayvanların bulunduğu balçık ve otluk arazileri tercih ederler (Kirwan, 2008).

Beslenme: Toprağın üzerinde veya hemen altında bulunan, toprak kurtları gibi omurgasızlarla, her türlü böcek ve örümceklerle beslenirler. Yeşil sürgünlerle de beslendikleri görülür (Swensson v.d., 2008).

Tehditler: Habitat kaybı ve yasal olmayan avlanmaları tehditleridir(IUCN, 2010).