Fabrikasyon Dokusuz Yüzeyler

Fabrikasyon dokusuz yüzeylerin üretiminde sentetik elyaf ile üretilmiş iplikler kullanılmaktadır. Bunlar; naylon, polyester, akrilik ve olefindir. Akril lifleri kolay temizlenebilir ve sağlam hav yapısına sahip ve güveye karşı dayanıklı olduğundan halı üretiminde tercih edilmektedir. Naylon genel kullanım içinde en baskın olan elyaf türüdür. Naylon sıklıkla kullanılmasının temel nedeni; kullanım açısından çok dayanıklı olması, lif yapısı nedeniyle kiri saklı tutması ve kolay temizlenebilir olmasıdır (Tezel, 1999, s.3).

Tafting yüzeyler, yapıştırma yüzeyler, tülbent esaslı (Non – woven) dokusuz yüzeyler, mali tekniğiyle üretilen yüzeyler olarak saymak mümkündür.

a. Tafting Yüzeyler

Tafting yüzeyler – kesik havlı yada ilmeli havlı olup hav tabakası oluşturacak iplikler, ucu delikli çok iğneli tezgahta jüt gibi doğal – bitkisel, polipropilen gibi sentetik liflerden üretilmiş bir zemin üzerine sık şekilde dikilerek elde edilir. Havlı yüzeyin arka yüzü PVC, kauçuk gibi uygun bir kaplama maddesi ile kaplanır. Tafting halı üretimi bilgisayar kontrölünde yapılabildiğinden renk ve desen tasarımı hızlı ve kolay olmaktadır (Ergür, 2002, s.277).

Tafting yüzeyler – çok iğneli tafting dikme makinesinde bir taban doku üzerine havı oluşturacak ipliklerin dikilmesi ve bu ipliklerin taban dokuya alttan yapıştırılmasıyla elde edilen yüzeylerdir (Ergür, 2002, s.277).

b. Yapıştırma Yüzeyler

Bu tür yüzeylerin üretimi prensip olarak uygun bir zemin tabaka üzerine, hav tabakasının çeşitli yöntemlerle bir yapıştırıcı madde ile yapıştırılması ile üretilmektedir.

Zemin (taşıyıcı) olarak doğal veya sentetik liflerden dokunmuş veya dokusuz kumaşlar kullanılabilir.

Zemin tabaklı ve zemin tabakasız olmak üzere tek yönlü ve çift yönlü üretilmektedir.

Zemin tabakalı ve tek taraflı yapıştırma yöntemleri: Bu tür halıların üretiminde prensip olarak uygun bir zemin üzerine önce bir yapıştırıcı madde sürülmesi ve bunun üzerine stapel lif veya ipliklerin yapıştırılması, daha sonra da kurutulması esasına dayanmaktadır.

Zemin tabakalı ve iki taraflı yapıştırma yöntemleri: Bu yöntemde hav iplikleri iki özel bastırıcı çubuk tarafından zik – zak şeklinde, birbirine paralel şekilde hareket eden ve üzerlerine yapıştırıcı sürülmüş iki zemin tabaka üzerine sırayla yapıştırılır. Kurutma işleminden sonra bir bıçak tarafından ortadan kesilerek iki ayrı velur elde edilmiş olur.

Zemin tabakasız ve tek taraflı yapıştırma yöntemleri: Bu yöntemde zemin (taşıyıcı) gerekli değildir. Hav iplikleri bir bastırıcı çubuk yardımıyla kanatlı sonsuz taşıma bandının oyukları arasında bastırılarak yerleştirilir. Bastırıcı çubuk tarafından yerleştirme işlemi yapıldıktan sonra açık vaziyetteki kanatlar kapanır ve oyuklardaki hav iplikleri ilmik şeklini alır. Bu ilmiklerin alt kısımlarına yapıştırıcı madde sürülüp, kurutulmasından sonra stabil bir bukle yüzey elde edilir.

Zemin tabakasız ve iki taraflı yapıştırma yöntemi: Bu yöntemde bastırıcı çubuklar tarafından kıvrım haline getirilen hav iplikleri bir kanalın içerisine doğru itilirler. Kanaldan hemen çıkışta bir tarafa yapıştırıcı madde sürülür ve kurutulur. Daha ileride öbür yüzeye de yapıştırıcı sürülüp, kurutulduktan sonra ortadan bıçakla kesmek suretiyle iki ayrı velur halı elde edilir (Duran, 1985, s.70 – 76).

24

Olumsuzlukları: Yapıştırma ipliğin kalınlığını artırır eklemin esnekliği, ipliğin esnekliğinden, yapışkanın sürtünme katsayısı da iplikten düşüktür (Ergür, 2002, s.295).

c. Tülbent Esaslı ( Non – Woven ) Dokusuz Yüzeyler

Non – Woven yüzeyler tülbent tabaka haline getirilmiş kesik yada filament halindeki liflerin: mekaniki, kimyasal veya termik yöntemlerle uygun bir birleştirme işlemi sonucunda bir birine tutturulması ile elde edilen tekstil yüzeylerdir (Duran,1985, s.106).

Non – woven üretiminde kullanılan kimyasal maddeler çok değişik karakterli olup hem doku oluşturmada hem dokuyu sabit hale getirmede, hem de son işlemlerde kullanılmaktadır. Bu kimyasalların üretimin sırasında bağlayıcı, yağlayıcı, çalışma kolaylığı sağlayıcı, sertleştirici, yumuşatıcı özelliklerinin yanı sıra yanmayı geciktirici, antistatik gibi bitmiş ürüne istenilen özellikleri veren fonksiyonları da vardır. Bağlayıcılar elyafı birbirine yapıştırarak tutturur. Bu kimyasal maddeler dokuya dayanıklılık verdiği gibi estetik özellikleri arttırıcı, güç tutuşurluk, yumuşaklık verici, su çekici, su emici, ışığı bloke edici gibi özel fonksiyonlar da kazandırır. Bağlayıcı madde olarak sentetik ve doğal reçineler kullanılmaktadır. Bunların başında akrilikler, stiren butadiyen reçineleri, vinilasetat – akrilik kopolimerleri, polivinil klorid homopolimerleri, vinilasetat homopolimerleri, akrilonetril kopolimerleri gelmektedir ( Tezel, 1999, s. 3 – 4 ).

d. Mali Tekniğiyle Üretilen Yüzeyler

Dokuma ve örmenin dışında kalan tekstil yüzeylerinin diğer bir ana üretim tekniği – mali tekniğidir. Esası dikmeye dayanan bu tekniği de kendi içinde üretim yöntemleri açısından 5 grupta sınıflandırmak mümkündür.

Malimo, malipol, maliwatt, voltex ve malivlis.

Mali tekniği doğu blok ülkelerinde, özellikle Doğu Almanya’da oldukça gelişmiş durumdadır. Malimo tekniğini bulan Heinrich Mauersbergerdir. Bu tekniğe verilen malimo isminin doğuşu ise şu şekilde olmuştur.

Malimo: Mauersberger (bulan adamın ismi), Limbach Himbach (oturduğu yer), Mauesberger Molton eşinin (dokunun cinsi) çeşitli giysileri yamarken dokuları dikerek ve incelmiş doku kısımlarını dikiş tekniği ile sağlamlaştırdığını görmüş ve malimo tekniğinin prensibini bu fikirden yararlanarak bulmuştur. Mauersberger bu esastan hareket ederek tekstil yüzeyleri meydana getirmeyi başarmıştır. Atkı ve çözgü ipliklerinin yan yana ve üst üste yerleştirilerek dikilmesi ile bu iplik sistemleri sabitlendirilmiş ve yani bir yüzey meydana getirilmiştir (Duran, 1985, s.193).

f. Dokusuz Yüzeylerin Kullanım Alanları

Otomotiv otomobil, yer döşemeleri için arkalık, bagaj astarı, iç kapı paneli, koltuk döşemeleri.

İnşaat jeotekstiller olarak erozyon kontrol, tren yolu yatakları stabilizasyonu, kanal ve rezervuar iç koruması. Kimyasal ve fiziksel dayanım ile yüksek mukavemet / fiyat oranıdır. Rahat kontrol edilebilen bir yapıları vardır.

Tekstil giysilerde astar veya içlik şekillerini korumaları, esneklikleri, ısı yalıtım özellikleri.

Ev tekstil: yatak örtüsü, klozet aksesuarları, masa örtüleri, temizlik bezleri, pencere gölgelikleri, toz bezleri vs.

Medikal: çocuk bezleri, pedleri, tek kullanımlık ameliyat bezleri, steril paketler. İnsan tenini kuru ve rahat tutan yapıları, ekonomik olmaları, nefes almaları, sıvı sızdırmasına karşı dayanımları, kolaylıkla sterilize edilebilmeleri, bakteri geçirmemeleri.

Paketleme: medikal steril paketler, floppi disk paketleri, yüksek performans zarflar (Çelikkanat, 2003, s.200).

BÖLÜM III

3. YÖNTEM

Bu bölümde araştırmanın modeli, evren ve örneklemi ile verilerin toplanması, işlenmesi ve çözümlenmesinde kullanılan analizler yer almıştır.

3. 1 Araştırmanın Modeli

Bu araştırmada tarama modeli kullanılmıştır. Tarama modelleri; geçmişte yada halen varolan bir durumu varolduğu şekliyle betimlemeyi amaçlayan araştırma yaklaşımlarıdır (Karasar, 2005, s.77).

3. 2 Evren ve Örneklem

Araştırmanın çalışma evrenini Kırgızistan oluşturmaktadır.

Araştırmanın örneklemini “Kıyal” işletmeciliğinde keçe yapan 20 kişi ve bireylerin yaptığı 35 adet rasgele seçilen keçe ürünler oluşturmaktadır.

3. 3 Veri Toplama Araçları

Veri toplama aşamasında en önemli konulardan biri araştırmanın gerçekleştirilmesini sağlayacak araçların geliştirilmesidir. Araştırmanın kuramsal temelini oluşturmak amacıyla özellikle konu ile ilgili kaynaklar taranmış, elde edilen bilgiler doğrultusunda araştırmanın amaçlarına paralel olarak uzman ve uygulayıcılardan oluşan gruba uygulanmak üzere bir taslak anket formu hazırlanmıştır.

Hazırlanan taslak anket formu uzman görüşlerine sunulmuştur.

Görüşler ve eleştiriler dikkate alınarak son şekli verilen anket “Kıyal” işletmeciliğinde çalışanlardan toplam 20 kişiye uygulanmıştır. Ankette çalışanların yaşı, cinsiyeti, medeni hali, eğitim durumu, kaç yaşından beri keçe ile uğraştıklarını

ve bu konuda ihtiyaç duyuldukları bilgilerin neler olduğu konularını içeren kişisel sorular ile keçe üretimine, desen, renk ve tekniğe yönelik sorular yer almıştır.

Anket formlarının uygulanması için “Kıyal” işletmeciliğinin Müdürlüğünden izin alınmıştır. Alınan bu izin doğrultusunda anket formu yeterli sayıda çoğaltılmıştır. Anketler örneklem grubuna giren “Kıyal” işletmeciliğinde araştırmacı tarafından keçe üretimi yapan 20 kişiye de uygulanmıştır.

Anket uygulaması 10 Mayıs 2005 tamamlanmış olup değerlendirilmeye alınmıştır. Yapılan değerlendirme sonunda bizzat araştırmacı tarafından uygulanan tüm anketlerin geçerli olduğu saptanmıştır.

Ürünlere ait bilgileri kaydetmek üzere bilgi formu geliştirilmiştir. Ürünlerin fotoğrafları çekilerek, elde edilen veriler bilgi formlarına kaydedilmiştir.

3. 4 Verilerin Çözümlenmesi

Örnekleme giren keçe yapan bireylere uygulanan anketlerden elde edilen verilerin çözümlenmesinde, toplanan veriler uygun başlıklar altında toplanarak tablolar oluşturulmuştur ve yüzde dağılımları yapılmıştır.

Hazırlanan tablolar konu ile ilgili diğer araştırmalar ile karşılaştırılarak yorumlanmıştır. Bilgi formlarında yer alan bilgiler de döküm tablosu yapılarak değerlendirilmiştir.

BÖLÜM IV