Esstore ve ES ES Bonus Kart Uygulamaları 17

Eskişehirspor’un gelir kalemleri içinde oranı yüzde 1 olan (Akgören, 2011) kulüp logolu ticari ürünlerin oranı üç büyüklerde yüzde 8 iken, bu oran endüstriyel futbolun simgesi Manchester United kulübünde yüzde 14’tür. Tablo 4’te Eskişehirspor İktisadi İşletmeler Sorumlusu Mustafa Akgören’in verdiği gelir yüzdeleri bulunmaktadır. Endüstriyel futbolun ruhuna uygun olarak TV. yayın gelirlerinin yüzde 50 ile en büyük gelir kaynağı olduğu görülmektedir. Ardından eşit oranlarda, yüzde 10 ile 15 civarı maç gelirlerini ve yönetim kurulu üyelerinin vecibeleri gelmektedir. Eskişehirspor’un reklam ve sponsor gelirleri yine eşit oranlarda yüzde 10 düzeyindedir. Yüzde 1 ile en düşük gelir kalemi, bu çalışmanın da konusu olan kulüp logolu ticari ürünlerin satışından elde edilen gelirlerdir.

Tablo 4. Eskişehirspor Kulübü’nün 2010-11 Sezonu Gelir Yüzdeleri

Gelir Kaynağı Oranı %

Medya 50

Maç Hasılatı ^10-14

Sponsor ¹⁰

Kulüp Logolu Ticari Ürün Satışı 1

Reklam 10

Yönetim Kurulu Üyelerinin Vecibeleri 10-15

Kaynak: Eskişehirspor İktisadi İşletmeler Sorumlusu Mustafa Akgören’le Yapılan Görüşme

Eskişehirspor ve Esstore için gidilecek çok yol olmakla birlikte, gidilecek yol bellidir. Zaten 1960’ların ve 70’lerin “Anadolu Efsanesi”, “Kırmızı Şimşek” Eskişehirspor’un Türkiye Süper Ligi’ne ve endüstriyel futbol arenasına çıkışının üç yıl gibi kısa bir geçmişi bulunmaktadır. Eskişehirspor Kulübü’nün logosunda üç yıldız bulunmaktadır. Bu üç yıldız 1965 yılında kulüp kurulurken birleştirilen üç amatör kulüp; Akademi Gençlik, Eskişehir İdman Yurdu ve Yıldıztepe kulüplerini temsil etmektedir. Eskişehir’de Eskişehirspor’dan önce de birçok futbol takımı

kapitalist sürece eklemlendiğini belirtir.

17 Bu bölümde Eskişehirspor İktisadi İşletmeler Sorumlusu Mustafa Akgören ve Denizbank Eskişehir Şubesi Müdürü Sabahattin Kırtunç ile yarı yapılandırılmış sorularla yapılan derinlemesine görüşmelerden ve online satışların yapıldığı Esstore internet sitesinden yararlanılmıştır. Akgören ,“Tatar Mustafa” lakaplı eski bir tribün grubu (Kızılcıklı) lideridir. Bu grup Eskişehirspor’un Türkiye 2. Lig’de mücadele ettiği yıllarda onu yalnız bırakmamış bir taraftar grubudur. Grup saldırgan bir taraftarlıkla ve üyelerinin “zengin çocuğu” olmasıyla nam salmıştır. Akgören daha sonra, kendi deyimiyle içinde “üst düzey iş adamlarının olduğu, gelir seviyesi ve kültür seviyesi çok yüksek olan”, “1965’liler Derneği”ni kurmuş ve halen başkanlığını yapmaktadır.

Akdeniz İletişim Dergisi

37

kurulmuştur. İdman Yurdu ve Tayyare ilklerdendir. Bu takımlar arasında 1939-40 sezonunda Türkiye şampiyonu olan ve öne çıkan, ve halen “Bölgesel Amatör Lig”de oynayan Eskişehir Demirspor’dur. 18

Eskişehirspor kurulduğu yıl bir üst lige ve ertesi yıl ise dönemin birinci ligi olan Türkiye Milli Ligi’ne yükselmiş ve 1980’lere kadar büyük başarılar elde etmiştir. 1980’lerle birlikte uzun süren bir başarısızlık döneminin ardından 1995-96 sezonunda tekrar birinci lige yükselmiş, ancak aynı yılın sonunda tekrar ikinci lige geri dönmüştür. 2008 yılında çıktığı Türkiye Süper Ligi’nde de kısa sürede başarılı bir grafik izlemiş ve Mustafa Sönmez’in (2010: 145) hesapladığı ve Eskişehirspor İktisadi İşletmeler Sorumlusu Mustafa Akgören’in de ( + / - 10) ile katıldığı Süper Toto 1. Lig takım endeksi19 değerlerine göre, 18 takım içerisinde 8. sırada yerini almıştır.

5. “Kaşkoldan Nevresim Takımına Eskişehirspor: Esstore”

Eskişehirspor’un ‘kaşkoldan nevresime’, yaklaşık 250 çeşit kulüp logolu ürünlerinin satıldığı 3 mağazası, 1 gezici arabası ve 1adet de online satış yapılan internet sitesi var. Ancak Eskişehirspor taraftarı bu ürünleri satın almak için geleneksel mağazaları tercih etmektedir. En çok tercih edilen mağaza da, Eskişehirspor’un maçlarının oynandığı Atatürk Stadyum’unda bulunan Esstore mağazası. Taraftar tarafından en çok tercih edilen ürünler ise kaşkol ve futbolcu formaları olarak karşımıza çıkmaktadır.

Eskişehir’deki Esstore mağazalarının bulundukları mekan açısından da belirli hedef taraftarı var. Stadyumun hemen önündeki mağaza maça giden taraftara yönelik. Gezici Esstore arabası da, maç günleri “kapalı tribünden” maçı izleyen ve gelir seviyesi daha yüksek gruplara yönelik olarak tasarlanmış. Neo Outlet Yaşam Merkezi’ndeki mağaza ise AVM müşterilerine yönelik. Eskişehir Haller Merkezi’ndeki Esstore mağazası ise yerli turistlerin, “Eskişehir hatırası” olarak Eskişehir kulüp logolu ürünlerini satın almasına yönelik olarak açılmış.

Esstore mağazaları 4 yıl önce açılmış, ancak Eskişehirspor İktisadi İşletmeler Sorumlusu Akgören (2011), ürün çeşidi ve mağaza sayısının son bir yılda arttığını ifade etmiştir. Eskişehirspor’un endüstriyel futbol geçmişi henüz çok kısa olduğu için, Esstore mağazalarının yıllık cirosu henüz 650-700 bin TL. dolayındadır. Kulüp ilk fırsatta Eskişehir’de 2 mağaza ve İstanbul’da da 1 mağaza açmayı planlamaktadır. Kentte açılması planlanan iki mağazadan biri, “Doktorlar Caddesi” olarak bilinen kentin en işlek merkezi caddesinde; diğeri ise “eski çarşı” olarak tanımlanabilecek, yine çok işlek ve sosyo-ekonomik olarak daha alt gelir gruplarının alışveriş yaptığı ve araç trafiğine kapalı “Hamamyolu Caddesi’nde” olacaktır.

Daha önce değinildiği gibi endüstriyel futbolun bir parçası olarak kulüp logolu ürün satışları, “yıldız futbolcuların markalı formalarının” satışı ile başlamıştır. Manchester United Kulübü ve yıldız futbolcu David Beckham bu alanın simge isimleridir. Türkiye’de de üç büyük kulüp yıldız futbolcuların forma satışlarıyla bu yolu açmıştır. 2010-11 sezonunda Eskişehirspor da transfer ettiği Kamara ve Kris Boyd gibi yıldız futbolcularından büyük forma satışları beklemektedir.

18 II. Dünya Savaşı öncesi devletçilik politikalarıyla kurulan Milli Mensucat, Şeker Fabrikaları, Sümerbank, Tekel ve Demiryolları,” sağlam kafa sağlam vücutta bulunur” şiarıyla beden üstünde uygulanan modernleşmeci politikalara paralel olarak spor etkinliklerine de el atan kurumların başında geliyordu. Eskişehir Demirspor da bu bağlamda 1930’larda kurulmuş ve 1960’lara kadar şehri başarıyla temsil etmiştir. Yıldırım (2008: 485-486), 1930’lu yıllarda kurulmaya başlayan demirsporların, sadece sporcular için değil, açtığı lokaller, salonlar ve sundukları hizmetler ile yöre halkına da hizmet ettiğini düşünmektedir. Yıldırım’ın (2008) demirspor geleneği ve Adana Demirspor üstüne yazdığı makaleden, Eskişehir Demirspor’un “Sanat ve Spor” isimli bir dergisi olduğunu da öğreniyoruz.

19 Mustafa Sönmez’in (2010: 145) hesapladığı 2010-11 sezonu Türkiye Süper Ligi takım değeri endeksi tablosuna eklerde yer verilmiştir (Bkz. Tablo 5: Türkiye Süper Ligi 2010-11 Sezonu Takım Değeri Endeksi Tablosu).

Akdeniz İletişim Dergisi

38

Yıldız futbolculara ait orijinal formalar için tüm kulüpler genellikle büyük markalarla çalışıyorlar. Eskişehirspor da bu yıl Adidas markasıyla anlaşma yapmış bulunmaktadır. Eskişehirsporlu futbolculara ait orijinal markalı formaların fiyatları 70-80 TL arası iken, markasız formaların fiyatları ise 25 TL’dir. Eskişehirspor İktisadi İşletmeler Sorumlusu Mustafa Akgören, 2010-11 sezonunda yaklaşık 10.000 adet markasız, 1500 adet markalı forma sattıkları bilgisini vermiştir.

Esstore mağazalarında ayrıca ağırlıklı olarak Sarar markasının ev tekstili ürünleri ve Twiggy marka terlik satılmaktadır. Akgören (2011), bu markaları artırmayı hedeflediklerini ifade etmektedir. Esstore mağazalarındaki kulüp logolu ürünlerin fiyat aralığı ise 1 TL ile 195 TL arasında değişmektedir. Yani Eskişehirsporlu bir taraftar ya da hatıra nesnesi almak isteyen bir turist iseniz, 1 TL’ye çıkartma da alabiliyorsunuz, 195 TL’ye gümüş yüzük de… Esstore mağazalarından bu fiyat aralığında, aklımıza gelebilecek her tür hediyelik eşya formatında ürün, ev tekstili ürünleri, erkek ve kadın spor tekstili ürünleri ve tabi ki futbolcu formaları satın almak mümkün. Eskişehirspor İktisadi İşletmeler Sorumlusu Mustafa Akgören, Esstore mağazalarında sattıkları ürünlerle sadece taraftara hizmet ederken, devlete de vergilerini ödediklerinin altını çizmektedir.

Eskişehirspor’un kulüp logolu ürünlerini satan Esstore mağazalarında, Eskişehirspor’un Denizbank ile yaptığı anlaşma ile taraftara sunduğu ES ES Bonus Kart ile de taksitli satış ve bazı indirim ve promosyonlardan yararlanılıyor. Bonus kart uygulamasını Türkiye’de önce büyük kulüpler uygulamaya geçirdiler. Bankalarla kulüplerin yaptığı bu tür anlaşmalar ve uygulamalar, endüstriyel futbolun ‘azami kârlılık’ parolasını hayata geçiren enstrümanlar olarak karşımıza çıkmakta.

6. ‘ES ES Bonus Bizimki’

Eskişehirspor ile Denizbank arasındaki işbirliği çerçevesinde ES ES Bonus Kart uygulaması 2010 Kasım ayında hayata geçirilmiştir. Denizbank’ın Eskişehirspor dışındaki diğer bonus kart uygulamaları Galatasaray, Fenerbahçe, Beşiktaş, Trabzonspor ve Çaykur Rizespor kulüpleriyle hayata geçirilmiştir. Denizbank Eskişehir Şubesi Müdürü Sabahattin Kırtunç, Galatasaray kulübüne ait kartın akıllı kart olduğunu ve tüm kulüplerle olan hedeflerinin aslında “akıllı stat-akıllı kart” olduğunun altını çizmekte.

Akıllı stat-akıllı kart uygulamasının ne gibi sonuçları olduğuna bakıldığında ilk başta stadyum güvenliğinin geldiğini söylemek mümkün. Çünkü bu akıllı kartlarla stata giren seyircilerin kimlik tespiti yapılabiliyor. Diğer yandan stat güvenliği denilince akla gelen hakemlere ve futbolculara yönelik, “bozuk para şiddeti”nin de bu akıllı kart uygulamaları ile önüne geçilmek isteniyor. Çünkü stat içindeki harcamalar için kullanılan bozuk paraların içeri sokulmaması ve bu ihtiyaçların akıllı kartlarla giderilmesi planlanmaktadır. Denizbank Eskişehir Şubesi Müdürü Sabahattin Kırtunç, İçişleri Bakanlığı’nın da bu uygulamayı istediğini ve desteklediğini belirtmektedir. Akıllı kartların bu amaçla kullanılabilmesi için, stadyumların da “akıllı” olarak inşa edilmesi ya da yenilenmesi gerekmektedir. Daha önce de değinildiği gibi, endüstriyel futbolun önemli bir bileşeni olan bu akıllı stadyumlarda restoranlar, publar, VIP localar, alışveriş merkezleri ve hatta otel uygulamaları da hayata geçirilmektedir. Neleri içereceği şimdiden açıklanmamakla birlikte, Eskişehirspor için de yeni stat yapımı, yeri ve kim tarafından inşa edileceği, 12 Haziran 2011 genel seçimi öncesinden başlamak üzere Eskişehir kamuoyunda yoğun olarak tartışılmaktadır.

ES ES Bonus Kart’ın Denizbank, Eskişehirspor ve taraftar açısından avantajlarına bakıldığında; Denizbank’ın en başta kendi reklamını ve tanıtımını yaptığı söylenebilir. Diğer yandan banka, kullanılan kartlardan yıllık kart ücret ve komisyon ücreti almaktadır.

Eskişehirspor açısından ES ES Bonus Kart’ın avantajlarına bakıldığında, öncelikle kulübün kartla yapılan tüm harcamalardan maddi bir katkı sağladığı görülebilir. Denizbank Eskişehir Şubesi Müdürü Sabahattin Kırtunç, Denizbank’ın bu ödemeleri üçer aylık dönemlerde yaptığını

Akdeniz İletişim Dergisi

39

belirtmektedir. Yine kombine bilet satışlarında ES ES Bonus Kart kullanıldığında, kulübün yaptığı 6 taksite ek olarak Denizbank’ın da eklediği artı 6 taksit kombine bilet satışlarını kolaylaştırmaktadır. ES ES Bonus Kart kullanımından kulübün bir diğer avantajı da, özelikle sezon sonuna doğru Esstore mağazalarında faizsiz ve vade farksız taksit imkanları sağlanmasıdır.

ES ES Bonus Kart’ın Eskişehirspor taraftarı açısından avantajları ise; kombine bilet satışlarında sağlanan taksit imkanları, Bonus Kart’ın diğer tüm avantajlarından ve kampanyalarından ve Esstore mağazalarındaki avantajlardan yararlanmak olarak sıralanabilir. Ayrıca taraftarlar kartı aldıkları ilk yıl da kart ücretinden muaf tutulmaktadır. Kartın taraftarlar için bir diğer avantajı ise, 35 TL’nin altında “temassız ödeme” (pay wave) sağlaması. Taraftarın bu yöntemle statlarda maç günü harcamalarını ES ES Bonus Kart’la yapması hedeflenmektedir. Eskişehirspor ve Denizbank için ES ES Bonus Kart için hedefleri 15.000 taraftara ulaşmak. Ağustos 2011 itibariyle 6000-6500 dolayında taraftara ulaşıldığı belirtilmektedir.