3. Suriye Edebiyatı
1.3. Eserleri
Nihâd Sîrîs’in kayda değer eserleri arasında tarihî roman olan Kuzey Rüzgârları ve popüler TV dizisi İngilizce, Farsça ve Almanca olarak gösterime çevrilmiş olan İpek Hanı yer alıyor. Ayrıca Sîrîs, Lübnanlı yazar Halil Cubrân hakkında bir dizi yayımlamıştır.46
1.3.1. Roman
Es-Sereṭân (ﻥﺎﻁﺮﺴﻟﺍ): İlk olarak 1987’de yayımlanan roman, gurbetten dönen ve amansız bir hastalığa yakalanan Abdullah adlı kahramanın hikâyesi etrafında şekillenmektedir.
Roman asalet, çocukluğa duyulan özlem ve dünyaya karşı insanın sergilediği duruşunu konu etmektedir.
Riyâḥu’ş-Şimâl (ﻝﺎﻤﺸﻟﺍ ﺡﺎﻳﺭ ): 1989 yılında yayımlanan, I. Dünya Savaşı ve Osmanlı Dönemi’nden sonra öz farkındalık üzerine kaleme alınan destansı bir romandır. Roman ayrıca Halepli karakterlerin bakış açısından savaşı ve o dönemde başlayan milliyetçilik akımını ele
45 Dilek Canyurt, “Esad Rejimi Neden Yıkılmadı: Temel Dinamikleri ve Stratejileri”, Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 1, 2018, s. 23.
46 Nihâd Sîrîs, 3 Temmuz 2012, (Erişim) https://nihadsirees.com, 18 Haziran 2019.
almaktadır. Bunların yanında romanda farklı savaş cephelerine sürülen üç gencin hayat hikâyesi üzerinden insanların yaşamları, açlıkları ve yoksullukları gözler önüne serilmektedir.
El-Kûmedyâ’l-Fellâḥiyye: (ﺔﻴﻬﻟﻹﺍ ﺎﻳﺪﻴﻣﻮﻜﻟﺍ) 1990 yılında yayımlanan roman kabile çatışması nedeniyle çölü bırakıp Halep’in Bedava Mahallesi’nde yerleşen aşiretlerin öyküsünü anlatmaktadır. Söz konusu aşiretler şehre yerleşir, bu olayla birlikte bedevilik kültürü şehre yayılır ve sivil toplumun doğasına egemen olur.
Riyâḥu’ş-Şimâl 2: (ﻝﺎﻤﺸﻟﺍ ﺡﺎﻳﺭ) üçlemesinin ikinci kitabı olan ve 1993 yılında Halep’te yayımlanan romandır. İlk kitapta anlatılan karakterlerin gelişimi bu romanda daha ayrıntılı işlenmektedir.
Ḥâlet-u Şeġaf (ﻒﻐﺷ ﺔﻟﺎﺣ): 1998 yılında Beyrut’ta yayımlanan roman 1930’lu yıllarda şehirdeki eğlence, gece hayatı, özellikle seks işçilerinin hayatını ele almaktadır. Romanda hem erkekleri hem de kadınları etkileyen bir kadının tutkusunun ilginç hikâyesi gözler önüne serilmektedir.
Ḫânu’l-Ḥarîr (ﺮﻳﺮﺤﻟﺍ ﻥﺎﺧ): 1987 yılında yayımlanmıştır. Daha sonra aynı adla televizyon dizisi olarak halkın beğenisine sunulmuştur.
1.3.2.Televizyon Dizisi
Ḫânu’l-ḤarîrBölüm 1 (1ءﺰﺠﻟﺍ – ﺮﻳﺮﺤﻟﺍ ﻥﺎﺧ): 1996 yılının başında çekilmiş ve yayınlanmıştır. Söz konusu dizi, Suriye-Mısır gerginliğine yol açan ciddi siyasi çatışmaların yaşandığı dönemde Suriye tarihinin 1950’li yıllarını konu almaktadır. Dizide o dönemin sosyal, ekonomik ve politik hayatı gözler önüne serilmektedir. Bütün bunların yanı sıra sosyal çatışmalar ve duygusal hikâyeler dizide büyük bir yer kaplar. Dizi İngilizce, Farsça ve Almancaya çevrilmiştir.
es-S̱ureyyâ (ﺎﻳﺮﺜﻟﺍ : Bu dizi 1997 yılının başında gösterime girmiş ve büyük ilgi ) görmüştür. Aynı yıl Kahire Festivali’nde TV Dizileri ve TV Şovları Drama Yarışması’nda Gümüş Ödülü kazanmıştır. Dizi, Osmanlı Devleti’nin Suriye’den çekilmesi ve Fransızların Suriye’yi işgal etmesinin arifesinde Türk kökenli bir paşa ve ailesini konu almaktadır. Paşa’nın kızı Süreyya ve Türk karşıtı bir haydut arasındaki aşk hikâyesini konu alan dizi bireysel kahramanlık ve aşkın destanı olarak nitelendirilebilir.
Ḫânu’l-Ḥarîr 2 (٢ ءﺰﺠﻟﺍ – ﺮﻳﺮﺤﻟﺍ ﻥﺎﺧ): 1998 yılında gösterime girmiştir. Dizi Suriye-Mısır Birliği Dönemi’nde Suriye’deki durumu ve ilk bölümdeki karakterlerin üzerindeki etkisini ele almaktadır. Dizideki olaylar Mısır’dan ayrılmaya ve birliğin bozulmasına kadar devam etmektedir. Dizi Suriye-Mısır birliğinin bozulmasının nedenlerini ve kimin sorumlu olduğunu cesurca belirlemeye çalışmaktadır.
el-Ḫayṭu’l-Ebyaḍ (ﺾﻴﺑﻷﺍ ﻂﻴﺨﻟﺍ): 2004 yılında televizyonda yayımlanan 28 bölümlük bir dizidir. Dizi, TV programları ve ifade özgürlüğünü ele almaktadır.
el-Melâku’s̱-S̱âir - Cubrân Ḫalîl Cubrân (ﻥﺍﺮﺒﺟ ﻞﻴﻠﺧ ﻥﺍﺮﺒﺟ-ﺮﺋﺎﺜﻟﺍ ﻙﻼﻤﻟﺍ): Lübnanlı şair, filozof ve ressam Cubran Halil Cubran’ın yaşamıyla ilgili ilk drama dizisidir. Söz konusu dizi, Cubran’ın doğup büyüdüğü aileyi, çevreyi ve daha sonra ABD’ye göç etmesini anlatmaktadır.
Dizi televizyonda 2007 yılında yayımlamıştır.
1.3.3. Çocuk Dizisi
el-Luġz (ﺰﻐﻠﻟﺍ): 1994 yılında yayımlanmıştır.
Ḳaḍ yyetu Temmâm (ﻡﺎﻤﺗ ﺔﻴﻀﻗ): 1999 yılında yayımlanmıştır.
1.3.4. Tiyatro
Beytu’l-Elᵓâb (Ṣâniᵓu’l-Ḳavânîn) (ﻦﻴﻧﺍﻮﻘﻟﺍ ﻊﻧﺎﺻ) ﺏﺎﻌﻟﻷﺍ ﺖﻴﺑ Leylu’ḍ-Ḍurra (ﺓﺮﻀﻟﺍ ﻞﻴﻟ)
el-Beyânû (ﻮﻧﺎﻴﺒﻟﺍ)47
47 Nihâd Sîrîs, 3 Temmuz 2012, (Erişim) https://nihadsirees.com, 18 Haziran 2019.
İKİNCİ BÖLÜM
EṢ-ṢAMTU VE’Ṣ-ṢAH̱ABU ROMANININ YAPI VE TEMA İNCELEMESİ
2.1. Romanda Yapı
eṣ-Ṣamtu ve’ṣ-Ṣaẖabu, Suriyeli yazar Nihâd Sîrîs tarafından kaleme alınan ve Dâru’l-Âdâbi’l-Lubnânîadlı yayınevi tarafından2004 yılında yayımlanan edebî bir eserdir.48
eṣ-Ṣamtu ve’ṣ-Ṣaẖabu romanında; televizyonda kültür programı yapan, kitapları beğenilerek okunan, ülke genelinde tanınan bir edebiyatçı olan Fethi Şin’in çalıştığı televizyon kanalına devletin önemli bir kurumundan gelen talimatla yaptığı programların hiçbirinde Zaim’in adının geçmemesi nedeniyle işine son verilmek istenir. Çalıştığı kanalın kültür programları müdürünün Zaim ve başarılarını konu alan bir öykü ve şiir yarışması düzenlemesi önerisini de reddeden Fethi Şin işinden kovulur ve bunun yanı sıra gazetecilik ve edebiyat dünyasından çekilmek zorunda bırakılır. Ayrıca konuşması, yazdıklarının yayımlamasının yasaklanması ve sessizliğe mahkûm edilmesi dile getirilmiştir.
Ülkenin mutlak hâkimi Zaim’in iktidara gelişinin yirminci yılı kutlamaları esnasında bir gün boyunca yaşadıklarını konu edinen Suriyeli edebiyatçı Nihâd Sîrîs; eserinde olay, zaman, mekân ve kişileri diktatör rejim altında ezilen Suriye halkı bağlamında kurgulayarak tüm Orta Doğu rejimlerinin genel profilini çizmiştir.49 Olay örgüsünde sessizliği tercih eden hatta sessizliğe zorlanan halkların sesi olma, sessiz çığlıklara ses olma mesajı verilmek istenir.
Nihâd Sîrîs, el-Cezîra’da yayımlanan “Ḫâr cu’n-Naṣ” programına verdiği bir röportajda eṣ-Ṣamtu ve’ṣ-Ṣaẖabu romanını kaleme almasıyla ilgili şunları dile getirmiştir: “Halep’te halka açık parkın duvarında tam olarak kadın doğum hastanesinin önünde Zaim’i yücelten şarkılarla gürültü yapan kocaman bir hoparlör gördüm. Hoparlörün tam karşısında hastanenin odalarından biri ve o odada yeni doğan bir bebek vardı. O anda hastanede yeni doğan bebeğin sessizliği karşısında hoparlörden çıkan sesler, müzikler ve şarkıların sözlerinin ne kadar saçma olduğunu fark ettim. Söz konusu o an çok korkutucuydu ve tam olarak o korkutucu anda eṣ-Ṣamtu ve’ṣ-Ṣaẖabu romanını yazmaya karar verdim. Sessizlik bizim ve gürültü onların.”50
48 “Tearraf âlâ 5 Min Ebrez el-Rivâyâti’s-Sur ye”, Ṣaut, 28 Eylül, 2017, (Er ş m) b t.ly/319UQ8f, 22 Haz ran, 2019.
49 Nihâd Sîrîs, a.g.e., s.1-20.
50 Ḫâr cu’n-Naṣ”, el-Cezîra, 19 Mart, 2017, (Erişim) bit.ly/2VCWyhh, 18 Haziran 2019.
Aynı röportajda Beşar Esad’ın, babası Hafız Esad’ın ardından iktidara geldikten sonra Suriye atmosferini yeniden canlandırdığını ve insanların yeni cumhurbaşkanının yenilik ve açılım vaatleriyle umutlandıklarını belirten Nihâd Sîris, “Öyle ki entelektüeller, Şam Baharı adı verilen siyasi forumlar oluşturmak için coşkuyla yola çıktılar. İlk altı ay iyi geçti ve demokrasiyle ilgili bitmek bilmeyen tartışmalar başladı. Ancak rejim kısa sürede tüm bunlardan bıktı usandı, bazı entelektüelleri tutukladı ve forumları kapattı. Tutuklamalar dizisi, yazarların ve gazetecilerin geçim kaynaklarının kesilmesi derin bir sessizliğe neden oldu. Buna karşılık televizyondan, radyodan ve basından rejimin gürültüsü ile yürüyüşler ve Zaim’in hitapları tekrar başladı.” ifadelerini kullanmıştır.51