Eserde ilaç yapımında ve tedavi yöntemlerinde kullanılan maddeler için çeşitli ölçüler kullanılmıştır. Bu ölçüler şunlardır:
aḳça : Osmanlı İmparatorluğu'nda para olarak kullanılmak üzere basılan altın ve gümüş sikkelerin genel adıdır. Eserde ölçü olarak kullanılmıştır. “on aḳçalıḳ ḳaṣnı alalar” (52a/15)
avuç : Avuç, metinde ölçü olarak kullanılmıştır. “bir avuç zerrāḳī üzümü” (74b/14)
baṭman : İki okka ile sekiz okka arasında gelen, sıvı ve tahıl ürünleri için kullanılan bir ölçü birimidir. Metinde iki çeşit batman kullanılmıştır. Bunlardan biri Irakî Acem diğeri Bağdat batmanıdır. “Irāḳ Acem
baṭman ı ile yāḫūd Baġdād baṭman ı ile iki baṭman ḳuyruḳ yaġı alup” (33a/7)
bir süri : Birçok, metinde ölçü olarak kullanılmıştır. “bir süri çuvalduz gibi demür” (71a/10)
cirm (Ar.) : Hacim, metinde ölçü olarak kullanılmıştır. “ḳazup ḳazan cirmi ḳadar” (56a/10)
çanaḳ : Çanak, metinde ölçü olarak kullanılmıştır. “be-her gün birer çanaḳ atuñ boġazına ılıcaḳ ılıcaḳ döke” (19b/1)
çuvaldız : Çuvaldız, metinde ölçü olarak kullanılmıştır. “çuvaldız ḳalınlıġında” (40a/3)
deste : Deste, metinde ölçü olarak kullanılmıştır. “bir deste ṣūṣam ıṣladup” (58b/8)
derzi igne : Terzi iğnesi, metinde ölçü olarak kullanılmıştır. “derzi igne boyınca” (40a/10)
dirhem (Ar.) :Okkanın dört yüzde biri değerinde bir ağırlık ölçüsü. (14 kırat) (3,086 gramlık ağırlık ölçüsü) “iki dirhem andız” (17b/15)
elma : Elma, metinde ölçü olarak kullanılmıştır. “elma ḳadar müdevver ḥablar idüp” (19b/15)
endāze (Far.) : 65 santimetrelik uzunluk ölçüsüdür. “üç endāze ḫām bez” 39a/5
fincān (Ar.) : Fincan, metinde ölçü olarak kullanılmıştır. “bir fincān ṣu” (43b/14)
ḳaşıḳ : Kaşık, metinde ölçü olarak kullanılmıştır. “bir ḳaşıḳ gömeç balından” (21b/5)
ḳaṭre (Ar.) : Damla, eserde ölçü olarak kullanılmıştır. “bir ḳaṭre içürüp” (77a/4)
legin (Far.) : Leğen, eserde ölçü olarak kullanılmıştır. “bir legin ṣābūn ṣuyı” (58b/8)
noḫūd (Far.) : Nohut, metinde ölçü olarak kullanılmıştır. “noḫūd ḳadarca müdevver idüp” (40a/4)
miẟḳāl (Ar.) : Yirmi dört kırat (dirhemin üçte biri, 4.81 gram) değerinde bir ağırlık ölçüsü birimi. “bir miẟḳāl yedürseler” (75b/11)
parmaḳ : Parmak, metinde ölçü olarak kullanılmıştır. “üç parmaḳ miḳdārı” (40a/6)
sire : Sere; açık ve gergin olan baş parmak ile işaret parmağı uçlarının arasındaki uzaklık. “bir sire miḳdārı mīl” (38b/10)
ṣoġan ṣuyı : soğan suyu; metinde ölçü olarak geçmiştir. “ṣoġanuñ ṣuyı ḳadar ādem sidügi” (17b/5)
ṭırnaḳ : Tırnak, metinde ölçü olarak kullanılmıştır. “ikişer ṭırnaḳ ḳadardan ziyāde olmasun” (39a/1)
vaḳıyye (Ar.) : Okka amacıyla kullanılmış olan bir ağırlık ölçüsü biriminin adı. “yarım vaḳıyye şarāb-(ı)la” (22a/3)
yumurṭa : Yumurta, metinde ölçü olarak kullanılmıştır. “yumurṭa ḳadar ferengi şeb” (70a/12)
1b1) 2) 3)
4) ve badehu cemī selef-i ṣāliḥīn ve ḥükemā-i 5) rāṣiḫīn ve ulemā-i yaḳīn ve ġāziyān-ı mütāḥḥirīn 6) ittifāḳ idüp buyurmışlardur ki at terbiyyesine 7) her kim raġıb olup ata süvār olsa ve seyr ve sefere 8) ṭālib ve muḥib olsa ol kimesneye lāzım ve mühimdür 9) ki at içün iḳṭizā iden muālecāt ve münāfiāt 10) ve devāları bile ve ḥīn-i ḥācetde aḫere muḥtāc olmaya 2a 1) ve atı dāim ṣıḥḥat üzere muḥāfaẓa ide ve bu mübārek 2) duā-i şerīfi ḥamāil idüp atuñ boynından 3) gidermeye tā kim sū-i aynden ve āfāt-ı lisāndan 4) ve mekr-i dīv ve perrī ve żarār-ı cin ve şeyāṭīnden 5) ḥasteliklerin envāından ve illet ve emrāżın 6) cemīinden ve ḥīn-i muḳātele ve zamān-ı muḥārebede 7) yaralardan ve cerāḥat ve berelerden ve tekerlenmek 8) ḳażāsından emīn ve sālim olduġından ġayrı 9) ġāyet yügrük olup ṣāḥibini düşmenden 9) selāmete çıḳara ve düşmeni taḳīb idüp 11) ḳomaḳda vāṣıl ide bu duā-i şerīfüñ ḫavāṣ 12) ve menāfiine nihāyet ve esrār-ı ġarībesine ḥad 13) ve ġāyet bu ḳadar biz şerhini hemān iḫtiṣār eyledük 14) ḫayrül-kelām indel-uḳalā memdūḥ 15) olan ḥulāṣa-i icmāldür ġaflet olunmaya 2b 1) ol bī-bedel ve bī-naẓīr olan duā-i 2) şerīf ve ḥırz-ı
laṭīf budur 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) 10) 11) 12) 13) 14) 15) 3a 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9)
10) 11)
12) 13) 14)
15) 3b 1)
ammā badehu bilgil 2) kim erbāb ve ḫayr ve ehl-i sefer olup cihād ve ġazāya he(p) 3) raġbet iden müslimīn-i müvāḥiddin dāim at binüp düşmen-i 4) dīn ile ḥarb ve ḳıtāl1 iden mücāhidīn ve ġuzāt-ı 5) müminīn
tecribe ile at ilmini ve illetlerini bilüp 6) bir illet ve maraż ẓuhūr eylese fil-ḥāl ilāc iderler 7) idi imdi anlardan rivāyet ve naḳl ve ḥikāyet 8) olunmışdur atların alāmeti ve nişānları vardur 9) andan her bir atuñ hüneri ve marifeti ve şānı malūm 10) olur evvelā atuñ üç yeri deveye beñzeye üç 11) yeri ḳatıra beñzeye ve üç yeri ṣıġıra beñzeye ve üç 12) yeri avrata beñzeye ammā avrata beñzeyen üç yerin 13) biri evvelā ṣaçı mülāyim avrat ṣaçı gibi olmaḳ 14) gerekdir eger ṣaçı avratın ṣaçı gibi mülāyim 15) olur ise bilesiz ki ol at hüner-mend 4a 1) olur zīrā ṣaçı serd ve ḫaşīn olan at bī-hüner 2) olur ikinçi yanacıḳları avratuñ gibi çoḳ 3) ve ṭolı olmaḳ gerekdür şīrīn ve ḫūb olur 4) ve ṣaġrısı laṭīf ve şīrīn olur üçünci 5) ḳarnı ve göbegi avrat ḳarnı ve göbegi gibi laṭīf 6) ve şīrīn olmaḳ gerekdür eger olmaz ise 7) ḳolan sürür rāḥat ile ol at binilmez ḳatı 8) ayb ve ata noḳṣān virir öẕr ü ḳabīḥdür almayalar 9) ammā ṣıġıra beñzeyen üç yirin biri evvelā ḳarnınuñ 10) altı yaṣṣı olup ṣıġır ḳarnına beñzeye zīrā bī-ḥikmetillāhi 11) Taālā yürük baḥadır olur eski zamān 12) baḥadır ġāzīleri böyle olan ata mürüvvetlü 13) yaṣṣı aḫlad aġacım saġ ola atuñ üzerine 14) süvār olur düşmenden necāt buluram 15) ve eger düşmenimi ḳovar-(ı)sam irişüp helāk 4b) 1) iderem deyüp aẓīm iftiḥār ve sürūr-ı iẓhār iderler 2) idi ikinci atuñ ḳuyruḳ batacaḳ yeri ṣıġırın 3) gibi geniş ve açıḳ olup dar olmamaḳ gerekdir eger 4) atuñ ḳuyruġı bataġı dar olur ise ḳatı meẕmūm 5) ve ayıbdur üçünçi atuñ bilegi öküz ṣıġır bilegi 6) gibi olmaḳ gerekdir ve hemān ṣıġır bilegine müşābih 7) ḳısacıḳ olup tamām beñzemekdür eger kim öküzin 8) bilegine beñzemeyüp ḳoyun bilegine beñzer ise 9) ol at aṣlında illet ile sıḳıt doġmışdur dirler 10) zīrā ehlī olan ömrini at aḥvāline ṣarf 11) iden bahadır serverler ve dilīr ve şeci ġāzīler 12) tecribe ile taḥḳīḳ itmişlerdür ammā üç yeri ki 13) ḳaṭıra beñzeye evvelā biri atuñ
ḳulaġı gerekdür ki 14) ḳaṭıra beñzeye ince ola ve uzun ola ve mevẕūn 15) ve şīrīn olmaḳ gerekdir atūn ḳulaġı kedi ḳulaġı 5a 1) gibi ḳısacuḳ olur ise ol at bī-hüner olur 2) bahadır olmaz ikinci atuñ ḳuyruġı hemān ḳaṭır 3) ḳuyruġına müşābih olup beñzemek gerekdür ḳaba 4) ve perīşān olmayup ḳamçı ḳuyruḳlu olmaḳ gerekdür 5) zīrā mücerrebdür ki ḳaba ve perīşān ḳuyruḳlu at 6) hüner-mend olmaz nitekim ḳavisin ḳaba ve perīşān bıyıḳlu 7) ādemlerin hīç birisi bahadır ve şecī ve hüner- mend 8) ve dilīr ve ġayūr ve vaḳūr olmaz bıyıġından ādem aṣılmaḳ 9) mümkün olan leffāfları muḥill-i mareke ve ḳıtālde şiddete 10) taḥammül itmeyüp bī-arlıḳ ve ġayretsızlıḳ idüp 11) kendi firār eyledüginden başḳa niçe ādemlerin 12) ḥavf ḳılubına bāiẟ olup firār-ı hezīmetlerine 13) sebeb olmışdur niçe cenklerde ve niçe seferlerinde 14) tecribe olunmışdur mertebesine varmamaḳ ve dīn 15) düşmenine ḳarşu ṭurmamaḳ ver ṭop ve tüfenk 5b 1) ṣadāsını işitmemek içün an-ḳaẟdīn bir mizāc insāna 2) mużıra ve muḫālif nesne ekil idüp kendüsini maḫṣūṣ 3) ḥased itmek- ile āh vāh iderek ve teessüf idüp 4) sāḫteden lāf ve güẕāf ve çādır içinde ḫilāf 5) ile yatup cā-be-cā yine böyle iken bu maḥalle ṭop 6) dānesini gelüp düşer mü deyü kemāl ḫavfından 7) suāl ve tefaḥḥuṣ eyleyen bī-ġayret ve bī-nāmūslar ḳanı 8) çok görülmişdür üçünci atuñ ṭırnaġı hemān ḳaṭır 9) ṭırnaġına beñzemek gerekdür ve ḳaṭır ṭırnaġı gibi berk 10) ve medevverce degirmi olmaḳ gerekdür ehlī ḳatında böyle 11) olan ata ṭop ṭırnaḳlı dirler ve ziyāde itibār 12) iderler zīrā ince yapraḳlu ṭırnaḳlu atda hüner ve marifet 13) olmaz ve yapraḳ tırnaḳlu at tīz illet götürür andan 14) hīç yoldaşlıḳ ve vefādārlıḳ gelmez bu sebebden ehl-i 15) sefer-i dilīrler indinde maḳbūl degildür ammā ol 6a 1) üç yeri ki hemān deveye beñzemek gerek evvelā yeri 2) atuñ boynı hemān deve boynı gibi uzun ve dal 3) boyunlu olup gerdānı kemerlü ola ve eñsesi 4) balıḳ ṣırtı miẟālinde olmaḳ gerekdür ehl-i 5) indinde buña sazan balıġı eñselü dirler ve ziyāde 6) muteber dutarlar ekẟerī böyle olan at ziyāde 7) yürük ve açıḳ bahadır ola gelmişdir bu alāmet 8) mücerreb ve mübārek ve memdūḥdur zīrā boynı ḫınzīr 9) boynı gibi ḳısa ve ḳalıñ olan at nā-münāsib 10) olup ol at ekẟerī evḳātde sürçek ve az nesneden 11) aḳsaḳ olur cüzū-yi yorulsa sürcegin 12) olur ve daimā ol at tekerlenür üzerinde olan 13) ādem āfetden hīç emīn ve sālim olmaz nā-mübārek 14) ve ehl-i indinde meẕmūm dutarlar maḳbūl 15) degildür mücerrebdür ṣaḳınup binmeyeler bu vaṣiyyet itmişlerdür 6b 1) bā-ḫuṣūṣ vaḳt-i muḥarebede ṣāḥibini neūẕü billāhi 2) düşmene ẕelīl ve bend ve esīr ve ḫāk
meẕelletinde 3) ḥaḳīr ve ḥürmetin ḳalīl ider ikinci atuñ kirpügi deveye 4) beñzemek gerekdür zīrā ol atuñ kim kirpükleri deve 5) kirpügi gibi uzun ola ol at alma gözlü olur 6) laṭīf ve şīrīn olur ve ammā üçünci atuñ 7) siñirleri deve siñirine beñzeye zīrā siñiri deveye 8) müşābih olan at ḳutlu ve tamām şeddetlü olup 9) yola ve çoḳ segirdime ve ḳoşuya dayancı 10) ḳavī olur devenüñ siñirleri ḳalıñ ve tamām 11) mertebe yoġun olur gerekdür kim atuñ 12) daḫı hemān deve siñiri miẟālinde ola ammā 13) atda ṭaban yaṣṣı olmaḳ şōm ve ḥamāl bār-gīri 14) ṭabanı büyük ve yaṣṣı olmaḳ ġāyet meẕmūmdur 15) ve ḳarnı ṣarma ve dik olan at ḳatı bār-keş 7a) olup zaḥmete ve aġır yüke taḥammül ider ammā bahadır 2) ve hüner-mend olmaz mücerreb nişāndur ammā bir at ki 3) ṭoru olup yelesi ve ḳuyruġı ve hem 4) ayaḳları siyāh ola ġāyet ḫūb ve merġūb 5) ve ehl-i indinde maḳbūl ve maḥbūbdur dilīrān-ı 6) ḳadīm tecribe itmişlerdür ki bu nişānda olan 7) at ıssıya ve hem ṣoġuġa ve maḥalinde açlıġa ve 8) susuzlıġa ṣabır itmekde cümle sāir atlardan 9) ziyādedür ve daḫı aşmada ve yürtüp ḳoşmada 10) bahadır ġayūr ve yürük olur Düldül zamānı 11) dimek-ile selef de ġāzīler ve selāṭin serverler 12) böyle ṭavarı ve ata ism-i tesmiye iderler imiş 13) ġāyet muteber ḥıfẓ idüp ḳarındaşım ve yār-ı 14) ṣādıḳ yoldaşım ve vaḳt-i meşaḳḳat ve belāda 15) ḫāldaşımdır deyüp ziyāde iḫtirām ve ikrām 7b 1) iderler imiş ıṣlāḥ pāk şaīr ve laṭīf üzere 2) ot ve pāk elekten elenüp ṭoz-ı ġubārını 3) def olmaḳ ṣaman yedürürler imiş ḥattā ṣaḥīḥ-i 4) rivāyet ve ricāl-i mutemedden naḳl ve ḥikāyet iderler 5) ki cennet-i mekān ve firdevs-i āşiyāñ Ḥażret-i 6) Sulṭān Süleyman Ḫan aleyir-raḥmetil-melikil-mennān 7) evḳātlerini fī-sebīlullāh cihāda ve küffār-ı cehennem 8) ḳarār-ı ḥākisāre ġazāya ve ḥarb ve ḳıtāle 9) maḫṣūṣ idüp aḳālim-i sebadan arāẓī 10) ve memāliki ve ḳale fetḥ itmek-(i)le memāliki ve İslāmiyyei 11) açup şarḳān ve ġarbāñ tavsi itmişlerdür ol 12) vaḳit kim diyār-ı Macar-ı Engürüse cihādı ve ġazā 13) ve azīmet ve sefer ve düşmen-i dīne ẓafer bulup 14) ol memāliki mamūre-i żamīme-i memālik-i İslamiyye 15) itmek endişelerine ve fikr-i tedbīrlerine ṣarf-ı 8a 1) zihin ve efkār ve żamīr-i münīrlerinde fütūḥatinüñ semt-i 2) sühūlet ve nādirül-vuḳū tedbīrine ḳarār virdükden 3) ṣoñra ālāt-ı ḥarbiyye ve levāzımāt-ı seferī ve mühimmāt-ı 4) cünūdiyyeye şürū ve ciddī ve ihtimām buyurup 5) pādişālıġı ḳırḳ sekiz sene-i kāmileye bāliġ olmış 6) pür-tāc- dār-ı ḳaviyyül-iḳtidār ḥażret-i rabbül-ālemīn 7) ve cenāb-ı rezzāk-ı müsteān ve mūinūn aña olan keremi 8) aẓīme ve tevfīḳ ve ināyet ve iḥtirām-ı amīme 9) ve
ecr-i fażāil-i ḫīme-i aliyyesi şāhān-ı İslāmiyyeden 10) hīç bir aḥade müyesser olmamışdur pādişāhlıġınuñ 11) yigirmi yedinci sene-i mübārekesinde sefer-i 12) Üngürüse azīmet idüp Ġāzī Tatar Ḫan 13) niçe yüz bin cünūd-ı keẟīre ile evvelā Ḳırımdan 14) ḥareket ve Eflāḳ memālikinden ubūr ve mürūr 15) idüp diyār-ı Engürüs şarḳında vāḳi-i ez-dil 8b 1) nām-ı kişverüñ2 ḳılā ve baḳā ve ḳarasını nehb ve ġāret 2) ve emvāli ve eşyāların selb ve ġanīmet ve ṣıbyān 3) ve nisvān bil- külliyye ḫasāret ve esīr ve bend ve 4) ḥaḳāret olunup menṣūrān ve muẓafferān Tımışvar 5) nām maḥalle ricat ve ġanāyimini Belġırāda ordu-yı 6) İslāma irsāl ve Pādişāh Cimcāha arż-ı 7) ubūdiyyet īṣāl eyledikde ġāyet mesrūr 8) ve ṣafā-yāb olup buyurmışlar ki diyār-ı 9) Engürūsıñ arısını asker-i cerrār-ı rūzigār 10) Tatara ḫışm-ı riftāre sevindirtdük 11) inşāllāh ḫavf olunmaz şimden girü aselini yemek 12) bize asān olur hemān ṣıdḳ-ı niyyet ve şarṭ-ı 13) istiḳāmet üzere sizler-(i)le dīn-i mübīn uġrına3 izāz-ı dīn ve devleti ve şerāfet-i 15) melik ve millet ve taḥṣīl-i rıżā- i peyġamber ve ṣāḥib-i 9a 1) saādet ve risālet içün cidd ü say ve ihtimām 2) idelüm deyüp izzet-i4 hümāyūn-ı saādet mefrūnlarını 3) nihāye asker ile ṣaḥrāya yanī Serim 4) didikleri Zemīn nām-ı mevzie naḳl ve azīmet 5) olunup ümerā-y-ı nām-dār ve vüzerā-i kār-güzār 6) ve mīr-i mirān-ı ġayūr ve ṣāḥib-i ār olan dilīran-ı 7) ẕī-şān fevc fevc gelüp ordu-yı hümayūn 8) ẓafer-i reh-nümā duḫūl ile müstesid5
ve būs-ı dāmen 9) pādişāh-ı girdūn vaḳār ile mümtāz ve ser-ifrāz olup 10) her birin bir maḥalle taayyün ve birer ḫiẕmete memūr 11) ve muayin iderler idi ol zamānda Yaḥyā 12) Paşa-zāde Meḥmed Paşa mīr-i mīrānuñ mümtāz 13) ve müsellemi ve dāverān-ı ẕī-şānuñ sürūr ve şecīi 14) Rūm ili begler begisi bulunup maḳarr-ı ḥükūmeti 15) kürsī-yi eyālet-i Rūm ili Ṣōfyā nām belde-i ḥasene 9b 1) olan maḥalleden ḥükm-i hümāyūn ile eyālet-i Rūm 2) ili askeri on iki biñ sipāh süvāri 3) merd-i meydān ve dilīrān-ı āteş-fişān olmaġ-ıla maiyyeti 4) Meḥmed Paşayı ġāzī ile rāhi ve ṭayy-ı merāhil 5) ve ḳaṭ-ı menāzil iderek ṣaḥrā-yı Belġırāda vuṣūl 6) bulduḳda Ḳale-i Belġırād maḥāṣıra ve fetḥ-i tesḫīr-i6 7) uhdesine tefvīz
olunmaġın bivanil-ḫālıḳıl- müsteān 8) ve bī-himmet ġāziyān-ı ġayūrān fetḥ-i
2
Metinde olarak geçmiştir.
3 Metinde olarak geçmiştir.
4 Metinde olarak geçmiştir. 5
Metinde olarak geçmiştir.
ḳale ile 9) ehl-i īmān-ı ḳāmırān ve Meḥmed paşayı ġāzī müşārun 10) ileyh-i bil- benān olmaġ-ıla ḳayd-ı ḥayāt ile teyīdān-ı 11) Belġırād muḥāfaẓası şartı-y-(ı)la Serem Sancaġı ṭarafı 12) cihān-dār İskender vaḳār ve pādişāh-ı Cim-cāh Dārādan 13) ināyet ve iḥsān olunup etrāf-ı Ḳale-i Belġırād 14) civārında7 metīn ve müstaḥkem ḳalā ve palanḳalarda 15) küffār-ı Ṣırp ve Macar taḥaṣṣün itmek-ile tedrīcān bir ḳaç 10a 1) senede cümlesin fetḥ ve tesḫīr itmişdür ḥikmet-i 2) ilāhi ve avn-ı sübḥāni ile yetmiş iki pāre ḳale 3) ve palanḳa fetiḥ itmişlerdür ve ömr-i azīzleri yetmiş 4) iki sene tamāmına bāliġ olup pir feyż-i fütūḥları civār-ı 6) raḥmet-i Raḥmāna urūc idüp ġufrān-ı rabbāniyyeye 7) müstaġraḳ olmışdur ġufrān-ı Raḥmetullāh Taālā raḥmete 8) vāsiaten ömr-i şerīflerinüñ her senesine bir ḳale 9) fetḥi vāḳi olduġı āceb-i ḳudret ve aġreb-i 10) vaḳayiāt ḥikmetdür ḥattā fetḥ-i Belġırāduñ üçünci 11) yılında āẓīm-i şiddet-i şitā vāki olmaġın nehr-i Tuna 12) ve nehr-i Ṣava mücemmed seng-i mermer gibi münaḳıd 13) olup cisre iḫtiyāc olmaġ- ıla bu furṣat 14) ṭarf-ı ḥaḳdan bize bir ruḥṣat ve ināyetdür 15) fevt itmeyelüm deyüp eṭrāfı ve cevārdaki 10b 1) sancaḳ askerini on gün içinde Belġırāda 2) davet ile cem idüp ve ḳaleden ṭuylar 3) çıḳarup asker-i İslāmdan on biñ bahadır 4) kimesne ile buz üzerinden ṭuylar ile geçüp 5) dört beş ay ḳış içinde ḳar ve ṣovuḳ 6) dimeyüp Ḳale-i İyrik ve Ḳale-i Selanḳımın ve Ḳale-i 7) Merovik ve Bögürdelen ve Palanḳa-i Numçe ve Ḥavāle Ḳalesi 8) Ḳale-i Metroviçe ve Ḳale- i Rāçiḳa ve Ḳale-i 9) Çāçiḳa ve Ḳale-i Vāleyvā ve Ḳale-i Şabçe ve Ḳale-i 10) Rodinük ve Ḳale-i Atiniçe ve Ḳale-i Urubçe bu madūd 11) olan ḳalāuñ mecmūını zamān-ı ḳalīle fetḥ 12) ve teẟhīr itmişdür muẟuḳ ve mutemed-i ricālden 13) ḥikāyet ve naḳl ve rivāyet iderler ki merḥūm 14) ve maġfūr paşai müşārün- ileyh bir ṭoru ata ziyāde 15) raġbet ve iḥtirām iderler imiş benim refīḳ 11a 1) şefīḳım ve ġazālarda yoldaşımdır deyü otuz seneden 2) ziyāde bunca seferlerde ve ġazālarda ve vaḳt-i 3) ḥarbe ve ḳıtālede ol ata süvār ve reküb iderler 4) imiş çoḳ yoldaşlıḳ ve kerāmet ol atda müşāhede 5) olunmuş idi at bir gün fevti olup ḫaberi 6) paşaya vāṣıl olduḳda bikā idüp ve maḥṣūṣ 7) atı kefinleyüp ve defin eyledükden ṣoñra ḳabri üzerine 8) bir ḳubbe binā idüp ve alāmet-i ḳabr-i bünyād itmek-ile 9) çoḳ ikrām iderler imiş bu vaṣıf olunan 10) nişān ve alāmet ile kemāli ve cemāli bir mübārek 11) at imiş lāyıḳ-ı terkīm ve şayeste-i taẓīm olmış 12) imiş Meḥmed Paşa daḫı
merḥūm olduḳda atuñ 13) ḳabri civārında defin olunup ḳubbe-i vasīa-i āliyye 14) binā ve türbei ḥasene-i şerīfleri vezīrāne müzeyyen 15) ve müstesnā olunmuş idi Raḥmetullāhi aleyhi yanī 11b 1) zamān-ı evvelde eyü cins ata bu mertebe itibār ve raġbet 2) iderler imiş ammā ḳır at eger ḳır atuñ yelesi ve ḳuyruġı 3) siyāh olur ise hüner-mend olur ve daḫı ṣoġuġa 4) ziyāde dayanur ve ṭaşlıḳ maḥallede ṣāḥibine yoldaş 5) ider ammā ṭor at bī-hüner olur meger kim muḳaddemān 6) vaẟf-ı ẓikr eyledigümüz alāmet ve nişānlar mevcūd ola 7) eger mevcūd ise eyüdür lākin sāir atlaruñ 8) mertebesinde degildür itibār idecek ve ṣaḳlayacaḳ 9) metā degildür ammā ḳula at bir pula ṣat 10) dimişlerdür ḳaba ve şōm ve līm meẕmūm olur 11) meger ki yelesi ḳuyruġı çoḳ ve ḳaba 12) olmayup yelesinden ḳuyruġı ṣoḳumuna varınca 13) elif şeklinde bir ḫat çekilmiş ola bu alāmet 14) olur ise muteber ve mübārek olur ve illā ḥaẕer8 15) ideler ammā al at ġāyet yürük ve serīül- ḥareket 12a 1) olur alel-ḥuṣūṣ ki başı ḳurı ve ḳıç ayaḳları 2) dik ola vilāyet-i Baġdāduñ al atı ve ḳır atı ehl-i 3) tecribe indinde ġāyet mübārek ve muteberdür ammā 4) siyāh atlarda delülikden bit ṭamar vardır ḥālī 5) degildür ol vecihden ekṣerī bed-ḫūy olur 6) tecribe iden ehl-i firāsetden rivāyet ve naḳil 7) ve ḥikāyet olunmışdur ammā alaca at muteber degildür 8) meger kim cemī nişānı ve uṣlūbı yerinde ola 9) ol vaḳit mübārekdür ammā çaḳır at ḫōşdur 10) hüner-mend olur ammā şol şarṭ-ıla kim aşaġı 11) dudaġında aḳı ola ammā sis at şōm 12) ve ḳabīḥ ve meẕmūmdur aṣlā öyin içinde öyle 13) sisli atı uġratmayalar ammā ṣıçan renginde olan 14) atı öyin içine uġratmayalar maḳbūl ve muteber 15) degildür andan daḫı baīd olup almayalar nā- münāsibdür 12b 1) ḥaẕer9 ideler şerrī ġālib ve keẟīrdür serverān-ı 2) sābiḳīn dilīrān-ı sālifīn seferlerde ve cenk 3) ve ḏarb-ı şiddetlerde tecribe itmişlerdür ammā çaḳır 4) gözlü at şīrīn başdur zinhār zinhār 5) aḫurda ṭutmayalar ġāyetde şōm ve nā-mübārek 6) ve meẕmūmdur ḥaẕer10 oluna ve daḫı malūm 7) ola ki atuñ sekli bini ṭarafında
olmaḳ gerekdür 8) ve hem tā ḳıç ayaġında olmaḳ gerekdür zīrā şarṭı 9) budur ki ön ḳara ayaġun ḳaldurup yirine 10) ḳıç aḳ ayaġın baṣa eger aḳ ayaġın ḳaldurup 11) yirine siyāh ayaġın baṣar ise yanī ön ayaġı 12) aḳ ve ḳıç ayaġı siyāh olur ise ehl-i tecribe 13) itmişlerdür ki ol at ġāyetde uġursuz ve 14) şōm ve ḫayırsızdur her ne ḥācetde gitmek 15) içün üzerine rükūb iderler ise 13a 1) bī-ḥikmetillāh Taālā ḳaẟd
8 Metinde olarak geçmiştir. 9
Metinde olarak geçmiştir.
ve ṭaleb eyledügi ḥācet revā 2) olmaya ve maḳṣūdı müyesser olmayup meyūs ve
maḥrūm 3) ola ammā eger ki ol 4) ṣāḥibinüñ ḥāceti revā
ve murādı sezā olup 5) ṭalebi müyesser olur ise elbetde ṣāḥibinüñ 6) ömri ḳalīl ve kūtāh olduġına delīldür 7) zīrā Arab ve Urbān serverleri tecribe ile 8) taḥḳīḳ ve żarārın müşāhede itmek-ile tedḳīḳ 9) ve ṣıḥḥatini tevfīḳ ve temyīz itmişlerdür ve ol aṣıl 10) ata fevt-i meftūḥ dirler beyn-i ḳabāilil-Arab meşhūr 11) ve mücerreb olmışdur fevt-i meftūḥ dimek ẟāḥibine 12) ölmek ḳapusı uç ḳadar dimekdür hemān 13) ol şekilde olan ata rākib olan kimesne 14) ölümüni ḥāżır ve yaḳīn bilüp kefeni ḳoltuġı 15) altından dür itmeye dimişlerdür 13b 1) ve daḫı bir atuñ ṣol eyegü 2) eksük olsa ol at ehl-i tecribe indinde ġāyet 3) muteberdür böyle