YEDİNCİ BÖLÜM YENİLENEN BÜYÜK OYUN
6 Esasen, Pentagon stratejik planlama topluluğu, enerjisinin önemli bir kısmını Çin’le uzak bir gelecekte
yapılacak olan bir savaş senaryosu üzerine düşünmeye ve bunun için hazırlanmaya ayırmıştı. Çin konusunda çalışmak üzere uzmanlar görevlendirilmişti. Bütün savaş oyunlarında büyük ve isimsiz bir Asya ülkesi, sahillerine yakın küçük bir adaya tehlikeli çıkarlar uğruna saldırmaktadır. Çin’in artan etkisine karşı koymak için askeri varlığı yeniden yapılandırılması konusunda çok düşünülmüştür.
Pentagon’un yaptığı her bir inceleme aynı sonucu vermektedir; Savaşın geleceği Asya’dır ve Çin’in askeri gücüne karşı koyabilmek için Amerika’nın yani nesil uzun menzilli silahlara ihtiyacı vardır. Bu çaba Clinton yönetiminde başlamış ve Bush yönetimindeki dönüşüm taraftarları Pentagon’da kontrolü ala geçirdiklerinde hız kazanmıştır.
Pentagon istediği kadar planlar yapsa da, bunu, büyük küresel akışlar çerçevesinde değil, basit savaş mantığı içerisinde yapmaktadır. Açıkçası, bu akışlar Savunma Bakanlığı’nın sadece kendisinin yönettiği düşündüğü uluslararası güvenlik ortamını yeniden şekillendirmeye devam etmektedir.
Çin planladığı büyüme oranının gerçekleşmesi için bir nesil sonra enerji tüketimini iki katına çıkarmış olmalıdır. Çin enerji için Rusya, Orta Asya ve Körfez’e başvuracaktır. Bu, birçok yeni dost edinmesi ve eski bir düşman olan Moskova’yla sıkı ilişkiler içerisine girmesi anlamına gelir, ihtiyacı olduğu enerjiyi dağıtmak için muhteşem bir altyapı kurmalıdır. Bu altyapının maliyeti çok yüksek olacaktır. Ayrıca, yine en büyük ticari ortağı olan Japonya’dan olabildiğince faydalanacaktır. Ama büyük para kaynaklarından faydalanmak istediğinde buna karşılık verebilecek iki finans topluluğu vardır: Wall Street ve Avrupa Birliği. Bu durumda Çin’in gelişebilmek için Amerikalılarla, Avrupalılarla, Müslümanlarla ve Slavlarla dost olması gerekmektedir. Geriye çatışma yaşayacak medeniyet kalmamaktadır. Çin tüm bu enerjiyi ithal etmek, işlemek, gerekli enerji ürünlerini oluşturmak ve bunları ülkenin her yanındaki (ama çoğunlukla kıyı kesimler) bina ve araçlara ulaştırmak zorundadır (Thomas P.M. Barnet, Pentagon’un
ülkelerinde enerji sahalarına yatırım yaparak enerji güvenliğini sağlamaya çalışmaktadır.7
7. 5. 11 Eylül Saldırıları Sonrasında Gürcistan
1990 sonrasında Güney Kafkasya'da kaybettiği etkinliğini artırmak isteyen Rusya, Pankisi Vadisi’ni Gürcistan'a karşı bir koz olarak kullanmaya çalıştı. Rusya, vadide sadece mültecilerin barınmadığını, bu bölgenin Çeçen savaşçılar tarafından toplanma bölgesi olarak kullanıldığını, eylemler için lojistik üs teşkil ettiğini iddia ediyordu. Gürcistan ise, bölgenin denetimi konusunda bir takım zafiyetlerinin olduğunu kabul etse de Çeçenler'in silahlı bir kampa sahip olmadığını sürekli vurguladı.
Rus iddialarına esas teşkil eden Pankisi Vadisi, Gürcistan’ın kuzeydoğu bölgesinde, Büyük Barbola dağından başlayarak Alazani nehri boyunca 34 km. uzanmakta ve 8 köyü barındırmakta, Başkent Tiflis’e 75 km. uzaklıktadır. Çeçenistan’da 1999 yılında başlayan çatışmalardan kaçan 7,000’den fazla Çeçen mülteci Gürcistan’ın Pankisi vadisine geldi. Mültecilerin çoğunluğunu kadınlar, çocuklar ve yaşlılar oluşturmaktaydı. Mültecilerin yüzde 80’i vadideki Kist etnik grubuna mensup Gürcü ailelerinde barınmaktaydı. Kistlerin, Çeçenlerle güçlü aile bağları vardır. Bölgedeki sosyal hayat, klan tarzı yönetim ile düzenlenmekte, başkente yakınlığına rağmen bölgede yerel hükümetin tesiri ve kontrolü azdı.8
Gürcistan Rusya’nın bu girişimini ülkede görev alan AGİT faaliyetinin artırılması ile önledi.1999 yılında Gürcistan’ın talebi ile AGİT Daimi Konseyi’nin aldığı kararla Gürcistan Misyonu, Gürcistan, Rusya ve Çeçenistan sınırlarının izlenmesine yönelik olarak genişletildi.9 2001 Yılında Sınır İzleme Faaliyeti, İnguş Cumhuriyeti’ni de kapsayacak şekilde genişletildi.10
7
http://turksam.org/tr/yazilar.asp?kat=27&yazi=411, 7 Temmuz 2005, Dilek Karakaya - Fatih Koraş,
Enerji Bağlamında Türkiye- Rusya İlişkileri, Türkiye Uluslararası İlişkiler ve Stratejik Analizler Merkezi internet sitesidir.
8http://www.unhcr.org.tr/bulten/hafta/subat08_02.htm, 08.01.2002, Birleşmiş Milletler Mülteci Yüksek
Komiserliği’nin Türkçe sitesidir.
9
AGİT Daimi Konseyi Kararı No. 334, Permanent Council Decision No. 334, 15 Aralık 1999.
Aralık 2002 de ise Dağıstan sınırının gözetlenmesi de faaliyete dahil edilmiştir.11 Sorumluluk sahası toplam 280 km.dir. Sno, Shatili, Assa Valley, Girevi, İngus-Çeçen sektöründe, Omalo, Napareuli, Kvareli, Akhalsopeli, Kabali, Dağıstan sektöründe bulunan gözetleme üsleridir.
İnguş Cumhuriyeti sınırı 60 km Çeçenistan sınırı 80 km Dağıstan sınırı 140 km Dağıstan Çeçen Cumhuriyeti Karaçay-Çerkez Kabardin-Balkar Kuzey Osetya Ingu ş C um hu riyeti Adige Tbilisi Erivan TÜRKİYE ERMENİSTAN AZERBAYCAN İRAN RUSYA FEDERASYONU Kara Deniz Hazar Denizi Tiflis Tbilisi TURKE Y RUSSIAN FEDERATION G GÜÜRCRCİİSTANSTAN KARADENİZ HAZAR
İnsan Hakları Ofisi 1994 Gürcistan Misyonu Karargahı Aralık 1992 Omalo Gözetleme Üssü Haziran 2000 Girevi Gözetleme Üssü Haziran 2000 Shatili Gözetleme Üssü Şubat 2000
Tskhinvali Bölge Ofisi 1996 UN İnsan Hakları Ofisi
Nisan 1997 Sınır Gözlem Karargahı 1999 Sno Gözetleme Üssü January 2001 Bakü
5-AGİT Sınır Gözetleme Teşkilat ve Tertiplenmesi (2001yılına kadar)
Türkiye bu faaliyete subay, polis, toplam 5 personel ile katkıda bulunmuştur. Kafkas Dağlarındaki dağ geçitlerin gözetlenmesine yönelik 24 saat esasına göre yapılan çalışmada elde edilen sınır ihlalleri, elektronik ortamda derhal Tiflis (Misyon Karargahı), Viyana (AGİT Daimi Konseyine) iletilebilmektedir. Çeçenlerin Gürcistan’da üs bölgesi teşkil ederek eylemler sonrasında Gürcistan’a sığınmaları halinde, bu hususun tespiti ve sınırın izlenmesi faaliyetin ana fikri olarak alınmıştır. Faaliyet yaz aylarında dağ geçitlerin bulunduğu noktalara kamp kurarak gözetleme, yaya devriye, araçla orman ve yerleşim yeri bulunmayan bölgelerde araçla keşif şeklinde, kışın ağırlıklı olarak hudut boyunca helikopter ile uçarak havadan kontrol, geçitlere çıkan yollar boyunca kamp kurma şeklinde icra edilmektedir.12
7. 6. Gürcistan’ın Artan Önemi
11 Eylül sonrasında Amerika'nın başlattığı "uluslararası teröre karşı mücadele kampanyası"nı Rusya kendi durumu ile ilişkilendirerek Çeçen sorununu gündeme taşıdı. Zaten Amerikan tezine göre teröristler zayıf hükümetler tarafından yönetilen coğrafyada daha kolay barınma ve tutunma imkânına sahipti. Afganistan’dan kaçan teröristlerin nerede oldukları konusu gündemi meşgul ederken Rusya Dışişleri Bakanı İgor İvanov ile Şevardnadze’nin basın açıklamaları bir anda gözlerin Gürcistan’a çevrilmesine neden oldu.
Usame Bin Laden’in Pankisiye kaçmış olabileceğiyle ilgili olarak değerlendirme yapan Igor Ivanov’un “ Böyle olmadığını kim söyleyebilir?” açıklamasına sonrasında Gürcistan Güvenlik Bakanlığı’nca “bu konuda bir bilginin olmadığı, Rus Dışişleri’nde mevcut bilgilerin varsa Tiflis’e gönderilmesi” talep edildi.
Şevardnadze ise yaptığı basın açıklamasında; İvanov’un çocukluğunu geçirdiği Akhmeta bölgesinin Pankisi’den araçla 15 dakika mesafede olduğunu ve Laden’in İvanov’un annesinin evinde olabileceğini söyledi. Ayrıca Rusya ile Pankisi’de bir
müşterek operasyon yapılmasını düşünmediklerini, bunun kabul edilemez olduğunu belirtti.13
Kısa bir süre sonra Gürcistan Dışişleri Bakanı Irakli Menagarishvili , ABD’nin kendilerine mali ve teknik destek sağlamak üzere teklifte bulunduklarını ancak Pankisi’de ABD ile bir müşterek harekatın yapılmayacağını açıkladı. 14
6- Pankisi Vadisi
27 Şubat’ta, ABD Devlet Bakanı Colin L. Powell, aynı tarihlerde Igor Ivanov’u telefonla arayarak Rusya’nın hassasiyetini dikkate aldıklarını, Gürcistan’a herhangi bir birlik göndermeyeceklerini bildirdi.15
13http://www.gazeta.ru/2002/02/19/BinLadenandU.shtml 19.02.2002, Rus medya sitesidir. 14
http://www.civil.ge/eng/article.php?id=1368, 05.02.2006, Birleşmiş Milletler kuruluşu Gürcistan basını internet sitesidir.
15http://www.civil.ge/eng/article.php?id=1377 , 05.02.2006.
Pankisi Vadisi