Ermeni Osanna Konağı

Resim-127: Ermeni Osanna Konağı ön cephesi

4.2.4.1. Yapının Genel Durumu

Ermeni Osanna Evi Çorum Ġline Sungurlu Ġlçesinde bulunmaktadır. Ġlçe merkezi sınırları içerisinde; Turan Mahallesi, Tepepınar Sokak'taki 238 Ada 11-12 Parselde yer almaktadır. Günümüze kadar ön ve yan cepheleri varlığını kormaktadır

GiriĢ kapısı üzerinde bulunan kitabesinde 1891 yılında yapıldığı belirtilmiĢtir. Yapıyı sözlü kaynaklardan alınan bilgilere göre Sungurlu'da yaĢayan Ermeni Rahip Artin tarafından yaptırılmıĢtır. Osanna ise yakın bir zamana kadar yaĢamıĢ Rahip Artin'in eĢi olduğu söylenmektedir.

Yapı uzun ve köĢe parsel üzerinde olup uzun kenarı Tepepınar Sokağa eĢlik etmektedir. Güney kısımda köĢe parselde bahçesi bulunmaktadır. Ana ve yan giriĢi direkt olarak sokakla iliĢkilidir. Ġkiside yola bakan biri ana olmak üzere iki giriĢi bulunur. Ġki giriĢinin olması plan Ģeması incelendiğinde yapının bir tarafının konak bir tarafının da eğitim veya dini amaçlı kullanıldığı söylenebilir. Etrafında bitiĢik yeni yapılaĢma yoktur. Bu sebeple yapı her türlü orijinalliğini korumaktadır. Ancak zamanla gerçekleĢen yağmur,deprem,beĢeri vs. sebeplerden dolayı arka cephesi tamamen yıkılmıĢtır. Buda yapıya ciddi anlamda olumsuz etki etmektedir.

ġekil-12: 238 Ada 11-12 parselde bulunan Osanna Evi Vaziyet Planı

4.2.4.2. Mimari Özellikleri

Osanna Evi'nde, plan Ģeması incelendiğinde karnıyarık plan tipi görülmektedir. Yapıya; batı cepheden ana ve yan giriĢ olmak üzere iki kapıyla girilir. Ana giriĢ aĢırı derecede gösteriĢli ve süslemelidir. Kemerli ve kemerin devamında mermer sütunlar ile zemine kadar inen bir portalı mevcuttur. Bu taĢ kemerler ve ana giriĢ cephesinde cephe kaplamaları geometrik ve bitkisel motiflerin yoğun olduğu kısımlardır. Sokak dan yapıya beĢ basamaklı soldan sağa doğru yelpaze Ģeklinde 80 cm. geniĢliğinden taĢ basamaklarla çıkılır. Çift kanatlı 155*202 cm. ölçülerindeki ahĢap kapı süslemeli ve iĢlemelidir. Kapının olduğu duvarın sağında ve solunda birer adet ahĢap pencere vardır. Önlerinde ise orijinal ferforje korkulukları vardır. Kapının üstünde de hitabesi yer almaktadır. Yapının cepheleri taĢ kaplamalıdır. (Resim 128,129,130,131)

Ana giriĢin açıldığı sofa kısmı sağında iki ve solunda iki olmak üzere toplam dört adet oda konumlandırılmıĢtır. Sofanın tavanı çıtalı ahĢap tavan ve zemin ise ahĢap döĢeme olarak yapılmıĢtır. Duvarlar kireç badanalı olmakla birlikte alçı malzemeden süslemeler günümüze ulaĢmıĢtır. (Resim 132)

127

Resim-128: 238 Ada 11-12 parselde bulunan Osanna Evi Ana giriĢi

Resim -129,130: 238 Ada 11-12 parselde bulunan Osanna Evi Ana giriĢindeki kemerlerin oturduğu sütun

Resim -131: 238 Ada 11-12 parselde bulunan Osanna Evi Ana giriĢ kapısı üstündeki kitabesi ve

iĢlemeleri

129

Z-03 sofa mahalinden sağdaki Z-04 mahaline 81*195 cm. ölçülerinde üzerinde bitkisel motifleri ile süsleme yapılmıĢ ahĢap kapı ile geçilir. GiriĢ kapısının olduğu duvarda bir sağ yan duvarda ise iki olmak üzere üç adet 83*151 cm. ölçülerinde ahĢap pencere ile aydınlatılmıĢtır. Pencerelerin hepsinde ferforje korkuluk, sokağa direkt bakan pencerelerde ise dıĢarıdan geometrik süslemeli kepenkleri günümüze kadar ulaĢmıĢtır. GiriĢin solundaki duvarda ise ahĢap dolaplar ve yüklükler mevcuttur. Odanın tavanı çıtalı ahĢap, tabanı ahĢap döĢeme duvarları ise kireç badanalıdır. AhĢap tavan ile duvarın birleĢtiği yerde alçı tekne ile geçiĢ yapılmıĢtır. ( Resim 133,134 )

Resim -133: 238 Ada 11-12 parselde bulunan Osanna Evi Sofadan Z04 oda kapısı

Sofanın karĢı duvarı ve Z-05 odasının büyük kısmı yıkılmıĢtır. Bu yüzden bu yüzeylerle ilgili bir tespitte bulunamamıĢtır. Ancak Z-05 mahalinin giriĢ kapısı olduğu duvarda 80*50 cm. ölçülerinde pencere boĢluğu ve demir parmaklığı bulunmaktadır. Oda giriĢ kapısının sağındaki duvarda tamamen ahĢap dolap mevcuttur. Günümüze kadar ulaĢan duvar, tavan ve taban yüzey kalıntılarından; çıtalı ahĢap tavan,ahĢap döĢeme ve kireç badanalı duvar olduğu tespit edilmiĢtir.( Resim 135,136 )

Resim -135: 238 Ada 11-12 parselde bulunan Osanna Evi Sofadan Z05 odanın pencere boĢluğu

131

Z-03 sofa mahalinden soldaki Z-01 mahaline 81*195 cm. ölçülerinde üzerinde bitkisel motifleri ile süsleme yapılmıĢ ahĢap kapı ile geçilir. Yapının en süslemesi fazla olan odasıdır. Bu odaya aynı zamanda yandan da giriĢ verilmiĢtir. Sofa giriĢ kapısının solundaki duvarda dört, karĢı duvarda iki olmak üzere altı adet 83*151 cm. ölçülerinde ahĢap pencere ile aydınlatılmıĢtır. Pencerelerin hepsinde ferforje korkuluk ve dıĢarıdan geometrik süslemeli kepenkleri günümüze kadar ulaĢmıĢtır.

GiriĢin sağındaki duvarda ise ahĢap dolaplar ile Ģerbetlik, 86*210 cm. ölçülerinde ahĢap kapı ve 50*151 cm. ölçülerinde de ahĢap pencere mevcuttur. Odanın tavanı çıtalı ve göbekli ahĢap, tabanı ahĢap döĢeme duvarları ise kireç badanalıdır. AhĢap tavan ile duvarın birleĢtiği yerde alçı tekne ile geçiĢ yapılmıĢtır. Aynı zamanda sokağa bakan pencerelerin altında 50*120 cm. ölçülerinde sedir ile mekansal kullanımı kolaylaĢtırılmıĢtır. ( Resim 137)

Resim -136: 238 Ada 11-12 parselde bulunan Osanna Evi Z-01 odasındaki dolaplar

Ayrıca çıtalı ahĢap tavanda diğer örneklere nazaran daha fazla ahĢap iĢçiliğine yer verilmiĢtir. Gerek ahĢap çıtaların arasındaki bitkisel motiflerle gerekse de ahĢap geometrik iĢlenen tavanın günümüze ulaĢması ve korunması gerektiğinden Sungurlu Sivil Mimarlık Örnekleri'nin imtina gösterilmesi gerekenlerin baĢında yer almaktadır. ( Resim 138,139)

Resim -136: 238 Ada 11-12 parselde bulunan Osanna Evi Z01 odanın ahĢap tavan ve göbeği

Resim -139: 238 Ada 11-12 parselde bulunan Osanna Evi Z01 mahalinin tavanında kullanılan bitkisel

133

Z01 mahalinden 86*210 cm. ölçülerinde ahĢap kapı ile baĢka bir sofaya ulaĢılır. Mahalin tabanı çıtalı ahĢap, tabanı ahĢap döĢeme ve duvarları kireçtir. Odadan girilen kapısının solundaki duvarda yine 86*210 cm. ölçülerinde sonradan yapılan demir kapı ve 83*151 cm. ölçülerinde ahĢap pencere mevcuttur.

Sağındaki duvarda ise Z02 mahaline girilen 86*210 cm. ölçülerinde ahĢap kapı yer alır. GiriĢ kapısının karĢısında sol köĢede pahlı Ģekilde kerpiç malzemeden yapılmıĢ ocakla bu mekanın önceden mutfak olarak kullanıldığı söylenebilir. GiriĢ kapısının olduğu duvarda 50*70 cm. ve 70*110 cm. ölçülerinde pencereler açılarak Z02 mahalinin aydınlatılmıĢtır. Odanın tavanı çıtalı ahĢap, tabanı ahĢap döĢeme duvarları ise kireç badanalıdır. ( Resim 140, 141)

Resim -140: 238 Ada 11-12 parselde bulunan Osanna Evi Z02 mahalini sofadan aydınlatan pencereler

Resim -141: 238 Ada 11-12 parselde bulunan Osanna Evi Z02 mahalini kuzey duvarındaki ocak ve

Sofada bulunan demir kapıdan dıĢarı çıkıldığında yan giriĢ ve avlu kısmı karĢılamaktadır. Bu kısım yapının büyük ihtimalle konaklama kısmı olarak nitelendirilebilir. Ayrı olarak giriĢ yanında yapılan hela ve alt kattaki depolar bunu destekler niteliktedir.

Ġlk basamağı taĢ olan 12 basamaklı ve 100 cm. geniĢliğinde korkuluksuz tek kollu ahĢap merdivenle avluya inilir. Sağ tarafta avlu bulunurken sol kısımda duvar 2 m. kadar içeri çekilmiĢtir. Yan giriĢ bu kısımdan ahĢap çift kanatlı 128*198 cm. ölçülerinde kapı ile sağlanmıĢtır. ( Resim 142, 143)

Resim -142: 238 Ada 11-12 parselde bulunan Osanna Evi yan avlu giriĢi genel görünüĢü

135

Yan giriĢin sağında içeri iki metre kadar çekilmiĢ olan duvardan iki adet depoya girilir. Bu depoların kapıları ve pencereleri günümüze ulaĢamamıĢtır. Mevcutta bulunan boĢluklardan 70*130 cm. ölçülerinde bir adet pencere ve 85*180 ölçülerinde iki adet kapı olduğu söylenebilir. Mahallerin tavanında ahĢap kiriĢlemeler gözlenir. Duvarları çimento harçlı sıva ve tabanı ise topraktır. Yer yer duvardaki sıvaları dökülmüĢtür. Dökülen kısımlardan moloz duvar örgüsü tespit edilmiĢtir. ( Resim 144, 145)

Resim -144: 238 Ada 11-12 parselde bulunan Osanna Evi yan avludan giriĢi olan depolar

Resim -145: 238 Ada 11-12 parselde bulunan Osanna Evi yan avludan giriĢi olan depoların genel duvar

Aynı zamanda B03 ve B04 mahallerinin kapılarının nereden olduğu yapının arka kısmının yıkıldığından dolayı tespiti mümkün olmamıĢtır. Ancak B04 doğu duvarında sonradan kapatılmıĢ 60*80 cm. ölçülerinde pencere izlerine ulaĢılmıĢtır. Yıkılan kısımlardan içeri girilerek mahallerin tavanında ahĢap kiriĢlemeler görülmekte olup, duvarlardaki sıvalar tamamen döküldüğünden taĢ örgüsü ortaya çıkmıĢtır. Tabanları ise toprak dolgudur. ( Resim 146, 147)

Resim -146: 238 Ada 11-12 parselde bulunan Osanna Evi yıkılan kısım

137

4.2.4.3. Yapım Tekniği

Osanna Evi diğer Sungurlu Sivil Mimarlık Örneklerinden farklı olarak dıĢ beden duvarları taĢ malzemeden yapılmıĢken iç bölme duvarları ahĢap çatkı arası dolgu olarak yapılmıĢtır. Bodrum duvarları 70 cm. kadar ölçülmüĢ olmakla birlikte dıĢ duvarları 35 ve iç bölme duvarları 20 cm kalınlığındadır. Duvarlar üzeri horasan harç ile sıvanıp, kireç badanalıdır. DıĢ duvarlar da sıvaya yapılmamıĢ olup, taĢ malzeme ĢaĢırtmalı olarak örülmüĢ aralarında da ahĢap hatıllarla rijitliği sağlanmıĢtır. ( Resim 148)

Resim -148: 238 Ada 11-12 parselde bulunan Osanna Evi dıĢ cephe taĢ örgü sistemi

Ara bölme duvarları ahĢap çatkı arası kerpiç dolgu ile inĢa edilmiĢtir. Yapılan ahĢap çatkı arasına horasan harç yardımıyla yerleĢtirilen kerpiçlerin üzerine tekrar horasan sıva sıvanmıĢtır. Horasan harç üzeri kireç badanalıdır. Moloz duvarlar üzerinde ise yuvarlak veya dikdörtgen kesitli, ince kenar üzerine yerleĢtirilmiĢ kiriĢlemeler kullanılmıĢtır. Üzerine ahĢap döĢeme yapılırken altında baĢka bir malzeme ile kaplama yoktur. Kapı ve pencereler ahĢaptır. Zemin kat özgün ferforje korkuluk ve ahĢap iĢlemeli kepenk ile iĢlevsel ve cephesel bütünlük sağlanmıĢtır.

Cephe yüzeyinde taĢ malzemeden kat silmeleri de mevcuttur. Ana giriĢ kemerleri, sütunları ve taĢ basamaklı merdivenleri orijinaldir. (Resim 149,150)

Resim 149: 238 Ada 11-12 parselde bulunan Osanna Evi dıĢ duvar ve iç duvarın malzemesi

Resim 150: 238 Ada 11-12 parselde bulunan Osanna Evi ana giriĢi ve malzemeleri

Çatı kısmının da kırma çatı Ģeklinde inĢa edilmiĢtir. Çatı malzemesi olarak ise alaturka kiremit ve mahyalar ile örtülmüĢtür. Orjinal yağmur suyu tahliye boruları günümüze kadar ulaĢamamıĢtır.

139

4.2.4.4. Süsleme Özellikleri

DıĢ cephelerde özellikle Tepepınar Sokağa bakan cephedeki ana giriĢte ciddi anlamda taĢ iĢçiliği ve süslemesi mevcuttur. Sütun, kemer, sütun baĢlıkları, duvar kabartmaları, kitabe ve bitkisel motifler süslemeleri oluĢturmaktadır. (Resim 151,152,153,154) Belirli aralıklarla yerleĢtirilen ahĢap hatıllar taĢıyıcılığının yanında taĢ kat silmeleri ile cephesel hareketlere katkıda sağlanılmıĢtır.

Resim 153,154: 238 Ada 11-12 parselde bulunan Osanna Evi ana giriĢ sütunu, sütun baĢlığı ve iĢlemeleri

Süsleme malzemesi olarak genelde alçı, taĢ ve ahĢap kullanılmıĢtır. Kapılarda ve kepenklerde geometrik ve ya bitki motifli süslemeler günümüze kadar ulaĢmıĢtır. Cephede saçak altı, içerde ise tavanlarda ahĢap çıtalı tavan ile süsleme yapılmıĢtır. Aynı zamanda Z01 odasında ahĢap tavan göbekleri ile süsleme yapılmıĢtır. Z01 mahalinde odasında bulunan dolaplarda ahĢap süslemelere rastlanılmaktadır. (Resim155,156,157)

141

Resim 156: 238 Ada 11-12 parselde bulunan Osanna Evi Z01 mahali ahĢap iĢlemeli göbek

4.2.4.5. Plan-Kesit-GörünüĢler

Çizim 34: Sungurlu Osanna Evi bodrum kat planı

143

Çizim 35: Sungurlu Osanna Evi zemin kat planı

Çizim 36: Sungurlu Osanna Evi çatı kat planı

145

Çizim 37: Sungurlu Osanna Evi A-A kesiti

(Çizen: Mimar Halil Ġbrahim Karacif)

Çizim 38: Sungurlu Osanna Evi B-B kesiti

Çizim 40: Sungurlu Osanna Evi ön cephesi

(Çizen: Mimar Halil Ġbrahim Karacif)

Çizim 41: Sungurlu Osanna Evi sağ yan cephesi

147

Çizim 42: Sungurlu Osanna Evi Arka ve Sol yan Cepheler

Çizim 43: Sungurlu Osanna Evi zemin kat tavan planı

149