Erişim Tebliği Işığında Rekabet Kurallarının

AB’de rekabet kurallarının telekomünikasyon endüstrisindeki tekelci darboğaz niteliğindeki kaynaklara erişim konularıyla ilgili olarak uygulanması henüz başlangıç düzeyindedir. AB’nin Erişim Tebliği ile ulaşmak istediği düzenleyici çerçevenin üçlü bir sacayağı andırdığı söylenebilir. Bunun birinci ayağını ex-ante olarak uygulanacak olan düzenleyici kurallar, ikinci ayağını ex- post olarak uygulanacak rekabet kuralları ve üçüncü ayağını da pazara giriş ve çıkışların serbest olduğu, rekabetçi bir pazar yapısını sağlamak üzere düzenlenmiş yapısal reformlar oluşturacaktır34_{(Ungerer 2000).}

Erişim Tebliği, rekabet kurallarının telekomünikasyon sektörüne uygulanmasını, 82. madde kapsamında hakim durumun kötüye kullanılması ve zorunlu unsur doktrini çerçevesine oturtmuştur. Tebliğ ayrıca başlangıç olarak rekabet kurallarının uygulanmasını, aşağıdaki görüleceği gibi, aşırı ve yıkıcı fiyatlandırmayla sınırlamıştır.

34 _{Bu yaklaşım ABD, Kananda, Avustralya ve Yeni Zelanda düzenleyici otoritelri tarafından da}

Rekabet kuralları kapsamında fiyat ile ilgili bir konuda karar verirken tüm gelirlerin ve maliyetlerin uygun bir biçimde dağıtıldığı gösterilmelidir. Maliyetlerin uygun biçimde dağıtılmaması aşırı ve yıkıcı fiyatlandırmayı gizlemek amacıyla kullanılabilir.35

Larouche (2000, 256) yukarıdaki anlatıma en uygun maliyet belirleme tekniğinin, maliyetleri hizmetlere çeşitli formülasyonlara göre dağıtan FDC olduğunu düşünmektedir. Ungerer (2000, 16) ise “Arabağlantıya ilişkin Komisyon Tavsiyesi” çerçevesinde, “uygun maliyet dağılımı”ndan (“approppriate cost allocation”) LRAIC’in anlaşılması gerektiği fikrindedir. Garzaniti (2000, 178) de Komisyonun fiyatlandırmayla ilgili olarak kullanma eğilimde olduğu yöntemin LRAIC olduğunu belirtmektedir.

Aşırı fiyatlandırmaya ilişkin olarak Erişim Tebliğinde “Verilen hizmetin ekonomik değerinin belirgin derecede üstünde” olarak tanımlanmış ve bu konuda karar verilirken hizmetin satış fiyatıyla maliyet arasındaki farkın değerlendirmelerde kıstas olarak alınabileceğini belirtmiştir.36

Komisyon, aşırı fiyatlandırmaya ilişkin olarak yaptığı değerlendirmenin devamında, verilen hizmetle ilgili gerçek maliyetlerin ne olduğunun bilinmesinin gerekli olduğunu ve bu nedenle “uygun maliyet dağılımının” önemli olduğunu belirterek birden fazla hizmet sunan firmaların ortak maliyetlerinin de bir biçimde verilen hizmete dahil edilmesi gerektiğini ifade etmiştir. Komisyon Erişim Tebliğinde ayrıca, bir maliyet belirleme yönteminin tercih edilerek kullanılmasının uygun olabileceğini görüşüne de yer vermiştir.37

Yıkıcı fiyatlandırmaya ilişkin olarak Erişim Tebliğinde, Akzo kararına atıf yapılmış ve değişken maliyetlerin altında fiyatlar ile ortalama toplam maliyetin altında olan ve rekabet bozucu bir planın bir parçası olduğu anlaşılan fiyatlar yıkıcı fiyat olarak değerlendirileceği belirtilmiştir. Öte yandan Komisyon sabit maliyetlerin çok yüksek, değişken maliyetlerin ise çok düşük olduğu şebeke ekonomilerinde maliyetlerin ve yıkıcı fiyatlandırmanın kolay bir şekilde değerlendirilemeyeceğinin de farkındadır.38 _{Bu nedenle Komisyon karara atıf}

yaparken, dikkate alınacak maliyetlerin, kısa dönem ile uzun dönem arasında, hizmetin verilmesiyle ilgili olarak artan maliyetlere (“incremental cost”) bakılarak belirlenmesi gerektiğini ve hakim durumdaki firmanın ulaşmak istediği niyet çerçevesinde değerlendirme yapılması ve değerlendirmenin bir yıldan daha uzun bir dönemi kapsaması gerektiğini belirtmiştir. r

Görüldüğü gibi Erişim Tebliğinde, maliyetlerin dağıtılmasına ve dağıtım sırasında kullanılacak yöntemlere ilişkin olarak sadece “uygun” kelimesini

35 _{Erişim Tebliği pr.104} 36 _{Erişim Tebliği pr 106} 37 _{Erişim Tebliği pr 107} 38 _{Erişim Tebliği pr 113}

kullanılmış ve herhangi bir fiyatlandırma modelinin isminin verilmesinden kaçınılmıştır. Uygun kelimesinin anlamı, değişik biçimlerde algılanmaya açıktır ve uygunluğun neye ve kime göre olacağı belli değildir. Örneğin farklı talep esnekliğine sahip oyuncular arasında farklı fiyat uygulanarak Ramsey fiyatlandırmasına gidilmesi uygun olarak değerlendirilebilecek midir? Ya da ECPR fiyatlandırmasında olduğu gibi, yerleşik operatörün erişim fiyatını fırsat maliyetlerini dahil edecek biçimde belirlemesinin sadece etkin çalışan oyuncuların pazara girmesini sağlayacak olması, onu uygun bir fiyatlandırma politikası olarak değerlendirmek için yeterli midir? Erişim Tebliğinde bu soruların cevabını bulmak oldukça güçtür. Bu güçlük 1998 yılında getirilen 98/195 sayılı arabağlantı anlaşmasına ilişkin Komisyon Tavsiyesiyle giderilmeye çalışılmış ve arabağlantı anlaşmaları için LRAIC’in kullanılabilecek olan en uygun maliyet belirleme tekniği olduğu belirtilmiştir. FDC tekniği yerleşik operatörün etkinsizliğini, geçmişe dönük yüksek maliyetlerini yeni oyunculara aktarma riskini taşımaktadır. Bu anlamda Ungerer’in belirttiği fikir doğrultusunda rekabet kurallarının fiyatlandırmayla ilgili uygulanması sırasında LRAIC ve türevi fiyatlandırma mekanizmalarını dikkate almak doğru yaklaşım olarak görünmektedir (Ungerer 2000, 17). Ancak yine de içerdiği varsayımlar nedeniyle (etkin firma yaklaşımı) bu modelin kullanılacağı alanların dikkatle belirlenmesi gerekir. Model her şeyden önce birçok varsayımı içerisinde barındırmaktadır ve bunların hepsinin fiili durumla uyuşması ihtimali de düşük görünmektedir. Bu nedenle model telekomünikasyon sektöründe rekabetin düzeyinin düşük olduğu veya rekabetin bulunmadığı alanlarda ve sadece yüksek maliyetlerin pazara yeni girenlere aktarılma riskinin bulunduğu durumda kullanılmalıdır. Yani bir anlamda modeli uygulamakla yükümlü yerleşik operatör istediği maliyetlerle çalışmasının önünde engel olmaması ancak bu yüksek maliyetlerin yeni gelenlere geçmesine engel olunarak verimsizliğin yeni gelenlere aktarılmasının önüne geçilmesi ilke olarak benimsenme uygun olabilecektir. Bu şekilde yerleşik operatörün de üzerinde rekabet gücünü arttırmak ve maliyetlerini düşürme yönünde bir baskı da oluşacaktır.

Erişim Tebliğinde yukarıdaki çerçeve kapsamında genel rekabet kurallarının uygulanması sırasında fiyatlandırmayla ilgili olarak kesin ve açık yönlendirmeler yapılmasa da, bu kuralların telekomünikasyon endüstrisine nasıl uygulanacağına ilişkin yorumlarda bulunulmuş olması sektöre özel düzenleyici kuralların ve rekabet kurallarının nasıl uygulanacağı konusunda referans teşkil etmesi nedeniyle önemli bir gelişmedir.