EPDK, faaliyet gösterdiği enerji piyasasındaki düzeni korumak için çeşitli yaptırımlar uygulamak yetkisini haiz kılınmıştır. İdari para cezası, lisans iptali, ihtar ve uyarı yaptırımları temelde EPDK’nın uyguladığı yaptırımlar arasında saymak mümkündür. İdari yaptırım uygulanmadan önce Kurumun, denetim, ihbar ve şikayetler, ön araştırma ve soruşturma süreçlerini tamamlaması gerekmektedir. Bu süreçlerin nasıl işleyeceğine dair kurallar, her bir enerji piyasası için ayrı ayrı ve özel olarak çıkarılmış denetimler, ön araştırma ve soruşturmalarda takip edilecek usul ve esaslar hakkında yönetmeliklerle belirlenmiştir. İdari yaptırımlar ile ilgili usullerin kanunda düzenlenmeden doğrudan yönetmelik ile düzenlenmesinin idari usul güvencelerini zedeleyebileceği düşüncesiyle doğru bulmayan yazarlar26 vardır. Ancak, Danıştay 13. Dairesi 2005/9801 E. sayılı kararında ilgili kanunlarda
“ön araştırma ve soruşturmada takip edilecek usul ve esaslar Kurul tarafından çıkarılacak yönetmelik ile belirlenir” hükmünün yer alması karşısında bu usullerin yönetmelik ile düzenlenmesinde herhangi bir sakınca bulunmadığı görüş ve kanaatine varmıştır.
Enerji piyasasında faaliyet gösterebilmek için lisans alınması bir ön şart olarak düzenlendiğinden ve ayrıca ağır ekonomik sonuçlara yol açabileceğinden lisans iptali çok önemli bir yaptırım olarak ortaya çıkmaktadır27. Bu denli ağır bir yaptırımın uygulanması geri dönüşü zor bazı sonuçlara yol açabilecektir. Bu nedenle, bazı durumlar saklı kalmak kaydıyla genel itibariyle lisans iptaline karar verilmesinden önce hatalı davranışlarda bulunan gerçek veya tüzel kişinin ihtar ile uyarılması ve sorunun giderilmesinin istenmesi gerekir. Bu ihtarın ardından olumsuz davranışların devamı halinde ise artık Kurum, lisans iptalinde karar vermeye yetkili olacaktır. Ancak, lisans müracaatında veya lisans yürürlüğü sırasında, lisans için aranan koşullar bakımından gerçeğe aykırı bilgi ve belge verilmesi veya lisans verilmesini etkileyecek şartlarda meydana gelen değişikliklerin Kuruma bildirilmemesi halinde, herhangi bir ihtara gerek olmaksızın Kurum doğrudan lisans iptali yaptırımını uygulayabilecektir. Doğalgaz piyasasında lisans iptallerinin yanı sıra sertifikaların iptalleri de
26 ÇAKMAK, s. 201.
27 ÇAL, S, “Bağımsız İdari Otorite Olarak Enerji Piyasası Kurulu” Ankara Barosu Dergisi, S. 2001, c. 3 s. 108
söz konusu olmaktadır. Petrol piyasasında uygulanan yaptırımlarr, idari para cezası ve lisans iptallerinin yanı sıra akaryakıt istasyonlarının faaliyetlerinin geçici olarak durdurulması biçiminde de ortaya çıkabilmektedir.
İdari para cezaları, EPDK’nın her yıl çıkardığı tebliğler28 ile maktu olarak belirlenmektedir.
Kurum, lisans iptali ve idari para cezası dışında da çeşitli yaptırımlar uygulamak yetkisini haiz kılınmıştır. Örneğin Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği’nin 10. md gereğince Kurum, bazı şartların gerçekleşmesi halinde temiant mektuplarını irat senedi olarak kaydetmek suretiyle de bir yaptırım uygulayabilmektedir.
Kurum, yaptırımlara karar vermeden önce ilgili kurum veya kuruluşun veya gerçek kişinin savunmasını almak zorundadır. Kurumun ilgili birimlerinin hazırladığı rapor sonrasında ilgili kuruluşun veya gerçek kişinin konu ile ilgili savunmasını vermesi için 30 günlük bir süre verilir. Bu süre içinde herhangi bir savunma verilmez veya bu süreden sonra bir savunma verilir ise Kurul, ilgili kuruluşu dinlemeyecek ve hazırlanan rapor doğrultusunda bir karar verecektir. Savunma verilir ise rapor hazırlayan birimin cevap vermesi beklendikten sonra bu cevaba karşı söyleyecekleri bir şey olup olmadığını bildirmeleri için ilgili kuruluşa 15 günlük ek bir süre tanınmaktadır. Danıştay’ın ilgili kuruluşun savunmasının alınmaması sebebiyle EPDK’nın yaptırımlarını ihlal eden bir çok kararı bulunmaktadır. Bu nedenle, savunmanın alınması oldukça önemlidir.
Bunun yanı sıra, her ne kadar kanunlarda EPDK’nın yaptırım kararlarının gerekçe gösterme zorunluluğu yer almasa da Kurul kararlarının gerekçeli olması, kararlara karşı duyulan güvenin sağlam olmasını sağlayacaktır. Ayrıca, Kurulun uygulamış olduğu yaptırımlarda ölçülü ve orantılı olması gerekmektedir. İhlalden daha fazla bir yaptırım uygulanmasına gerek olmadığı gibi ihlalin boyutuna nazaran daha az bir yaptırım uygulanması da doğru değildir.
Önemli olan, yaptırım ile varılmak istenen sonuca ulaşmaya yeter ölçüde olması gerekmektedir.
VII) SONUÇ
28EK-4: Elektrik Piyasası Kanununun 11. maddesi uyarınca 2012 yılında uygulanacak para cezaları hakkında tebliğ.
Merkezi idarelerin, uzmanlık gerektiren konularda verimli olarak çalışmalarının ve bu alanlarda detaylı düzenlemeler yapıp piyasaların denetlenmesini gereği gibi yapmalarının mümkün olmaması sebebiyle bu konularda uzmanlardan oluşan kurumların bağımsız idari otorite adı altında yapılanmaları gereği hâsıl olmuştur. İşte EPDK, 2001 yılında çıkarılan 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile önceleri sadece elektrik piyasasında faaliyet göstermek üzere bağımsız idari otorite olarak kurulmuştur. Ardından da enerji piyasalarının diğer alanları olan doğalgaz, petrol ve LPG piyasaları da EPDK’nın görev alanına girmiş bulunmaktadır. Böylece 2005 yılından beri, EPDK, enerji piyasalarında büyük önem taşıyan elektrik, petrol, doğalgaz ve LPG piyasasını düzenleyen, denetleyen gerektiğinde yaptırım uygulayan bir kurum olarak faaliyetini sürdürmektedir. Her ne kadar kurul üyelerinin Bakanlar Kurulu tarafından atanması veya belli şartların oluşması halinde Bakanlar Kurulu tarafından görevlerinden alınması olguları, kimi yazarlar tarafından Kurumun bağımsızlık özelliğini zedelediği düşünülmekte ise de gerek kurumun düzenleme yapma yetkisinde gerek kurul üyelerinin bağımsızlığını temin etmek için getirilmiş düzenlemeler Kurumun temelde herhangi bir siyasi otoriteden etkilenmeden enerji piyasalarını denetlemesinin hedeflendiği söylenebilecektir. İş bu çalışma kapsamında bağımsız idari otorite olarak EPDK’nın kuruluşu, idari yapısı, denetimi, yetki ve görevleri, düzenleme yapma yetkisi ve yaptırım uygulama yetkisi tartışılmıştır.
KAYNAKÇA
AYRANCI, Hasan : Enerji Sözleşmeleri, 1. bası, Ankara 2010.
ÇAKMAK, Zeynep. : Bağımsız İdari Otorite Olarak Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, 1. bası, Ankara 2011.
ÇAL, Sedat : “Bağımsız İdari Otorite Olarak Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu” Ankara Barosu Dergisi, S.
2001, c. 3, s. 93-112)
ERGÜN, Çağdaş Evrim :Elektrik Piyasasında Kamu Hizmeti, Ankara 2010.
GÖZÜBÜYÜK, Şeref – TAN Turgut : İdare Hukuku Cilt 1-Genel Esaslar, 6. bası, Ankara 2008.
GÖZÜBÜYÜK, Şeref – TAN Turgut : İdare Hukuku Cilt 2- İdari Yargılama Hukuku, 3. bası, Ankara 2008.
ÖZBUDUN, Ergun : Türk Anayasa Hukuku, 8. bası, Ankara 2005.