Engelli aileleri veya engelliler tatil satın alma karar süreçleri içine girdiklerinde eğer kendi bilgi ve tecrübeleri yeterli değilse dış kaynaklardan gerekli bilgileri araştırırlar. Engelli aileleri veya engellilerin yararlandıkları bilgi kaynakları çeşitlidir. Calvinato ve Cuckovich (1992), Seyahat etmek isteyen engellilerin ulaşacağı üç basit seçenek olduğunu ve bunları bireysel normal bir seyahat acentesinin hizmetlerini kullanma, engelli insanlara hitap eden seyahat acentesi arama veya engelliler için yazılmış rehber kitaplardan ve erişebilir hükümet yayınlarından yararlanmak (s.49) şeklinde sıralamıştır.
Tanrısevdi ve Duman‟ın (2008) İngiliz turistler üzerinde yaptığı tatil karar verme sürecinde Internet kullanım düzeyleri üzerine bir araştırmasına göre katılımcıların yaklaşık %78‟i konakladıkları otelin Internet sitesini tatilden önce ziyaret ettikleri (s.191) bulgusunu ortaya koymuşlardır. Bu ve bunun gibi birçok araştırma teknolojinin gelişimi ile birlikte turistlerin Internet kullanım oranlarında artış olduğunu ortaya koymaktadır. Engellilerin seyahat planında kullandığı yollardan biri olarak gösterilebilir. Ayrıca Ray ve Ryder‟in 2003 yılında yaptığı bir araştırmaya göre bir tatil planlandığında başvurulan bilgi kaynaklarının sıklığını ağızdan ağza iletişim, internet, seyahat kitapları/rehberleri, seyahat acenteleri, dergiler, turist ofisleri, televizyon,
ücretsiz hatlar, tarih/literatür kitapları, gazeteler, ticari birlikler ve radyo (s.63) şeklinde sıralamışlardır. Engelli insanların kullandığı güvenilir bilgi kaynağı olarak gören çalışmalar da vardır. Örneğin: “… engelli insanlar tarafından kullanılan en güvenilir ve tek kaynak diğer engelli insanlardır” (5th National Nican Conference, 2004, s.13).
2.1.5.1. Seyahat Acentesi
Öncelikle 1972 yılında kabul edilen 1618 No‟lu Seyahat Acenteleri ve Seyahat Acenteleri Birliği Kanunu‟nun 1. Madddesi‟ne bakıldığında seyahat acentelerinin tanımı şu şekilde yer almaktadır; “kar amacı ile turistlere ulaştırma, konaklama, gezi, spor ve eğlence sağlayan, onlara turizmle ilgili bilgiler veren, bu konuya ilişkin tüm hizmetleri gören ve turizm ekonomisine ve genellikle ödemeler dengesine katkıda bulunan ticari kuruluşlardır” (Şimşek, 2005, s.3, www.tursab.org.tr).
“Engellilerin seyahat ürünlerini satın almak için ilk başvuracağı kaynağı seyahat acenteleridir” (McKercher ve diğerleri, 2003, s.465). “Tur operatörü ve seyahat acenteleri para harcayan ve bir seyahat arzusu olan bu geniş pazarı görmezden gelemez” (Takeda ve Card, 2002, s.49) ve bu yüzden “seyahat acentelerinin performansları, engelli insanların seyahate katabilmelerini doğrudan etkileyecektir” (McKercher ve diğerleri, 2003, s.465). “Eğer uygun konumlandırılırsa seyahat acentelerin hedefleri için fiziksel engelli pazarı karlı bir faaliyet alanı olabilir” (Burnett ve Baker, 2001, s.10).
Seyahat acenteleri engellilerin seyahatlerini doğrudan kolaylaştırıcı veya zorlaştırıcı etkiye sahiptir. Engellilere yönelik tüm önlemleri alan ve profesyonel bir hizmet sunabilen bir seyahat acentesi, engellilerin seyahatlerini ve tatillerini kolaylaştırırken, engellilere eksik bilgiler veren, olmayan hizmeti varmış gibi göstererek dürüst hizmet sunmayan seyahat acenteleri ise engellilerin seyahat ve tatillerini zorlaştırır hatta bazı turistik faaliyetlere katılmalarını engelleyebilir.
Seyahat acenteleri sağlıklı müşterilere hizmet verdikleri gibi engelli müşterilere de hizmet vermektedirler. Seyahat acentelerinin portfölyosunu oluşturan engellilik tipleri farklılık göstermektedir. Öztürk ve Yaylı‟nın 2006 yılında yaptıkları bir araştırma bunu destekler niteliktedir. Bu araştırmaya göre; engelli müşterilere hizmet veren
acentelerin %91,1‟i bedensel engelli müşterilere hizmet verirken, bunu %60,7 ile astım ve alerjik problemleri olanlar takip etmekte ve en düşük oran da %42,9 ile duyma engelli müşterilerinin (s.32) oluşturduğunu tespit etmişlerdir.
Engellilere yönelik kısa bir geçmişe ve deneyime sahip olması, engellilerin gerçekte neye ihtiyacı olduklarını bilmemeleri, onlarla empati kuramamaları, engellilerin ihtiyaç duyacağı ekipmanları bulundurmamaları, seyahat acente binalarının engellilik çeşitlerine göre dizayn edilmemesi, engellilik çeşitlerine göre yetişmiş personeli (görme ve duyma özürlü kişilerin kullandığı alfabeleri bilen) istihdam etmemeleri, düzenledikleri paket turlara katı kurallar koymaları nedeniyle engellilerin bu programa uyma güçlükleri gibi sayılabilecek birçok eksiklerin yarattığı imaj, engellilerin hâlâ seyahat acentelerine kuşku ile bakmalarına sebep olmaktadır.
2.1.5.2. Engellilere Yönelik Seyahat Acenteleri
“Engelli insanların seyahate giderek artan bir ilgisi vardır ve seyahat acenteleri ve tur operatörleri sorunu karşılaşmak için kendilerini hazırlamak zorundadırlar” (Takeda ve Card, 2002, s.58). Engellilerin istek ve ihtiyaçlarını dikkate alarak özel turlar düzenleyen acentelere engellilere yönelik seyahat acentesi denir. Takeda ve Card‟ın (2002) yılında yürüme güçlüğü çeken insanlara yönelik paket turlar düzenleyen Amerikan seyahat acenteleri ve tur operatörlerinin karşılaştığı engeller üzerine yaptığı araştırmaya bakıldığında seyahat acentesi ve tur operatörlerinin neredeyse tamamı yürüme güçlüğü çeken insanlara yönelik bir gece veya daha uzun süreli özel yurtiçi turlar düzenlediklerini (s.52-54) ifade etmişlerdir.
Normal seyahat acenteleri ile engellilere yönelik seyahat acenteleri karşılaştırıldığında; normal seyahat acentelerinde ortaya çıkan birçok olumsuz faktör bu acente tipinde görülmez. Çünkü bu acente yetkilileri sadece engellilere yönelik çalıştıkları için ortaya çıkabilecek sorunları bilirler ve bu sorunlar için en kısa sürede çözüm önerileri sunarlar. Bu seyahat acentelerinde tur planlanması ve turun zamanlamasında tura katılan engelliler söz sahibi olmaktadır.
“Turların başlangıç zamanları uygun olmayabilir ve bazı insanlar için çok uzun veya çok kısa olabilir. Turlar bazen de bazılarının ilgi alanlarına yönelik olmayabilir. Bu turlar bazı insanlar için çok pahalı olabilir. Bu turların hızı grubun ihtiyaçları için özellikle belirlenir” (Calvinato ve Cuckovich, 1992, s.50).
2.1.5.3. Engelliler İçin Rehber Kitaplar
“Engelliler için rehber kitaplar, engelli kişilere yardım edici nitelikte olan çeşitli kitaplar ve hükümetler tarafından çıkarılan yayınlardır” (Ünsal ve diğerleri, 2006, s.823). Mevcut seyahat kitapları engelliler için çok çeşitli konuları içermektedir. Oteller, restoranlar ve görülecek bazı yerlerin listelerini içerir. Bazı kitaplar ise gezi sırasında bir felaket (olay) meydana geldiğinde olası seçenekleri ve planlama bilgilerini sunar. Federal hükümet yayınları ise havaalanları, otoyol dinlenme yerleri ve milli parklarla ilgili kapsamlı ulaşılabilir rehberleri yayınlar (Calvinato ve Cuckovich, 1992, s.50).
Bu yolla seyahatlerini planlayan engelliler çeşitli avantaj ve dezavantajlarla karşı karşıya gelir. Öncelikle ucuzdur, çok çeşitli bilgi sunarlar ve kendi seyahatlerini planlama gibi avantajları elde ederler. Dezavantajlarına bakıldığında çok fazla bilgi olmasına rağmen bunu bir kaynaktan elde etmek zordur. Erişebilirliğin birçok tanımının yapılmasının yarattığı karmaşıklık önemli bir dezavantajdır. “Çünkü bir otel erişebilirliği sadece tekerlekli sandalyeye uygunluk olarak görürken, daha farklı olarak bir diğeri diyet ürünleri kullanmayı da erişebilirlik olanağı olarak tanımlamaktadır” (Ünsal ve diğerleri, 2006, s.824).