Emniyet Kültürü Kavramı ve Gelişimi

Geleneksel olarak, kazaları önlemek için en etkili yöntemleri belirleme girişimleri tipik olarak iki temel konuyu ele almıştır:

 Çalışanlara mümkün olan maksimum koruma sağlanıp sağlanmayacağı

 Çalışanların potansiyel olarak tehlikeli durumları tanımak ve en uygun olanı almak için eğitilip eğitilmemesi gerektiği eylemler.

Kaza potansiyelinin her zaman mevcut olduğunu açıkça belirten ilk yaklaşım, bir kişiyi, yasal araçlardan veya fiziksel engellerden zarar gelebilecek potansiyelden korumanın temel yollara dayandığı savunmaktadır. İkinci yaklaşım, eğer bireyin ilgili bilgi ve becerilere sahip olması halinde kazaların önleneceğine dair temel inanca dayanır. Geleneksel olarak, işyerinde emniyeti arttırma girişimleri, bu sorunlara mevzuat, mühendislik çözümleri, emniyet kampanyaları veya emniyet eğitimi yoluyla neden olmuştur. Ancak, Çernobil, KingsCross ateşi, Piper Alpha, Clapham Kavşağı gibi büyük çaplı felaketleri araştıran soruşturmalar sonucunda tanımlanabilir bir emniyet kültürü kavramına odaklanan, işyerinde emniyeti artırmak için daha yeni adımlar atılmıştır. Emniyeti iyileştirmek için tüm geleneksel yöntemleri dahil ederken, emniyet kültürü kavramı, iyi kalite emniyet yönetimi kontrol sistemlerinin varlığına odaklanarak daha da ileri gidecektir (Cooper, 2001: 3-4).

Emniyet kültürü, faaliyetleriyle ilgili en önemli riskleri kontrol etme konusunda örgüt üyeleri tarafından yaygın olarak paylaşılan bir dizi uygulama (yapma yolları) ve bir zihniyettir. İnsanlar arasındaki etkileşimlerle kademeli olarak oluşturulur ve gelişmeye devam eder.

102 Emniyet kültürü, her bireye özgü bir şey değildir; bunun yerine, bir grubun veya tüm organizasyonun bir özelliğidir. Bir birey, görevlerini yerine getirirken emniyete az ya da çok dikkat eden genel bir tavır sergileyebilir. Ancak kültür kelimesi, bir grup insan tarafından paylaşılan pratiklere ve inançlara atıfta bulunmak için kullanılır.

Bireysel davranış farklı sosyal gruplardan etkilenir: takım, meslek grubu, ülke, etnik grup, işletme (iş yeri veya birim), şirket. Her insan grubu bir kültür geliştirir. Çünkü bir endüstriyel grubun, bir dalın, bir işletmenin vb. kültürünü tartışıyor olabiliriz.

Örgüt kültürü⁴, aktörlerin görevlerini yerine getirirken yapma biçimlerini ve düşünme biçimlerini etkiler. Emniyet kültürü, örgütsel kültürün yapmanın ve emniyeti etkileyen düşünce şekilleri üzerindeki etkisini yansıtır. Bir emniyet kültürü yaklaşımı, grupların ve organizasyonun (şirket, işletme) kültürünün iş uygulamalarını nasıl etkilediğini ve tüm kararlarında emniyete verilen önemi belirlemeyi içerir.

Emniyet kültürünü anlamak için, öncelikle söz konusu varlığın örgütsel kültürüne daha fazla bakmamız gerekir. Organizasyonu oluşturan bireyler çeşitlidir ve her biri kendi tarihine göre, kendilerine özgü yapma ve düşünme tarzları geliştirmiştir.

Örgüt kültürü hakkında konuşmak, bütün insan gruplarında olduğu gibi, her örgütün bir kültürünün, yani düşünce tarzlarına (bilgi, inanç, ortak değerler) dayanan, paylaşılan, tekrarlanan ve yakınsak uygulamalara sahip olduğunu kabul etmek anlamına gelir. Bu örgüt kültürü, zaman içinde oyuncular arasındaki etkileşimler tarafından kademeli olarak oluşturulmuştur ve kuruluşun dış ortamına uyum sağlaması ve üyelerinin entegrasyonunu sağlaması için gelişmeye devam etmektedir (ICSI, 2018:

9). harcayarak kaliteli ürün ve hizmetler üretebilmesi için en azından bazı ortak değerlere ihtiyaç vardır.

Bu noktada, örgüt kültürü bir örgüt için çok önemlidir. Bir organizasyon üyeleri tarafından paylaşılan kilit değerleri, inançları, anlayışları ve standartları ifade eden organizasyon kültürü, organizasyon yöneticisinin organizasyonel yaşamın gizli ve karmaşık yönlerini anlamalarına yardımcı olur. Bu değerler aynı zamanda kuruma anlam kazandırır ve en düşük seviyeden en üst seviyeye kadar dinamik ve sosyal bir kurumun parçası olma fırsatını verir (Şahin, 2010: 32).

103 örgütsel tutumları, normları ve davranışları yansıttığını kabul etmelidir. Emniyet kültürü sadece bir organizasyonu oluşturan bireylerin bir yansıması değildir; bir kuruluşun emniyet kültürü, parçalarının toplamından daha fazlasıdır.

İncelemede, daha fazla tartışmaya ve yukarıda sunulan unsurlara dayanarak, CANSO tarafından kullanılmak üzere bir emniyet kültürü tanımı geliştirilmiştir.

Önerilen tanım şudur (CANSO, 2008: 3).

“Emniyet kültürü, organizasyonun her seviyesinde her birey ve her grup tarafından emniyete verilen değer, öncelik ve bağlılığı ifade eder. Emniyet kültürü, hava navigasyon hizmetlerinin emniyetli bir şekilde sağlanmasına ilişkin bireysel, grup ve örgütsel tutumları, normları ve davranışları yansıtır. ”

Bu analizler, kazaların kökeninin yalnızca ön saf personelin gerçek zamanlı davranışlarında değil, aynı zamanda organizasyonda tüm aktörlerin yapma ve düşünme biçimlerinde (zihniyet) de bulunabileceğini ortaya koymuştur. Pek çok uluslararası kuruluş hızlı bir şekilde emniyet kültürü kavramı için tanımları önermiştir ve geniş bir alana yaymıştır. Aşağıda bu kurumsal tanımlara birkaç örnek verilmiştir:

 Eurocontrol (Gordon ve diğ., 2006) şu tanımı ortaya koydu: “Emniyet kültürü, genel organizasyon kültürünün bir alt öğesidir. Bireysel ve grup algılarının birleşmesi, düşünce süreçleri, duygular ve davranışların birleştirilmesiyle özdeşleşen soyut bir kavramdır ve bu da organizasyonda belirli şeyler yapmanın yolunu açar. Emniyet kültürü faktörleri, emniyet yönetimi kaynaklarının, politikalarının, uygulamalarının ve prosedürlerinin dağıtımını ve etkinliğini karakterize edecek ve etkileyecektir ”.

 HAS (Occelli, 2010) Avrupa Sağlık Hizmetlerinde Kalite Derneği tarafından ileri sürülen tanımı kullanıyor: “Emniyet kültürü: hasta zararını en aza indirgemeyi amaçlayan ortak inanç ve değerlere dayanan entegre bir bireysel ve örgütsel davranış şekli bu, bakım sunumu süreçlerinden kaynaklanabilir. ”

 Sağlık Vakfı (2011): “Emniyet kültürü, hasta emniyetinin bir kuruluşta düşünülmesi, yapılandırılması ve uygulanması” anlamına gelir.

104

 Nükleer Enerji Operasyonları Enstitüsü (2012) şöyle yazıyor: “Nükleer emniyet kültürü, liderlerin ve bireylerin, insanların ve çevrenin korunmasını sağlamak için rekabet eden hedefler üzerindeki emniyeti vurgulamak için ortak bir bağlılıktan kaynaklanan temel değerler ve davranışlar olarak tanımlanmaktadır.”

 Uluslararası Petrol ve Gaz Üreticileri Birliği (OGP, 2013): “Olumlu bir Emniyet Kültürü, emniyetin çok önemli bir rol oynadığı ve organizasyon için çalışanlar için temel bir değer olduğu bir kültürdür. Bu, emniyet kaygılarının marjinal veya gerçek işten rahatsız edici bir sapkınlık olarak değerlendirildiği organizasyonlarla çelişmektedir. ”

 WANO (2013): “Emniyet kültürü, liderlerin ve bireylerin, insanların ve çevrenin korunmasını sağlamak için rekabet eden hedefler üzerindeki emniyeti vurgulamaya yönelik ortak bir taahhüdünden kaynaklanan temel değerler ve davranışlar olarak tanımlanmaktadır.”

Bu çeşitli tanımlar şaşırtıcı görünebilir. Aslında, ortaya çıkmasından bu yana, emniyet kültürü kavramı çok bilimsel araştırma ve tartışmalara, yoğun kurumsal faaliyete konu olmuştur ve aynı zamanda danışmanların uzmanlıklarını gösterdikleri bir alandır. Bunun amacı, bu geniş alanda, ilgili kişilerin düşünmelerini ve eylemlerini yönlendirebilecek ana unsurları sunmaktır (ICSI, 2008:46-47).