3. MATERYAL VE YÖNTEM
4.3. Lif kalite Analizleri
4.3.7. Elyaf Yansıma Değeri…
Denemede elde edilen elyaf yansıma değerlerine ilişkin varyans analiz sonuçları Çizelge 4.28’de verilmiştir.
Çizelge 4.28. Elyaf yansıma değerlerine ilişkin varyans analiz sonuçları S.D. Kareler Ortalaması Yıllar 1 156.667** Çeşit 2 38.430** Yıllar x Çeşit 2 23.190** Koza/gün 7 125.319** Yıllar x Koza/gün 7 45.607** Koza/gün x Çeşit 14 4.991**
Yıllar x Koza/gün x Çeşit 14 14.574**
Hata 96 1.686
Genel 143
*, **; Sırasıyla 0.05 ve 0.01 düzeyinde önemli R²: 0.92 Ort: 76.05 C.V.:1.71
Çizelge 4.28. incelendiğinde; elyaf yansıma değerleri yönünden yıllar, çeşitler ve koza hasat zamanları arasındaki farklılıklar ile yıl x çeşit, yıl x koza/gün, koza/gün x çeşit ve yıl x çeşit x koza/gün interaksiyonları önemli bulunmuştur.
Çizelge 4.29’da yıllara göre ortalama elyaf yansıma değerleri ve oluşan gruplar verilmiştir.
Çizelge 4.29.Yıllara göre elyaf yansıma değerleri Yıllar Elyaf yansıma değeri 2008 77.10 a
2009 75.01 b
Çizelge 4.29 incelendiğinde; 2008 yılında, 2009 yılına göre daha yüksek yansıma değerleri elde edilmiştir. Kechagia ve Harig (2003), hasat, çırçırlama gibi mekanik etkilerin elyaf renk derecesini etkilediğini bildirmiştir. Yıllar arasındaki farklılığın büyük oranda 2009 yılı hasat sezonunun 2008 yılı hasat sezonuna göre daha yağışlı geçmesinden kaynaklandığı söylenebilir.
Çizelge 4.30’da Koza hasat zamanlarına göre çeşitlerin ortalama elyaf yansıma değerleri ve oluşan gruplar verilmiştir.
Çizelge 4.30.Koza hasat zamanlarına göre çeşitlerin elyaf yansıma değerleri
Koza/gün Fantom GSN-12 Carmen Ortalama
30
79.72 a 78.70 a 80.20 a 79.8040
78.97 a 76.04 ab 78.53 a 77.7150
76.92 ab 75.88 ab 78.50 a 77.4560
75.46 abc 77.58 a 79.98 a 77.5370
75.13 abc 75.43 ab 77.81 a 76.1280
73.67 bc 74.50 bc 75.03 b 74.7990
72.13 c 73.76 bc 73.83 b 73.24100
71.35 c 71.90 bc 72.74 b 71.77Ortalama
75.29 75.31 77.08 LSD (0.05):
(Çeşit x Koza/gün)5.20 3.59 2.76
Çizelge 4.30. incelendiğinde; Carmen çeşidinin diğer iki çeşitten daha yüksek yansıma değerleri verirken, her üç çeşitte de koza hasat zamanı geciktikçe elyaf yansıma değerlerinin azaldığı görülmektedir. Her üç çeşitte de en yüksek yansıma değeri 30. gün hasat edilen kozalarda bulunurken, en düşük değerin 100. gün hasat edilen kozalarda olduğu saptanmıştır. Diğer bir ifade ile çevresel etkenlere maruz kalmadan hasat edilen kozalar en yüksek yansıma değeri verirken, hasatta gecikilen her gün elyaf yansıma değerlerinin azalmasına neden olmuştur. Meredith (1986), renk değişimindeki varyasyonun % 79’unun genotipten kaynaklandığını bildirmiştir. Ramey vd. (1982), sekonder çeper kalınlığı değerlerinin koza yaşı ile linear olarak arttığını, 26 günlük kozalarda sekonder çeper kalınlığının diğerlerinden daha ince ve daha olgun kozalardan daha düşük seviyede kristalin içerdiğini saptamışlardır. Silvertooth (2001), açan kozaların uzun süreli veya ağır yağmura maruz kalması durumunda yağmurun elyafı beneklendireceğini, grilik ve sarılık değerlerini arttıracağını bildirirken, Krieg, (2002), hasat esnasındaki hava koşullarının renk ve yabancı madde içeriği üzerine direkt etkili olduğu, pamuk hasadının gecikmesi durumunda açan kozaların yağmur ve fırtına gibi hava
koşullarına maruz kaldığında, yağışın elyafın renk derecesi üzerine olumsuz etkisinin olduğunu, Shurley vd. (2004), hasat zamanının elyafın renk derecesini hasat sırasındaki yüksek oransal nemin kütlü pamuk nem içeriğini direkt etkileyeceğini ve daha sonra, yüksek nemin hasat etkinliğini, elyaf parlaklığını azaltacağını bildirmişlerdir. Anonim (2011-c), gelişim periyodu sırasında toplam selüloz üretiminin daha az olmasının daha düşük parlaklık değerine neden olduğu, pamuk elyafının uzun süre yağışa maruz kaldığında parlaklık değerinin azaldığı vurgulanmıştır. Çalışmada, pamuk hasat sezonu olan Eylül ve Ekim aylarında 2008 yılında; 38.5 mm, 2009 yılında; 68.3 mm yağış gerçekleşmiş (Çizelge 3.1), özellikle geç hasat konularında kozalar yağışa maruz kalmışlardır. Geç hasat konularında, elyaf yansıma değerlerinin azalmasında yağışın önemli bir etken olduğu söylenebilir. Diğer taraftan, Carmen çeşidinin liflerinde diğer çeşitlerden daha yüksek yansıma değeri saptanmasında, lifin biyokimyasal yapısındaki farklılık olabileceği gibi bu çeşitte lüle sarkmasının diğer iki çeşitten daha az olmasının da etken olabileceği de söylenebilir.
Elyaf yansıma değerlerine ilişkin yıl x çeşit interaksiyonu Ek Çizelge 4.11’de, yıl x koza/gün interaksiyonu Ek Çizelge 4.12’de, yıl x koza/gün x çeşit interaksiyonu Ek Çizelge 4.13’de verilmiştir.
Şekil 4.9’da koza hasat zamanlarına göre çeşitlerin elyaf yansıma değerleri ve bu değerlere ait regresyon eğrileri verilmiştir.
69 71 73 75 77 79 81 83 R d 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 Koza/gün
───Ortalama − − − Carmen —— GSN-12 − ∙− ∙−∙Fantom Şekil 4.9. Koza hasat zamanlarına göre çeşitlerin elyaf yansıma değerleri
R² değeri 0.43, maksimum R² değeri 0.38 olarak bulunmuş, denemede elde edilen varyasyonun sadece % 43’ünün çeşit ve koza olgunluğundan kaynaklandığı ortaya konmuştur. Denemede elde edilen verilerle elyaf parlaklık değeri ile koza hasat zamanı arasında linear bir ilişkinin olduğu, hasatta gecikilen her gün için elyaf parlaklık değerlerinin azaldığı görülmektedir. Çalışmada elde edilen denklem aşağıda verilmiştir.
Elyaf parlaklık değeri (Rd)= 82.856 - 0.105 Koza/gün
Şekil 4.9. incelendiğinde; elyaf yansıma değeri en yüksek çeşit Carmen çeşidi olarak belirlenirken, geç hasattan en az etkilenen çeşidin GSN-12 çeşidi, en çok etkilenen çeşidin ise Fantom çeşidi olduğu görülmektedir. Elyaf yansıma değerinin hasat zamanına göre azalışında ve çeşitlere göre farklılıklar ortaya çıkmasında, elyafın grileşmesi ve matlaşmasının yanında yabancı madde bulaşmalarındaki farklılıklar da önemli rol oynadığı söylenebilir.
Denemede elde edilen bulgular değerlendirildiğinde; yıllara göre elyaf yansıma değerlerinin farklılık göstermesi nedeniyle, incelenen özellik üzerine çevresel faktörlerin etkili olabileceği sonucuna varılmıştır. Bununla birlikte, çalışmada materyal olarak kullanılan çeşitlerin elyaf yansıma değerleri yönünden farklı oldukları saptanmıştır. Çalışmanın ana amacı koza hasat zamanına yönelik olarak ise, her üç çeşitte de erken hasatta yüksek yansıma değerleri saptanırken, hasat geciktikçe yansıma değerleri azalmıştır. Bunda elyafta ortaya çıkan grileşme ve matlaşmanın yanında elyafa bulaşan yabancı madde içeriğinin artmasının da önemli rolü bulunmaktadır. Koza hasat zamanlarına elyaf yansıma değerinin linear olarak değişimi sonuçları doğrular niteliktedir.