Elektrik İletimi ve Dağıtımındaki Kazalardan ve Yaralanmalardan Korunma

güvenliği ile ilgili yasal düzenlemelerin yapılması için çalışmıştır. OSHA’nın talebiyle Ulusal Yangın Koruma Birliği (National Fire Protection Association), tüm işyerlerinde elektrik güvenliği için bir rehber olan Ulusal Elektrik Kodlarını (NFPA70) yayımlamıştır. Bu iki kurumun amaçlarında birisi elektrik ile ilgili tehlikeleri minimize etmek, işyerlerinde güvenli ekipman ve uygulamaları yaşama geçirmek olmuştur. Bunun hemen ardından, dokuz yıl sonra “İşyerleri için Elektrik Güvenliği Gereksinimleri İçin Standartlar (NFPA70E)” başlıklı kitap yayımlanmıştır. Bu kitapla ABD’de ulusal düzeyde işyerlerindeki elektrik standartları belirlenmiştir. OSHA 1990 yılında güvenli uygulamaları için ilgili düzenlemeleri 1995 ve 2000 yıllarında ise NFPA70E düzenlemelerini güncellemiştir. Özellikle 2000 yılındaki düzenlemede ark patlama tehlikeleri bölümü genişletilmiştir. İki yıl sonra, ulusal elektrik kodları şok ve ark patlama tehlikeleri açısından yeniden güncellenmiştir. Bugün ABD’de öncelikle OSHA, Ulusal Yangın Koruma Birliği ve Elektrik Elektronik Mühendisleri Enstitüsü olmak üzere, Amerikan Ulusal Standartlar Enstitüsü, Uluslararası Elektroteknik Komisyonu ile Amerika Materyal ve Test Derneği, elektrik tehlikelerinden işçileri koruyabilmek için standartlar geliştirmekte, kullanılan donanımlar bu açıdan değerlendirilmektedir (Littefuse 2005, OSHA 2002).

Elektrik enerjisi sektöründe kazaların önlenmesi için OSHA elektrik donanımı ve sistemlerinin kullanımı ve tasarımı konusuna da odaklanmaktadır. Standartları da elektrik donanımı, ekipmanı, işyeri uygulamaları, makine gibi alanlara yöneliktir (Littefuse 2005, OSHA 2002). OSHA’nın elektrik güvenliği ile ilgili temel standartları, elektrik işkolunda güvenli standartlar, ekipman oluşturma, iş yerinde güvenli uygulamaları sağlamayla ilgilidir. Bunlarla ilgili düzenlemeler; kişisel koruyucu ekipman (29CFR 1910.132), kişisel koruyucu giysi (29CFR 1910.335), enerji tehlikesinin kontrolü (lockout/tagout) (29CFR 1910.147) ve elektrik üretimi, iletim ve dağıtımı (29CFR 1910.269) ile ilgilidir. Bugün ABD’de elektrik tehlikeleri risklerini azaltmak için OSHA’nın yasal düzenlemeleri dışında 20.000’in üzerinde standart geliştirmiştir (Littefuse 2005). Bu standartlar çok sayıda ülkede de kabul edilerek uygulanmaktadır. Elektrik tesislerinde risk değerlendirmesi beş ana adım olarak tanımlanabilir. Bu adımlar;

32

a) Bilgi toplamak b) tehlikeleri belirlemek c) riskleri ortaya çıkarmak (risklerin ortaya çıkma olasılıklarını, sonuçlarını ve ciddiyetini tahmin etmek, riskin kabul edilebilir olup olmadığına karar vermek) d) risklerin ortadan kaldırılmasına ya da azaltılmasına yönelik eylemleri planlamak ve değerlendirmek e) yapılan risk değerlendirmesini belgelendirmektir (Pekeroğlu 2009).

Elektrik üretimi, iletimi ve dağıtımı ile ilgili standartlar (29CFR 1910.269) ABD’de 1994 yılında yürürlüğe girmiştir. Bu alanla ilgili standartlar elektrik endüstrisindeki tehlikelerden korunmaya yönelik geniş bir yaklaşım sağlayan, işverenin/patronun alternatif bir program uygulamasına olanak sağlayan performansa dayalı standartlardır. Önlemeye yönelik bu standartlar, elektrik üretiminde eğitim, tehlikeli enerji kontrolü, elektrik iletimi ve dağıtımında; yeraltı, enerji bölümleri yakını, havai hat, topraklama, hat temizleme, trafo çalışmaları, merdivenler ve kişisel koruyucu donanımlardır. İşçilere yönelik en önemli standartlar ise ilk yardım eğitimi, güvenli iş uygulamaları ve prosedürlere yönelik iş tanımları ve eğitimidir. OSHA hem işveren/patronun hem de bir işyerinde 50 volt üzerinde enerjiyle çalışan en az iki işçinin ilk yardım eğitimi almasının zorunlu olduğunu belirtmektedir (Fox 1998).

İşçiler elektrik tehlikeleri ile sürekli karşı karşıya olmasına karşın, bunların farkında olmamaları ve/veya bilmemeleri nedeniyle, onları görmemekte ya da küçümsemekte, hatta tehlikelerin sorun yaratacağını düşünmemektedir (Tolunen 2013, Kinnunen 2013). Oysa elektrik tehlikelerinin işçiler tarafından işin yürütülmesi sırasında hangi aşamada ve ne zaman ortaya çıktığının bilinmesi iş kazanın önlenmesinde ilk aşamadır (Kinnunen 2013, PHD Online 2012). Tehlike analizinin ya da değerlendirmesinin yapılması, bunlara göre işçi sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin düzenlenmesi, işyeri için koruma planlarının hazırlanması diğer korunma yaklaşımlarıdır. Çalışma ortamında tehlike temasının vücuda giriş yolunun ve maruziyetin çalışanı etkileme şeklinin bilinmesi de diğer bir önemli konudur (PDH Online 2012).

Elektrik işçileri çalışırken standartlara uygun koruyucu gözlük, giysi, eldiven, bot, kask kullanmalıdır. Özellikle elektrik arkına ve patlamalarına karşı giyilen koruyucu giysiler erimemeli, tene yapışmamalı, kişiyi ısıdan izole edebilmeli ve alev almamalıdır. Pamuk, vizkon, naylon, polyester yün v.b. giysiler çabuk alev alabilen giysiler olduğundan tercih edilmemelidir. Geçirgen ve sentetik saat başta olmak üzere takı ve aksesuar kullanılmamalıdır

33

(Fox 1998). Elektrik işçilerinin koruyucu giysi standardı risk kategorilerine göre farklılık göstermektedir. Örneğin, birinci düzey riskte, ikinci düzey tehlikede, tek katlı pamuklu alev almaz gömlek, pantolon ya da tek katlı 4.6-9.8 oz kumaş katmanı veya laboratuvar önlüğü, gömlek ve pantolon giyilmelidir. İkinci düzey riskte, üçüncü düzey tehlikede, alev almaz pamuklu iç çamaşırı, alev almaz gömlek ve pantolon ya da 9.8-13 oz tek katmanlı tulum ve FR tabakalı koruyucu güvenlik gözlükleri giyilmelidir. Üçüncü düzey riskte, dördüncü düzey tehlikede, alev almaz pamuklu iç çamaşırı, alev almaz gömlek ve pantolon ya da 100 cal/cm² ye 31 cal/cm², 40 cal/cm², çift katman geçişli ceket ve pantolon, 100 cal/cm² ye 40 cal/cm² çift katmanlı başlık giyilmeli ve koruyucu gözlük takılmalıdır (Castillo ve Cubillos 2012). Yüksek yerlerdeki çalışmalarda mutlaka emniyet kemeri kullanmalı, arızalara iki veya daha fazla kişiyle gidilmeli, ölçüm araçlarının doğruluğundan emin olunmalıdır. Ayrıca çalışmayan makine üzerine arızalı levhası asılmalı ve mutlaka topraklama yapılmalı, pano ve tablodaki besleme sigortası sökülerek, tamirat yapıldığını belirten uyarı levhası asılmalıdır (Fox 1998, Littefuse 2005, Pekeroğlu 2009, OSHA 2015). Elektrik işçileri caddede ve sokakta çalışırken renkli ve parlak yelek giymeli ve çalıştığı alana uyarıcı levhalar ve işaretler koymalıdır. Hat ve ekipman temizliğinde, elektrik anahtarını açarken ve kapatırken, deri kaplı eldiven giymelidir. Direklere tırmanmadan önce sağlamlık açısından test edilmelidir. Yeraltı kablolarını açmak gerektiğinde, işçinin doğrudan dikkatini çekecek şekilde işaret ve barikatlar yerleştirilmelidir. Kapalı alan prosedürleri gaz testi, havalandırma v.b. açısından takip edilmelidir. Montaj yapmadan önce kauçuk eldivenler giyilmelidir. Arıza giderilmeden önce arızalı kablonun enerjisi kesilmelidir. Elektrik işlerinde kalifiye olmayan işçiler havai enerji hatlarından en az üç metre uzakta durmalıdır (OSHA 2002).

1.2.3. Elektrik Enerjisi Sektöründe Kayıt ve Sürveyans