Ekonomik Krizler

Günümüzde ekonomik krizlerin ülke turizmine etkisi sadece lokal ve bölgesel anlamda olmamaktadır. Özellikle gelir seviyesi nispi olarak yüksek olan gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde gözlenen yaşanan ekonomik belirsizler dahil her türlü kriz ortamı dünya turist talebi üzerinde özellikle küreselleşmenin yoğun bir şekilde yaşandığı 1980’lerden sonra belirleyici faktör rolü oynamaya başlamıştır

.

1980’ler dünyada yeni bir ekonomik yaklaşımın popüler olduğu yıllar olarak ön plana çıkmıştır. Amerika’da R.Reagan, İngiltere’de M.Thatcher’ın dışa açık büyüme modeli olarak lanse ettiği bu yeni sistem aynı zamanda global eğilimlerin de başlangıcı kabul edilmektedir. Ekonomik anlamda globalleşme dünyayı tek bir pazar gibi görme, bu pazara yönelik üretme amacına dayanarak dünya ile entegrasyona dayanmaktadır. 1980’lerde gerek siyasi gerekse ekonomik anlamda dönüşüm içerisindeki Türkiye bu gelişmelerden uzak kalmamış ve o güne kadar ithal ikameci politikalarla ve sınırlı dışa açıklıkla ve sıkı kambiyo kontrolleri ile idare edilirken bu trendle beraber ekonomi politikalarında köklü değişiklikler ortaya koymuştur. İç ve dış ekonomi politikalarında liberal politikalara dönmüş aynı zamanda Türk Parasının Kıymetini Koruma Kanunu’nda değişiklik yapmış ve Ağustos 1989’dan itibaren Türk Parası konvertible hale getirilmiştir. Yapılan tüm bu düzenlemeler Türkiye’yi dünya ile giderek yoğunlaşan oranda entegre haline getirmiş ve böylece dış konjonktüre daha duyarlı hale gelmiştir.

Globalleşmeyi sadece ekonomi politikasında değişimlerle açıklamak oldukça sınırlı bir yaklaşıma yol açmaktadır. Dolayısı ile ekonomik globalleşme hem üretimin hem de finansal faaliyetlerin globalleşmesi ile desteklenmesi gerekmektedir. Üretimin

globalleşmesi, ülke bazında faaliyet gösteren firmaların üretim faaliyetlerini diğer ülkelere

ve kıtalara yaymalarını ifade ederken, finansal faaliyetlerin globalleşmesi ise, Finansal faaliyetlerin globalleşmesiyle sermaye, herhangi bir coğrafi sınır içerisinde kalmayıp; daha düşük risk ve daha yüksek kazanç sağlamak düşüncesiyle herhangi bir kısıtlamaya maruz kalmadan sınır-ötesi alanlara kolayca yayılmaktadır66.

Ekonomik krizler turizm talebini ve buna bağlı olarak turizm arzını ve hizmetlerini temelden etkileyen kriz çeşidi olarak ifade edilmektedir. Bir ekonomik krizin en temel göstergesi makroekonomik bulguların bozulmasıdır. Dolayısı ile büyüme, enflasyon ve işsizlik gibi temel makro ekonomik problemler turizm arzını ve dolayısı ile turizm talebini de etkileyebilmektedir. Enflasyon nedeni ile artan fiyatlar uluslar arasıfiyat rekabetini ülke aleyhine çevirecek, ulaşım daha pahalı hale gelecek, hizmetler yüksek fiyatlarla verilecektir. Büyüme rakamlarının kötüleşmesi turizm yatırımlarını da etkileyecek ve turistik arz kapasitesi sınırlanacaktır. Ekonomik büyümedeki yavaşlamaya bağlı olarak ülkede işsizlik çoğalacak ve milli gelirde düşüşler gözlenecektir. Turizmi motive eden en önemli unsur olan gelirin azalması ile turistik talep daralacaktır.

Güneydoğu Asya Ülkelerinde meydana gelen finansal kriz beraberinde turizm- ekonomik kriz kavramlarının eş zamanlı olarak analizine yol açmıştır. Bu noktadan hareketle ekonomik krizlerin turizm üzerinde bir takım negatif etkilerin oluştuğu gözlenmiştir. Buna göre 1997-1998 yılları arasında turistik hareketlerdeki değişme, Honk Kong’da %-8, Endonezya’da %-11, Japonya’da %-2.7, Malezya’da %-10.2, bir turizm ülkesi olan Singapur’da ise bu rakam %-13.4’e kadar gerilemiştir67. Bununla beraber 2 Temmuz 1997 Tayland Baht’ının devalüe edilmesi ile başlayan bu surecin özellikle ilk dönemlerinde yabancı turist sayısı beklenenden daha az düşmüştür. Ancak yaşanan ekonomik kriz neticesinde gelirin azalması nedeni ile yerli turistlerin turizm talebinde

66_{http://www.canaktan.org/yeni-trendler/globallesme/ekonomik-global.htm} 67

Bruce Prideaux, “tourism perspectives of the asian financial crisis: lessons of future”, Current Issues on Tourism, volume 2, number 4, 1999, 279-293

azalma çok daha keskin bir şekilde ortaya çıkmış v e Krizin başladığı dönemle beraber gözlenmiştir68.

Günümüzde ise giderek şiddetini arttıran ABD kaynaklı Mortgage Krizi, tüm dünyayı etkileyecek bir düzeye ulaşmıştır. Mortgage piyasalarındaki subprime mortgage oranı 1996 yılında %9 iken, 2004 yılından sonra hızla artarak 2006’da %20’ye kadar ulaştı. Ancak 2006 yılında gayrimenkul piyasasında başlayan durgunlukla birlikte fiyatlarda da düşüş başladı. Fiyatların daha da yükseleceği düşüncesiyle yüksek faizlere katlanan tüketiciler, zor bir döneme girdi. Özellikle değişken faiz kullanmayı tercih eden yatırımcılar, FED’in faiz artırımı sonucunda yüksek faiz yüküyle karşı karşıya kaldılar69. Hiç şüphe yoktur ki artan faiz yükü karşısında bireyler gelirleri ile zorunlu ihtiyaçlarını karşılayacaklar v e bunun doğal sonucu olarak ise turistik faaliyetler azalabilecektir.

Bu trendin doğal sonucu olarak ülkemiz de dahil olmak üzere Avrupa ülkelerinde panik beraberinde de durgunluğun ilk sinyallerini vermiştir. Global krizin ilk dönemlerinde ABD’ye göre oldukça iyi durumda olan Avrupa, günümüzde kritik bir eşiktedir. AB istatistik kurumu Eurostat’ın açıkladığı veriler, Euro Bölgesi ekonomilerinin ikinci çeyrekte %0,2 daraldığını göstermiştir. Euro Bölgesi’nin en büyük ekonomisi olan Almanya ikinci çeyrekte %0,5 oranında daralırken, bölgenin diğer büyük ekonomileri Fransa ve İtalya’da ise %0,3 oranında daralma yaşanmaktadır70. Avrupa’nın lokomotifi konumundaki bu ülke ekonomilerinin daralması, bölge genelindeki büyümenin de negatif seviyede kalmasında etkili olmuştur. Büyüme rakamları dışında tüketici harcamaları, perakende satışlar, enflasyon, iş dünyası güveni gibi ekonominin seyrini belirlemede önemli olan birçok veri de olumsuz seyir izlemektedir. Üçüncü çeyrek büyüme rakamlarına yönelik beklentiler de pek umut verici değil. Yani 2 çeyrek dönemlik negatif büyüme olarak tanımlanan resesyon, ciddi anlamda Avrupa için tehdit oluşturmaktadır.

68

Bruce Prideaux, a.g.e., s .274.

69

Mortgage Krizi Dünyayı Sarsıyor, BORYAD, Borsa Yatırımcıları Derneği, 01.02.2008. Çevirimiçi: http://www.boryad.org/boryad/boryad-arastirmalar/mortgage-krizi-dunyayi-sarsiyor.html

70

Reseson Avrupa Kapılarında, BORYAD, Borsa Yatırımcıları Derneği, 08.10.2008, Çevirimiçi : http://www.boryad.org/boryad/boryad-arastirmalar/avrupa-resesyona-mi-giriyor.html