Egzersizlerin Kesintili ve Bütüncül Stüdyo Süreçlerinde Tanımlanması

Kısıtlamaların yönetilmesine ek olarak, stüdyo egzersizlerinin içerisinde bulundukları stüdyo

kurguları ile etkileşimi de önemli pedagojik özellikler ifade etmektedir. Bu yürütülüş

biçimleri, egzersizin tanımlanmasında ve uygulanmasında etkiler doğurmaktadır. Stüdyo egzersizleri genel olarak farklı stüdyo kurguları içerisinde farklı biçimlerde yorumlanabilen kalıplaşmış tanımlar getirmektedir. Bu yorumlar (Dokuz Kare Grid örneğinde olduğu gibi) soyut kompozisyon becerisini içeren kısa uygulamalardan, bir konut projesine kadar uzanan ölçekte farklı süreleri kapsamaktadır. Bu nedenle stüdyo egzersizlerinin içerisinde bulunduğu stüdyo süreci ile etkileşimini belirleyen öğelerden birisi, egzersizin devamlılığı ile ilgilidir. Bu çalışma kapsamında ele alınan bu parametre dışında, egzersizlerin stüdyo süreci içerisindeki etkileşimi, bir araya ve ardışık biçimde uygulanmalarının getirdiği pedagojik özellikler ise ileri araştırma konuları olarak bırakılmıştır.

Aşağıdaki bölümde, stüdyo egzersizlerinin içerisinde bulundukları stüdyo süreci ile etkileşimi iki temel biçimde incelenmektedir; Bunlar, kesintili ve bütüncül egzersiz süreçleridir. Kesintili ve kısa süreli uygulamalar ile, bir egzersizi mimarî tasarım projesine taşıyan bütüncül süreçler örneklendirilerek elde edilen bulgular sunulmuştur;

a. Kesintili egzersiz süreci ve modüler stüdyo kurgusu

Kesintili egzersiz sürecinde her bir egzersiz stüdyo içerisinde tanımlı belirli eğitsel alanları hedeflemekte, bu tür egzersizlerin ve proje uygulamalarının bütünü stüdyoda modüler bir kurguyu ortaya çıkarmaktadır. Kesintili egzersiz süreci, kapalı ve sınırlı bir öğrenme durumu içermektedir.

Örneğin iki boyutlu kompozisyon becerisini hedefleyen giriş egzersizlerinden üç boyutlu kartezyen uzaydaki mekânsal organizasyonlara yönelen bir egzersiz serisinde Dokuz Kare egzersizi, iki boyuttan üç boyutlu düşünceye geçiş alanındaki bir ara uygulama olarak kullanılabilmektedir. Bu tür egzersizlerde genellikle soyut düşünce ile ilişkili çeşitli tasarım becerileri hedeflenmekte, bu egzersizlerin bir araya gelişlerinden ortaya çıkan stüdyo bütünde de genel bir mekânsal muhakeme becerisi vurgulanmaktadır. Özellikle erken tasarım stüdyolarında ve lisansüstü düzeyindeki özelleşmiş bazı alanlardaki stüdyo çalışmalarında gözlemlenmektedir. Bunun nedeni olarak, bu tür stüdyoların genellikle belirli bir bilgi alanının öğrencilere ilk defa tanıtıldığı durumlarda öğrenmenin daha net biçimde yapılandırmacı bir perspektiften ele alınmasının gerekliliği gösterilebilir.

Bulgular:

 Kesintili stüdyo süreçlerinde kurgulanan egzersizler daha kısa süreli olarak uygulanan, bağlamı daha kısıtlı tutulan, parça ve kural setleri daha belirgin biçimde tanımlanan uygulamalardır.

 Kesintili stüdyo süreci içerisinde tanımlanan modüler egzersiz kurgularının özellikle değerlendirilme aşamasında bazı ikilemler ortaya çıkardığı gözlemlenmektedir. Stüdyo egzersizleri, bir yandan stüdyo süreci bütünü içerisinde tanımlanmış hedef ve yürütülüşü gerçekleştirerek kendi içinde bitmiş bir yapı oluştururken, diğer yandan da stüdyo bütününde yol açtığı etkinin ölçülmesi ve değerlendirilmesi zorlaşmaktadır. Bu durum, kesintili süreçlerde egzersizlerin ya hiç değerlendirilmemesine, ya da tekil olarak bazı ön tanımlı kriterlere göre değerlendirilmeleri eğilimine neden olmaktadır.  Kesintili stüdyo sürecinde, birden fazla egzersizin bir araya gelmesi ve modüller

oluşturmaları gibi kararlar, egzersizlerin iç hedefleri göz önüne alınarak özellikle tasarlanması gereken pedagojik ilişkiler ortaya çıkarmaktadır. Bu bağlamda, egzersizlerin içeriği ve yürütülüşünün yanında, bir araya gelişleri ve oluşturdukları genel çatkı da ayrı bir eğitsel tasarım konusu hâline gelmektedir.

b. Bütüncül egzersiz süreci ile gelişen proje stüdyoları

Tasarım sürecinde belirli bir kavramdan yola çıkılarak, sürecin adım adım bir mimarî projeye dönüşmesi sağlanabilir. Bu dönüşüm, genellikle egzersizin tümüyle başkalaşmasına neden olmakta, bazı değerlendirme ve yürütülüş problemlerini beraberinde getirebilmektedir.

Stüdyo egzersizleri açısından bütüncül süreç olarak tanımlanan yaklaşım, egzersizin en az bir niteliğinin stüdyo içerisindeki belirli bir gelişim süreciyle bütünleştirilmesi ile, egzersizin amaçlarının stüdyo bütününe yayılmasını öngören yaklaşımdır. Bu tür egzersizlerin kısıtlılık durumlarının ötesine geçerek, genellikle birer mimarî projeye dönüşmeleri beklenmektedir. Bu durum genellikle egzersizin başlangıçta içerdiği soyut ve kısıtlı bilgi alanları, somut ve bir mimarî projeyi ifade edecek bilgi alanlarına doğru bazı dönüşümler geçirmelerini gerektirmektedir.

Bütüncül stüdyo egzersizleri ile geleneksel mimarî proje stüdyoları arasındaki bazı farklardan söz etmek mümkündür. Egzersizleri yardımıyla kurulan bütüncül stüdyolar, genellikle bir stüdyo egzersizini bir tasarım probleminin başlangıç adımı olarak ele almaktadır. Bu anlamda genel mimarî proje stüdyolarında görülen ve ucu açık bir bağlamla başlayıp bu bağlamın somut ve ucu kapalı bir sonuca ulaştırılması çabasının yerine, ucu kapalı ve bağlamı sınırlı bir tasarım egzersizi ile başlayıp, bu egzersizden yapılandırılan temel bilgiler ışığında bağlamın yavaş yavaş açıldığı ve sürecin zenginleştirildiği bir ortamdan söz etmek mümkündür. Mimarî tasarım stüdyolarından farklı olarak yapılandırmacı bir proje gelişimi anlamına gelen bu yaklaşım, aynı zamanda stüdyo sürecini ve ele alınan tasarlama yöntemini de net biçimde belirgin hâle getirmekte, değerlendirme ve süreç takibini sübjektif yorumlardan uzaklaştırmaktadır. Günümüzde Hesaplamalı tasarım düşüncesinin mimarî proje stüdyolarına aktarımı için gereken yapılandırmacı karakterin bu tür egzersizler ile sağlanabileceği gözlemlenmektedir.

Bütüncül stüdyo süreci tanımlayan egzersizler / Gözlem 1:

Üç Tarafı Kapalı Promenad egzersizinin bir konut projesine dönüşümü

(Egzersizin tanımı ve örnek çalışmalar için bkz. Ek 3)

Bu örnekte üç tarafı kapalı bir kısıtlı hacim içerisinde gün ışığı ve dolaşım problemlerine odaklanarak başlayan bir stüdyo süreci, her iki bilgi alanı ile ilgili belirli bir aşamaya

gelindiğinde işlev ve kullanıcı verileri gibi girdilerin katılımı ile bir mimarî tasarım projesine doğru evrilmektedir. Stüdyo egzersizinin bir mimarî projeye dönüşümü yapılandırmacı bir perspektiften değerlendirildiğinde tekil bir kavramdan yola çıkılarak daha karmaşık bilişsel düzenlerin oluşturulması anlamına gelmektedir. Soyuttan somuta dönüşen ve bilginin eklemlenerek artmasını içeren bu yaklaşım, söz konusu bilişsel düzenlerin öğrencinin zihninde yapılandırılabilmesini sağlayan etkin bir yöntem olarak gözlemlenmektedir.

Bulgu:

 Bu tür dönüşümlerde önceki adım ile yeni adım arasındaki bağlantı hazır olarak sunulduğu için geçiş kolaylığı yaşanmakta, ancak bir mimarî tasarım probleminin çok katmanlı ve paralel düşünmeyi gerekli kılan erken dönemlerinde kısıtlanmış ve yönlendirilmiş bir süreç yaşandığı için sorunlu bir yaklaşım olabildiği gözlemlenmiştir.

Bütüncül stüdyo süreci tanımlayan egzersizler / Gözlem 2:

Dokuz Kare Grid egzersizinin bir konut projesine dönüşümü

(Egzersizin tanımı ve örnek çalışmalar için bkz. Ek 8)

Dokuz Kare Grid egzersizi, parça ve kural setlerinin yapısı gereği, bir mimarî taşıyıcı sistemin soyut ve ölçekli modelini içeren bir egzersizdir. Bu egzersizin ortaya çıktığı ortam incelendiğinde, döneminin modern mimarlık hareketi ile ilişkisi görülebilmekle beraber, ilk uygulamalarından itibaren konut başta gelmek üzere farklı bina işlevlerini barındıran proje stüdyolarının çıkış noktasını oluşturmuştur (Caragonne, 1995). Orijinal uygulamalarında 9KG egzersizinin bir yandan soyut kompozisyona, diğer yandan da mimarî proje tasarımına eğilen uygulamaları görülmektedir. Bu egzersizin tanımladığı çerçeve düzeni ve dokuz karelik sistem, modern mimarlığın çeşitli uygulamalarında da özellikle konut işlevli olmak üzere görülebilmektedir (uygulamalar için bkz. Caragonne, 1995; Kalfazade, 2004)

Stüdyolarda 9KG egzersizinin soyut kompozisyondan başlayarak konut projesine doğru evrilmesi, bütüncül stüdyo kurgularının oluşumuna en sık karşılaşılan örneklerden birisidir. Stüdyo yürütücüsünün adımlar hâlinde yönlendirmesiyle şekillenen bu projeler, genellikle dokuz karenin getirdiği strüktürel çözümün detaylandırılması ve mekânsal tekdüzelik ile başa çıkılması gibi alt problemlerin çözümüne odaklanmaktadır.

Bulgular:

 Bütüncül stüdyo sürecinde egzersiz kurgusunun belirgin dönüşümler geçirmesi söz konusudur. Bu bağlamda egzersizin tasarımı tekil uygulamasından daha farklı biçimde ele alınmalıdır.

 Stüdyo egzersizinin bütüncül bir proje stüdyosuna dönüşmesi olanağı, egzersizin içeriği ile yakından ilişkilidir. Bu ilişkinin kolayca kurulabildiği, biçimsel varyasyonları mekânsal varyasyonlara dönüştürebilen egzersizlerin bütüncül stüdyo kurgularında yer alma olanağı daha yüksektir. Ayrıca bu nitelikteki egzersizlerin farklı stüdyolarda daha fazla yorumlama ve gelişim göstermesi mümkündür.