Eczaneler Açısından Eczane Otomasyon Sistemi

SGK’nın Eczane Otomasyon Sistemi ile ilgili olarak Ankara’da Aydınlıkevler, Balgat ve Tandoğan semtlerinden toplam 6, Sivas’tan 1 eczane ile ve Türk Eczacılar Birliği Genel Sekreteri ve Ankara Eczacı Odası’ndan yetkililerle görüşmeler yapılmıştır. Bu görüşmelerde sistem ile ilgili kullanım bilgisi, sistemin sağladığı faydalar ve sorunlar ele alınmıştır. (Bkz. Ek 4) Sistemin kullanılabilirliğinin bütün eczanelerde eşdeğer düzeyde olması sebebiyle görüşme yapılacak eczaneler rastgele seçilmiştir.

Eczanelerle sistemin işleyişine ilişkin yapılan görüşmelerde, genel olarak sistemin pratik, kullanımının kolay olduğu hastaya ilaç verme işleminin sistem tıkanmazsa ortalama 6-7 dk. sürdüğü dile getirilmiştir. Sistem tıkanıklığı belirtilen en önemli sorunlardan biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Özellikle ay sonlarında provizyon sisteminin çalışmadığı belirtilmiştir. Sunucuların yetersiz ve sistemlerin birbiri ile uyumsuz olduğu ileri sürülmüştür. Sistemde herhangi bir onarım yapılacaksa sistemin tümüyle kapatılması gerektiği ve böyle zamanlarda provizyon işlemlerinin gerçekleştirilemediği ifade edilmiştir. Böyle durumlarda eczane, semt eczanesiyse ve hasta tanıdıksa, hastayla iletişim kurulup ilaç teslim edilebilmektedir. Ancak merkezi bölgelerde bulunan ( Ankara’da Kızılay, Ulus v.b) eczanelerin farklı bölgelerden gelen çok sayıda hastayı takip etme olanağı bulunmadığından, ya hasta ilacını alamadan gitmek ya da parayla almak durumunda kalmaktadır. Bu şekilde hem hasta ve eczacı mağdur olmaktadır. Başka bir sorun, hasta ilaçlarını almak için herhangi bir eczaneye gidip bilgileri bu eczanede sisteme girdiğinde ve sistem o an tıkandığında ortaya çıkmaktadır. Böylece hasta ilaçları alamamakta ve geri gitmektedir. Daha sonra hasta, ilaçlarını almak için başka bir eczaneye gittiği zaman ve bu eczanede hastanın işlemleri

yapılamamaktadır çünkü hastanın bilgileri daha önce gittiği eczanede girilmiştir.

Bilgilerin silinmesi ya da hastanın gidip aynı eczaneye başvurması gerekmektedir. Bu durumda hastanın ilk gittiği eczane ile iletişime geçmek zorunda kalınmaktadır. Eğer hasta ilk gittiği eczaneyi hatırlayamazsa sorun çıkmaktadır.

Eczacılar, genel anlamda otomasyon sisteminin provizyon işlemlerinin gerçekleşmesinde çok büyük fark yaratmadığını, hatta sistem tıkanmasının işlerini yavaşlattığını dile getirmişlerdir. Buradan çıkarılan sonuç, teknik sorunların ve altyapı yetersizliğinin uygulamalar vasıtasıyla gerçekleştirilen hizmet sunumu ve alımında etkinliği zayıflattığıdır.

Türk Eczacılar Birliği’nden ilgili yetkili ile yapılan görüşmede, sistemin Türkiye genelindeki bütün eczaneleri kapsadığı bilgisi alındıktan sonra, sistemin genel olarak faydaları eczacıların ifade ettikleri yönde dile getirilmiş, ancak sistemin eczacılardan çok devlet için kolaylık getirdiği yorumu alınmıştır. Bunun nedenlerinden biri olarak, eskiden ilaç alımında kontrol sıkıntısı yaşandığından ilaç alımlarının çok fazla miktarda olması ve bu nedenle de yurtdışına çok ciddi miktarda kaynak aktarıldığı gösterilmiştir.

Bu sorun, ilaçların otomasyona aktarılmış hasta bilgilerine göre verilmesi sayesinde çözülmüştür. Ancak bu noktada sistemin hasta ve eczane açısından yarattığı önemli bir sıkıntı dile getirilmektedir. İlgili yetkili bu sorunu bir örnekle dile getirmiştir:

“Örneğin, hasta ilacı belli bir süre içinde alabilmek için rapor çıkartıyor ve doktor ilacın günde 1 adet alınmasını belirtiyor. 1 hafta takip sonucunda ilaç günde iki adede çıkarıldığında ilaç bu sefer daha kısa sürede tükeniyor ve hasta eczaneye gittiğinde ilacı alamıyor yeniden rapor çıkartması gerekiyor ya da parayla almak durumunda kalıyor.

Rapor mevzuatı çok sık değiştiğinden bu da hasta açısından sıkıntılı bir konu olarak karşımıza çıkıyor…”

Zorunlu olarak ilaç dozunun değiştirilmesi gerektiği durumlarda sistem provizyon

Eczacılar açısından yaşanan diğer bir sorun, provizyon sistemindeki veriler ile fiili işlemlerin kimi zaman tutarsız olması şeklinde ifade edilmiştir. Eczane provizyon sisteminde reçete bilgileri girilip onay alındığı halde eczaneye ödemenin yapılmadığı zamanlar olduğu söylenmektedir. Bu sorunun, eczaneler ile yapılan protokol maddelerinin farklı yorumlanmasından kaynaklandığı belirtilmiştir. Bu noktada ortaya çıkan temel sonuç, internet üzerinden yapılan işlemler ile fiili ortamda gerçekleşen durum tutarsız olduğunda, sistemin etkili bir sistem olmadığı sonucudur. E-devlet uygulamalarının ana felsefesi, kamu hizmetinin, daha verimli, etkili ve tutumlu sunumudur. Otomasyon ile yasal zemin arasındaki tutarsızlık, internetin kamu hizmeti almada zaman zaman etkinlik sağlamadığını göstermektedir.

SGK tarafından karşılanan ilaçların eczacılar vasıtasıyla hastalara verilebilmesi ve eczacılara ödeme yapılabilmesi için, ilgili reçete ya da rapor üzerinde teşhis, raporu ya da reçeteyi yazan doktorun adı soyadı, uzmanlık alanı, kurumun adı, hastaya ilişkin kimlik bilgileri, reçete tanzim tarihi, protokol numarası gibi bilgilerin bulunması gerekmektedir. SGK tarafından, bunlara ilişkin usul ve esasları içeren Sağlık Uygulama Tebliği (SUT) yayımlanmaktadır ve bu doğrultuda SGK ile Türk Eczacıları Birliği arasında bir protokol imzalanmaktadır. Birtakım kurallar SUT ile bazıları da imzalanan protokol ile sabitleştirilmektedir. Ankara Eczacılar Odası’ndan görüşülen yetkililer, SGK ile anlaşmaya varamayınca ve protokol imzalanamayınca kurum tarafından eczacılarla birebir anlaşmayı sağlayacak elektronik sözleşme (e-sözleşmenin) oluşturulduğunu belirtmişlerdir. Elektronik sözleşme uygulamasının, yasal olarak bütün kamu kurumları ve özel kurumlarla sözleşme imzalama yetkisi olan TEB’i ve eczacı odalarını devreden çıkaracağı için sivil toplum örgütlenmesine zarar verdiği düşünülmektedir.

Eczacılar açısından ortaya çıkan bir diğer sorun, reçete bilgisinde hata varsa sistemin provizyon vermemesi ve yine bu durumda da hastaya ilacının teslim edilememesidir.

Sistem ve protokol maddelerinin çok sık değişmesi de yine eczacılar açısından sıkıntı yaratan bir durum olarak ifade edilmiştir.

Sosyal Güvenlik Kurumu Eczane Otomasyon Sistemi’nin kurum ve son kullanıcı bazında farklı sonuçları olduğu ortaya çıkmaktadır. Bu sonuçların e-devlet olgusu bakımından ve yönetim alanında kuramsal olarak ne ifade ettiğini anlayabilmek için izleyen bölümde pratikte elde edilen bulgularla kuramsal çerçeve bir arada değerlendirilmiştir.