Eğitim Kurumlarında Örgütsel ĠletiĢim

Bireye demokratik bir davranıĢ, özgür ve bilimsel düĢünme gücü, eleĢtirici, yaratıcı, üretken, hoĢgörülü ve çok boyutlu düĢünebilme yeterlikleri kazandırabilme, eğitim sisteminin örgütsel ve yönetsel yapısı ile amacına bağlıdır. Aileden sonra bireye yeni davranıĢlar kazandırma ve olumsuz davranıĢlarını düzeltme görevini üstlenen birinci eğitim kademesi ilköğretimdir. Bu nedenle ilköğretim, bireyin toplumsallaĢmasında en önemli rol sahiptir. Bir ilkokul içerisindeki yönetici-öğretmen iletiĢiminin niteliği, okul amaçlarının gerçekleĢtirilme derecesi ile öğretmen-öğrenci iletiĢimini doğrudan veya dolaylı bir biçimde etkilemektedir. Bir örgütte, farklı gruplar arasındaki iletiĢimi, örgütün genel iletiĢim yapısından soyutlamak olası değildir. Eğitim örgütünde, demokratik bir hava yaratabilme ve amaçları en etkili bir biçimde gerçekleĢtirebilme, yönetici-öğretmen ve buna bağlı olarak yönetici-öğretmen iletiĢimine yani çift yönlü iletiĢime bağlıdır (Celep, 1992:301-316) .

Açık bir sistem olan eğitim örgütünün girdisi ve çıktısı insan olduğundan, diğer örgütlere göre eğitim örgütlerinde iletiĢim daha da önem taĢımaktadır. ĠletiĢim insan örgütünün kan dolaĢımıdır. Eğitim örgütlerinin baĢarılı olmasında iletiĢim süreci çok önemlidir. Eğitim örgütleri amaçlarını gerçekleĢtirebilmek ve iĢleyiĢini sağlamak için yöneticiler, öğretmenler, öğrenciler ve velilerin birbirlerine karĢı eylemleri, sözlü anlatıma dönüĢsün ya da dönüĢmesin, bir yanıyla ya da tümüyle iletiĢimsel eylemlerdir. Eğitim örgütündeki bireylerin birbirleriyle olan iletiĢim boyutu amaçlara ulaĢmada büyük bir önem taĢımaktadır (Güçlü, 2000:61-66).

Eğitim örgütünü diğer örgütlerden ayıran en önemli özelliklerden biriside tüm personelin mesleki bilgi ve beceriye sahip olmasıdır (Bursalıoğlu, 2000:51). Ġlköğretim düzeyinde de bu geçerlidir. Bu nedenle aynı meslekte gelen bireylerin karĢılıklı iletiĢimde bulunmaları daha kolay olmaktadır. Çünkü vericiye alıcının aynı bilgi ve beceriye sahip olması, verilen bir emrin veya bilginin daha doğru biçimde algılanmasına olanak sağlar. Diğer taraftan bireyin eğitim düzeyi yükseldikçe beklentisi de yükselir (Onaran, 1975:145). Yani, yüksek bir eğitime sahip olan bir bireyin sorumluluk üstlenme ve gereksinimlerini karĢılamak isteği artar. Ġlköğretimlerdeki öğretmenlerin büyük bir bölümünün en azından lise düzeyinin üstünde bir eğitime sahip olmaları nedeniyle, iletiĢim sürecinde gereksinimlerine yönelik istek ve önerilerini yöneticiye iletme beklentisini taĢırlar. Sağlıklı bir iletiĢim ortamı için sorumlulukların verici ve alıcı arasında eĢit olarak paylaĢılması gerektiğinden, en doğru çözüm yolunun ne olduğu

konusuna tek tarafın beklentisine göre davranılmamalıdır (Ergüden, 1989:71). Follet‟e göre iyi bir yönetici, personelde birinin emrinde çalıĢma duygusu yerine, birisiyle birlikte çalıĢma duygusu yaratan kimsedir (Akt, Bursalıoğlu, 2000:53). Bunu sağlamanın en koĢullarından birisi de personel ile iĢbirliği yaparak aĢağıdan yukarıya doğru olan iletiĢimin geliĢmesine olanak sağlamaktır.

ĠletiĢimde vericinin alıcıyı etkilemesi söz konusu olduğundan, çift yönlü iletiĢimle yönetici ve öğretmen karĢılıklı olarak birbirini etkilerler. Bu ise belli ölçüde de olsa yöneticinin alacağı kararlarda öğretmen görüĢlerini de dikkate alması söz konusu o1abilir.

Yöneticinin personel ile kuracağı iletiĢimin etki derecesi; personelin gereksinim duyduğu bilgileri personele iletme, olumlu bir iletiĢim geliĢtirme, baĢkalarının güvenini kazanma yeteneğine bağlıdır. Bir eğitim yöneticisinin öğretmen ve diğer personeli etkileme derecesi; öğretmen veya diğer personelin düĢünceleri hakkında bilgi sahibi olmasına ve davranıĢları kestirebilmesine dayanır (Bursalıoğlu, 2000:54).

“Ġlköğretimlerde okul müdürü; ders okutmanın yanında kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, program ve emirlere uygun olarak görevlerini yürütmeye, okulu düzene koymaya ve denetlemeye yetkilidir. Müdür, okulun amaçlarına uygun olarak yönetilmesinden, değerlendirilmesinden ve geliĢtirmesinden sorumludur” (MEB, 2003) denilmektedir. Görev özeti incelendiğinde katı bir hiyerarĢik yapılanma dikkat çekmektedir. Yönetici, konulan kuralların dıĢına çıkamamakta, sisteme katkı anlamında, bölge ve yöre koĢullarına uygun giriĢimlerde fazla bulunamamaktadır.

Bir yöneticide bulunması gereken yeterlikte birisi de insani iliĢkileri yeterliliğidir (Eren,1984:371). Bu yeterlilik eğitim yöneticileri için daha da önemlidir. Çünkü eğitim örgütü açık sistem özelliğine sahip olduğundan, eğitim yöneticisi, örgüt içindeki personelin yanı sıra, örgüt dıĢındaki farkı gruplan ile çok iyi iliĢki kurmak zorundadır. Özdayı'nın yaptığı bir araĢtırmada; resmi lise yöneticilerinin özel lise yöneticilerine göre daha alt düzeyde insan iliĢkileri yeterliliğine sahip olduğu, resmi okul yöneticilerinin öğretmenlerle iletiĢim kurmada yetersiz oldukları ortaya çıkmıĢtır (EAGM, 1991:6).

Eğitim örgütündeki iletiĢim, iç ve dıĢ iletiĢim olmak üzere iki grupta incelemek olasıdır. Okul içi iletiĢim; yönetici-öğretmen, öğretmen-yönetici, öğretmen-öğrenci, okul dıĢı iletiĢim ise okul-çevre iletiĢim olarak belirtilebilir.

Yönetici-öğretmen iletiĢimin niteliği, diğer iletiĢimlerin geliĢmesini ve yapısını önemli ölçüde etkilemektedir. Yapılan bir araĢtırmada; personel-yönetici iletiĢiminin, personelin yöneticisi ile olan toplumsal iliĢkilerinin niteliğine, yöneticinin iletiĢim süresinde gösterdiği tutum ve davranıĢa bağlı olarak geliĢme gösterdiği yargısına varılmıĢtır (Polatoğlu, 1988:89).

ÇağdaĢ okul yöneticisi;

 Kapsamlı insan bilgisine ulaĢmıĢ,  Etkili iletiĢim becerisine sahip,  Liderlik özellikleri baskın,

 Anadilini doğru ve güzel kullanabilen,  Felsefe, mantık, uygarlık tarihi okumuĢ,  ĠletiĢim teknolojisine hâkim,

 Beden ve ruh yönünden sağlıklı,

 Eğitime inanmıĢ yöneticidir (Açıkalın, 1994:6)

Kaya (2003:1) yapmıĢ olduğu araĢtırmasında Ģunları aktarmıĢtır: Timm‟e (1986:) göre; yöneticiler örgüt içinde bir takım temel fonksiyonlar meydana getirirler. Yönetim, genellikle, „diğer insanlarla birlikte amaçlara ulaşma‟ diye tanımlanır. Tipik olarak bu tanım Fayol‟un (1949) planlama, organize etme, kumanda etme, koordinasyon ve kontrol fonksiyonlarını kapsar. Tam bir yönetim ancak, yönetilme rızası ile mümkündür. Bu yüzden yönetim, sadece otoriteyi transfer değildir. Bunun için iletiĢim, iĢbirliğini baĢarmada yaĢamsal öneme sahiptir.

Ġyi bir motivasyonun önündeki en büyük engellerden biri kötü iletiĢimdir; birinden bir Ģey yapmasını istediğimizde; ne kadar acil olduğunu ve neye mal olduğunu da belirterek karĢımızdakinin ne istediğimizi anladığından emin olmamız gerektiğini belirtmeliyiz Yani bu noktada yöneticiler bir görev verirken onları o görevin gerekçelerini ve önemini açıklamalıdır. Amaçsızca yapılan iĢlerden de gerekli verim alınmayacaktır.

Okullarda insan kaynakları yönetimi yaklaĢımının uygulanabilmesi, yöneticilerin kendilerini geliĢtirmelerine, okul personeli ile etkili bir iletiĢim içerisine girmelerine ve onları güdeleyebilecek liderlik özelliklerine sahip olmalarını gerektirmektedir (Ünal, 2000:13-14).

Okul ortamında müdürler ve öğretmenler sürekli etkileĢim içinde bulunmaktadırlar. Bu etkileĢimde müdürler; örgütsel amaçları gerçekleĢtirmede,

öğretmenlerin okula bağlılıklarını artırmada, onların beklentilerini karĢılamada öğretmenler üzerinde etkili olmak durumundadırlar. Okul müdürleri; öğretmenleri etkilemede, değiĢik etkileme yollarını kullanabilirler. Etkileme yollarını kullanırlarken de öğretmenler üzerinde etkileme davranıĢları gösterirler. Okul müdürlerinin, etkileme davranıĢlarını öğretmenler üzerinde gösterme düzeyleri; öğretmenleri etkilemede yeterliklerinin önemli bir göstergesidir. Dolayısıyla; okul müdürlerinin, etkileme davranıĢlarını öğretmenler üzerinde gösterme durumlarının çözümlenmesi önemli ve gerekli görülmektedir. Okul yöneticisinin insan ve madde kaynaklarını etkili ve verimli bir biçimde yönetmesi, iliĢkili olduğu öğretmenler ve diğer personelin rol ve beklentilerini göz önüne almasına ve buna göre davranmasına bağlıdır (Erkoç, 2000,75). Çalık (2006:94) okullarda insan kaynakları yönetimi yaklaĢımının uygulanabilmesi, yöneticilerin kendilerini geliĢtirmelerine, okul personeli ile etkili bir iletiĢim içerisine girmelerine ve onları güdeleyebilecek liderlik özelliklerine sahip olmalarını gerektirmektedir.